Μέσα στη μακρόχρονη
χριστιανική ιστορία της περιωνύμου και αγιοτόκου πόλεως των Αθηνών
έζησαν αγιασμένες μορφές, οι οποίες διακρίθηκαν για το αγωνιστικό τους
φρόνημα και την ακλόνητη πίστη τους στον Σωτήρα Χριστό.
Ακόμα και κατά τη σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξαν φωτεινά παραδείγματα νεομαρτύρων που αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο Χριστός ζει και βασιλεύει σε όλους τους αιώνες, ακόμα και σε εποχές που ασθένησε η πίστη και λιγόστεψε η ελπίδα. Ανάμεσα στους νεαρούς αθλητές της πίστεως που έζησαν και μαρτύρησαν μέσα στη ζοφώδη περίοδο της Τουρκοκρατίας, συγκαταλέγεται και ένας αγράμματος, αλλά ευσεβής Αθηναίος κηπουρός, ο Άγιος ένδοξος νεομάρτυς Μιχαήλ ο Πακνανάς ή και Μπακνανάς επονομαζόμενος, ο δι’ αποκεφαλισμού μαρτυρικώς τελειωθείς στους στύλους του Ολυμπίου Διός στις 9 Ιουλίου 1771.
Ακόμα και κατά τη σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξαν φωτεινά παραδείγματα νεομαρτύρων που αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο Χριστός ζει και βασιλεύει σε όλους τους αιώνες, ακόμα και σε εποχές που ασθένησε η πίστη και λιγόστεψε η ελπίδα. Ανάμεσα στους νεαρούς αθλητές της πίστεως που έζησαν και μαρτύρησαν μέσα στη ζοφώδη περίοδο της Τουρκοκρατίας, συγκαταλέγεται και ένας αγράμματος, αλλά ευσεβής Αθηναίος κηπουρός, ο Άγιος ένδοξος νεομάρτυς Μιχαήλ ο Πακνανάς ή και Μπακνανάς επονομαζόμενος, ο δι’ αποκεφαλισμού μαρτυρικώς τελειωθείς στους στύλους του Ολυμπίου Διός στις 9 Ιουλίου 1771.
Ο νεαρός και λαμπρός
αυτός αθλητής της πίστεως, ο οποίος συναριθμήθη στην ευλογημένη χορεία
των αθλοφόρων ομολογητών και μαρτύρων του ονόματος του Κυρίου, γεννήθηκε
το 1753 στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην ιστορική συνοικία της
Βλασσαρούς που βρίσκεται στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών. Οι
γονείς του ήταν φτωχοί, αλλά ιδιαίτερα ευσεβείς, κατοικούσε δε σ’ ένα
μικρό σπίτι επί της οδού Αστεροσκοπείου, το οποίο συνόρευε στη βόρεια
πλευρά του με τον περίφημο βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων του Σολάκη
που σώζεται μέχρι σήμερα στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς. Η μεγάλη ανέχεια
των γονέων του δεν του έδωσε την ευκαιρία να μορφωθεί, γι’ αυτό και
παρέμεινε αγράμματος. Ήταν όμως απλοϊκός στη συμπεριφορά του και διέθετε
μεγάλη πίστη στον Ιησού Χριστό, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τους
τακτικούς εκκλησιασμούς του στον ιστορικό Ιερό Ναό της Παναγίας
Βλασσαρούς, ο οποίος χρονολογούνταν από τον 17ο αιώνα, αλλά δυστυχώς
κατεδαφίσθηκε το 1937 κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Αμερικανικής
Αρχαιολογικής Σχολής στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς. Μάλιστα από τον ναό
αυτό πήρε τη προσωνυμία «Βλασσαρού» η ομώνυμη ιστορική αθηναϊκή
συνοικία, στην οποία κατοικούσε ο ευσεβής και ενάρετος Μιχαήλ.
![[4] Το σπίτι του Αγίου Μιχαήλ του Πακνανά στην ιστορική αθηναϊκή συνοικία της Βλασσαρούς, πριν την κατεδάφισή του.](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiElYu5lNDCODAzLLzKvpydU68CaPeZ_rvae7yK3kWXPSyPGsnWAwVDGn0ogzhA-CS06eOvMXMrEWVXVkJutAbA7YAYlpe4l-fI1R0aI6mt-bXS2aFVDVY-3oDLJdA-BxQhg2Tb3m7qVAo/s400/spiti-agiou-mikhail-paknana.jpg)
![[5] Το δεξιό κλίτος του Ιερού Ναού Αναλήψεως Κυρίου Ν. Κόσμου Αθηνών τιμάται επ’ ονόματι του Αγίου Μιχαήλ του Μπακνανά. Πλησίον του Ιερού Ναού υπάρχει κεντρικός δρόμος και στάση τραμ που φέρουν το όνομα του ενδόξου νεομάρτυρος των Αθηνών.](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWpT1Rbw995VtaDWGwg3uFSxg_naxFzFFjmw6OwX-OQhDpD2gqoeNp0BdVb9E2eVURhnx_aAKWTs_RZRFMHqoi-74RIu5HYYGdXgTtvI8fOTcyo0GzV17NgoW5ZPIGkE4zzqvANK3SKPw/s320/005a.jpg)
Κατά τη διάρκεια της
μετάβασης του μάρτυρος στον τόπο της εκτέλεσης και παρόλο που ήταν
δέσμιος και εξουθενωμένος από τα βασανιστήρια, πήγαινε με μεγάλη
προθυμία και χαρά προς τον τόπο του μαρτυρίου, ενώ από τους χριστιανούς
που έβρισκε στον δρόμο του, τους ζητούσε να τον συγχωρήσουν, ευχόταν δε ο
Θεός να συγχωρήσει και αυτούς. Όταν έφτασε ο γενναίος Μιχαήλ στον τόπο
της εκτέλεσης, γονάτισε και αφού προσευχήθηκε στον Κύριο ημών Ιησού
Χριστό, έσκυψε την κεφαλή του γεμάτος χαρά και ανέμενε ήρεμος και
γαλήνιος τον θάνατο, ο οποίος θα τον οδηγούσε στην αιώνια και αληθινή
ζωή. Ο δήμιος χτύπησε με την ανάποδη πλευρά του σπαθιού τον λαιμό του
μάρτυρος για να τον κάνει να δειλιάσει και έτσι να αρνηθεί τον Χριστό,
έστω και την τελευταία στιγμή. Ο Μιχαήλ όμως του απάντησε: «Χτύπα για
την πίστη». Στη συνέχεια ο δήμιος γύρισε το σπαθί από την κοφτερή του
πλευρά και τον χτύπησε ελαφρά με την κόψη του σπαθιού για να τον κάνει
να πονέσει και να αλλαξοπιστήσει. Αλλά και πάλι ο νεαρός αθλητής της
πίστεως όχι μόνο δεν δείλιασε, αλλά απεναντίας φώναζε δυνατότερα προς
τον δήμιο την ίδια φράση: «Χτύπα για την πίστη». Όμως η θαρραλέα αυτή
στάση του Μιχαήλ εξαγρίωσε τον δήμιο σε τέτοιο βαθμό, ώστε επέφερε στη
συνέχεια στον μάρτυρα ένα τόσο δυνατό χτύπημα, ώστε αποκόπηκε η τιμία
κεφαλή του. Μ’ αυτό τον τρόπο ο δεκαοχτάχρονος Αθηναίος κηπουρός Μιχαήλ
ο Πακνανάς έλαβε τον αμάραντο στέφανο του μαρτυρίου και προσχώρησε στη
θριαμβεύουσα Εκκλησία για να δοξάζεται αιώνια ως γενναίος ομολογητής και
ένδοξος μάρτυς του ονόματος του Κυρίου. Η δι’ αποκεφαλισμού μαρτυρική
τελείωση του Αγίου ενδόξου νεομάρτυρος Μιχαήλ του Πακνανά έλαβε χώρα
στους στύλους του Ολυμπίου Διός στις 9 Ιουλίου 1771, που είναι και η
ημέρα εορτασμού της μνήμης του. Ενδεικτικό είναι ότι μέχρι σήμερα σε
έναν από τους στύλους του αρχαίου ειδωλολατρικού ναού σώζεται εγχάρακτη
επιγραφή που μαρτυρεί και επιβεβαιώνει τον αποκεφαλισμό του Αγίου, και
γράφει το ακόλουθο: «1771 Ιουλίου 9, απεκεφαλίσθη ο Πακνανάς Μιχάλης…».
Στις 4 Απριλίου 2003 ο
Άγιος νεομάρτυς Μιχαήλ ο Πακνανάς ή και Μπακνανάς όπως ονομάζεται,
ανακηρύχθηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος προστάτης άγιος των
διαιτολόγων και διατροφολόγων, αφού ως κηπουρός συνέστηνε μία διατροφή
πλούσια σε φρούτα και λαχανικά. Το όνομά του φέρει τιμητικά σήμερα
κεντρικός αθηναϊκός δρόμος στην περιοχή του Ν. Κόσμου, καθώς και
παρακείμενη στάση του τραμ. Η πανίερη μνήμη του ενδόξου αυτού Αθηναίου
νεομάρτυρος τιμάται στην Αθήνα στους Ιερούς Ναούς Αναλήψεως Κυρίου Ν.
Κόσμου και Αγίου Φιλίππου Βλασσαρούς, ενώ από το 2010 τελείται κατ’
έτος στη μνήμη του υπαίθρια Θεία Λειτουργία στον αρχαιολογικό χώρο των
στύλων του Ολυμπίου Διός που αποτελεί και τον τόπο του ενδόξου μαρτυρίου
του, με πρωτοβουλία του Αρχιμανδρίτου π. Μαξίμου Κάππα, Προϊσταμένου
του ιστορικού Ιερού Ναού Αγίας Φωτεινής Ιλισσού. Αξιομνημόνευτη είναι
και η ψηφιδωτή εικονογραφική παράσταση του Αγίου στον Ιερό Ναό Αγίου
Ανδρέου Δήμου Αγίας Παρασκευής Αττικής, αλλά και η ιστορηθείσα από τον
αείμνηστο Φώτη Κόντογλου τοιχογραφία του ενδόξου Αθηναίου νεομάρτυρος
στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης της οικογένειας Πεσμαζόγλου στην
Κηφισιά Αττικής. Προς τιμήν του Αγίου έχουν ποιήσει ασματικές ακολουθίες
ο αείμνηστος Μέγας Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας
Γεράσιμος Μοναχός ο Μικραγιαννανίτης, ο οποίος έχει ποιήσει και
Παρακλητικό Κανόνα, αλλά και ο Μέγας Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων
Εκκλησίας Δρ. Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας, ο οποίος έχει ποιήσει και
Χαιρετιστήριους Οίκους στον Αθηναίο νεομάρτυρα του 18ου αιώνα.
Ο Άγιος νεομάρτυς
Μιχαήλ ο Αθηναίος κηπουρός, ο και Πακνανάς ή Μπακνανάς επονομαζόμενος,
προβάλλει στη σημερινή εποχή μας ως φωταυγής αστέρας και οδοδείκτης στην
πνευματική πορεία των Ελλήνων του 21ου αιώνα, αφού διδάσκει και
παραδειγματίζει με το ακμαίο αγωνιστικό του φρόνημα και την ακλόνητη
πίστη του στον Ιησού Χριστό, ενώ με τη δι’ αποκεφαλισμού μαρτυρική του
τελείωση και με το τίμιο αίμα του συνέβαλε αποφασιστικά στην
αναζωογόνηση της χλιαρής πίστεως των χριστιανών της εποχής του και στην
αποφυγή του πνευματικού αποπροσανατολισμού του ελληνορθοδόξου Γένους μας
στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός
Βιβλιογραφία
* Αττάρτ
Αθανασίου Α., Πρωτοπρεσβυτέρου, Ο Άγιος Φίλιππος Αθηνών και οι περί
αυτόν κατεδαφισθέντες Ιεροί Ναοί και Ναΐσκοι από του 1ου αιώνος μ.Χ. έως
και σήμερον, Αθήνα 2003.
* Μπούσια
Χαραλάμπους Μ., Μιχαήλ νεομάρτυς ο Κηπουρός ή και Πακνανάς, Περιοδικό
«Τόλμη», Τεύχος 21, Ιούλιος /Αύγουστος 2002.
* Νέον Μαρτυρολόγιον, Εκδοτικός Οίκος Αστήρ, Δ΄ Έκδοσις, Αθήναι 1993.
* Νικολάκη Φιλοθέου Μ., Αρχιμανδρίτου, Οι Άγιοι των Αθηνών, Εκδόσεις Σαΐτης, Αθήνα 2006.
* Τασούλα
Μανουήλ, Αθηναίων Σεβάσματα - Ναοί της Αρχαίας Αγοράς και ξεχασμένα
εκκλησάκια της Παλιάς Αθήνας, Εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα 2003.
* Φερούση Δημήτρη, Μιχαήλ Μπακνανάς, Εκδόσεις Αστέρος, Αθήνα 2007.
Εικόνες
[1] Ψηφιδωτή τοιχογραφία του Αγίου Μιχαήλ του Μπακνανά στον Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέου Δήμου Αγίας Παρασκευής Αττικής.
[2]
Φορητή εικόνα του Αγίου Μιχαήλ του Μπακνανά στον Ιερό Ναό Αγίου
Φιλίππου Βλασσαρούς Αθηνών. Ιστορήθηκε στην Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου
Στεφανίου Κορινθίας.
[3] Φορητή εικόνα του Αγίου Μιχαήλ του Μπακνανά στον Ιερό Ναό Αναλήψεως Κυρίου Ν. Κόσμου Αθηνών.
[4] Το σπίτι του Αγίου Μιχαήλ του Πακνανά στην ιστορική αθηναϊκή συνοικία της Βλασσαρούς, πριν την κατεδάφισή του.
[5] Το
δεξιό κλίτος του Ιερού Ναού Αναλήψεως Κυρίου Ν. Κόσμου Αθηνών τιμάται
επ’ ονόματι του Αγίου Μιχαήλ του Μπακνανά. Πλησίον του Ιερού Ναού
υπάρχει κεντρικός δρόμος και στάση τραμ που φέρουν το όνομα του ενδόξου
νεομάρτυρος των Αθηνών.
[6]
Πάνω σε αυτόν τον στύλο του Ολυμπίου Διός χαράχθηκε η επιγραφή που
σώζεται μέχρι σήμερα: «1771 Ιουλίου 9, απεκεφαλίσθη ο Πακνανάς Μιχάλης…»
[7]
Φορητή εικόνα που απεικονίζει το μαρτύριο του Αγίου Μιχαήλ του Πακνανά.
Φυλάσσεται στον ιστορικό Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής Ιλισσού Αθηνών, ο
οποίος βρίσκεται πλησίον των στύλων του Ολυμπίου Διός, όπου έλαβε χώρα
και το ένδοξο μαρτύριο του Αγίου. (www.romfea.gr)
[8]
Ο Άγιος Μιχαήλ ο Μπακνανάς αποκεφαλίσθηκε στους στύλους του Ολυμπίου
Διός στις 9 Ιουλίου 1771. Τοιχογραφία του Αγίου δια χειρός Φωτίου
Κόντογλου στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης οικογένειας Πεσμαζόγλου στην
Κηφισιά Αττικής.
[9] Ο
Άγιος Μιχαήλ ο Μπακνανάς τιμάται στον ιστορικό Ιερό Ναό του Αγίου
Φιλίππου Βλασσαρούς Αθηνών, ο οποίος βρίσκεται στην παλαιά αθηναϊκή
συνοικία της Βλασσαρούς, όπου βρισκόταν και το σπίτι του Αγίου.
[10] Στον ιστορικό Ιερό Ναό της Παναγίας Βλασσαρούς εκκλησιαζόταν ο ευσεβής και ενάρετος Μιχαήλ ο Πακνανάς.
[11] Στον αρχαιολογικό χώρο των στύλων του Ολυμπίου Διός μαρτύρησε δι' αποκεφαλισμού στις 9 Ιουλίου 1771 ο Άγιος Μιχαήλ ο Πακνανάς. (www.romfea.gr)
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την απαραίτητη προϋπόθεση της αναφοράς του συγγραφέα και του ιστολογίου πρώτης δημοσίευσης (Σύνδεσμος Κληρικών Χίου)