“Λέγει αύτω ό Πιλάτος• Τι εστίν αλήθεια;” (δ' εύαγγ. Ίωάν. 18,38)«Εγώ ειμί... ή αλήθεια» (α' εύαγγ. Ιωάν. 14, 6)
ΦΤΩΧΗ, αγαπητοί μου, είναι ή γλωσσά μου για να εξύμνηση τα πάθη του Κυρίου. Πριν να πω τις λίγες μου λέξεις, αισθάνομαι την ανάγκη να ζητήσω τη Βοήθεια του Εσταυρωμένου• παρακαλώ να έχω και τις δικές σας προσευχές.
Ή Εκκλησία μας με τις ακολουθίες της αναπαριστά εμπρός μας τα άγια πάθη. Γύρω από το Χριστό κινούνται πολλά πρόσωπα με διάφορες ψυχοσύνθεσης. Ένα άπ' αυτά είναι ή εκλεκτή γυναίκα του Πιλάτου, ή Κλαυδία Πρόκλα. Μιλήσαμε άλλοτε γι' αυτήν. Τώρα ό άντρας της, ό Πιλάτος, θα μας δώσει αφορμή να πούμε λίγα λόγια. Ένα στιγμιότυπο από τη δίκη του Χριστού, πού διεξήγαγε ως πραίτωρ, θ' αναφέρω.
Ό Πιλάτος από την πρώτη στιγμή αντελήφθη, ότι μπροστά του έχει έναν αθώο. Διέκρινε και τα ελατήρια του όχλου, αλλά μπρος στην επιμονή τους αναγκάστηκε να υποβάλει το Χριστό σε ανάκριση. Ενώ αυτοί δέ' μπήκαν στο πραιτόριο, για να μη μιανθούν, ό Χριστός μπήκε κ' εκεί ό Πιλάτος τον έρωτα• —Σύ είσαι ό βασιλεύς των Ιουδαίων; Μα αν είσαι, πού είναι οι στρατιώτες σου, οι οπαδοί σου, τα φλάμπουρα σου; Ό Χριστός απαντά• —Ή δική μου βασιλεία «ουκ εστίν εκ του κόσμου τούτου»• αν ήταν άπ' αυτό τον κόσμο, οι οπαδοί μου δέ' θ' άφηναν να παραδοθώ στους Ιουδαίους ('Ιωαν. 18,36). Ό Πιλάτος συνεχίζει• —«Ουκούν βασιλεύς ει συ;». Ό Χριστός άπαντα• —«Συ λέγεις ότι βασιλεύς ειμί εγώ. εγώ εις τούτο γεγέννημαι και εις τούτο ελήλυθα εις τον κόσμον, ινα μαρτυρήσω τη αλήθεια». Εγώ ήρθα στον κόσμο, για να κηρύξω την αλήθεια (έ.ά. 18,37). Ακούγοντας ό Πιλάτος τη λέξη «αλήθεια» δεν κατάλαβε. Άνθρωπος της πράξεως μάλλον παρά της θεωρίας, άνθρωπος του ξίφους της εξουσίας και της πολιτικής, σπανίως ασχολείτο με μεταφυσικά θέματα. Παραξενεύεται πού ακούει για «αλήθεια», και λέει'—«Τι εστίν αλήθεια;». Δέ' βαριέσαι! Τι ψάχνεις; Δεν υπάρχει αλήθεια. Και μόλις είπε αυτά αμέσως βγήκε έξω στους συγκεντρωμένους Ιουδαίους(έ.ά.18,38).
Το ερώτημα, «Τι εστίν αλήθεια;» είναι το σπουδαιότερο άπ' όσα αντιμετωπίζει ή ανθρωπότης. Δυστυχώς ό Πιλάτος έχασε την ευκαιρία ν' ακούσει την απάντηση. Εμείς ας προσπαθήσουμε να πούμε κάτι.
Αλήθεια είναι ή ακριβής γνώσης κάποιου πράγματος ή προσώπου. Ή ψυχή του ανθρώπου διψά για την αλήθεια. Αυτή είναι πού τον ξεχωρίζει από τα ζώα. Επιστήμονες και μη, μικροί- μεγάλοι, κοπιάζουν να βρουν την αλήθεια• και αντί αυτής, πολύ συχνά, ακούνε από τα μέσα ενημερώσεως ψέματα πού φέρνουν σύγχυση. Ό αιώνας των τεχνών και επιστημών, κατήντησε με τη διπλωματία, αιώνας ψεύδους.
«Τι εστίν αλήθεια;». Είπαν μερικοί, ότι ή αλήθεια στηρίζεται στις αισθήσεις. Δηλαδή ότι βλέπω - ακούω, αυτό υπάρχει, αυτό είναι αλήθεια. Έτσι λένε οι υλιστές. Άλλα δεν έχουν δίκιο. Οί αισθήσεις απατούν. Απόδειξης• ή γη κινείται ιλιγγιωδώς μέσα στο άπειρο, άλλ' αυτό δεν το αντελήφθη αμέσως ό άνθρωπος με τις αισθήσεις, πέρασαν αιώνες για να το μάθη. Δεν είναι λοιπόν τεκμήριο οι αισθήσεις.
Μα τότε πού θα στηριχθεί ή αλήθεια; Στους νόμους της λογικής, λένε οι ορθολογιστές. Έχουν δίκιο; Όχι. και το πιο ευφυές μυαλό σκοτίζεται από πάθη• δεν τ' αφήνουν να σκεφτεί σωστά. Αυτό λέει ή Ιστορία της φιλοσοφίας. Ό Κικέρων είπε• δεν υπάρχει ανοησία πού δεν την είπαν οι φιλόσοφοι. Πλανά λοιπόν και ή λογική.
Πού επομένως θα στηριχθούμε; Στην παρατήρηση και το πείραμα, απαντούν οι επιστήμονες. Άλλ' ούτε αυτά εξασφαλίζουν την αλήθεια. Σήμερα ή επιστήμη δέχεται κάτι, και αύριο το αναιρεί. Επί αιώνες πίστευε, ότι τελευταία μονάδα της ύλης είναι το άτομο• τώρα λέει, ότι είναι το ηλεκτρόνιο• αύριο;... Ή θεωρία του Αϊνστάιν ανέτρεψε πολλά στερεά βάθρα.
Να καταδικάσουμε την επιστήμη; Όχι. Έρευνα κάνει. Το «Ερευνάτε» είναι και του Χριστού εντολή (έ.ά. 5,39). Ας ερευνούν οι επιστήμονες. Άλλα να έχουν ύπ' όψη τους δύο πράγματα. Πρώτον, ότι ασχολούνται με φαινόμενα και συμπτώματα, δεν φθάνουν στην ουσία. Σωστά είπαν, ότι ή επιστήμη μοιάζει με οχυρό, πού καταλαμβάνεις το πρώτο τείχος του, και βρίσκεσαι μπροστά σε δεύτερο• καταλαμβάνεις κ' εκείνο, και βρίσκεται μπροστά σε τρίτο, μετά σε τέταρτο, πέμπτο... Ποτέ δεν θα κατορθώσεις να το κατάκτησης όλο.
Δεύτερον, ότι ή γνώσης έχει όρια. Πέρα από τα υλικά όντα, πού έρευνα ή επιστήμη, υπάρχει ό ασύλληπτος κόσμος του πνεύματος. Εκείνο πού δε' συλλαμβάνει το μυαλό, το συλλαμβάνει ή καρδιά. Ό κόσμος του πνεύματος δεν ερευνάται με το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο μόνο δια της πίστεως. Ή επιστήμη άπαντα —αν μπορεί— στο Τι είναι ύλη. Άλλα Τι είναι άνθρωπος; από που έρχεται και που καταλήγει; Τι είναι θάνατος; Τι είναι ή ζωή πέραν του τάφου; Τι είναι Θεός; ποια ή σχέση του με τον άνθρωπο;... σ' αυτά και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες δέ' μπορούν να δώσουν απάντηση.
Μέσα σ' αυτή την άγνοια εξακολουθεί ν' ακούγεται το ερώτημα του Πιλάτου• «Τι εστίν αλήθεια;». Άλλ' ευτυχώς, αγαπητοί μου• στο σκοτάδι χύνεται φως. Έρχεται από το Γολγοθά, εκπέμπεται από τον Εσταυρωμένο. Αυτός στο ερώτημα «Τι εστίν αλήθεια;» άπαντα• «Εγώ ειμί... ή αλήθεια» (έ.ά. 14,6). Ό Εσταυρωμένος είναι ή αλήθεια. Ποια αλήθεια, ή φυσική, ή μαθηματική, ή αστρονομική, ή οικονομική;... Αυτά είναι ψήγματα της αλήθειας• ό Χριστός είναι ολόκληρη ή αλήθεια στον ύψιστο βαθμό. Ένα έξοχο πνεύμα είπε• Ζητούμε την αλήθεια, σπουδάζουμε, διαβάζουμε, ερευνούμε• υστέρα, φορτωμένοι διπλώματα και κατάκοποι, διαπιστώνουμε, πώς ό,τι σοφό, ωραίο, αληθινό ελέχθη στον κόσμο, υπάρχει ήδη με λίγες λέξεις στο Ευαγγέλιο. Και κάποιος κοινωνιστής, πού εξέτασε το Χριστό αυστηρά, τέλος αναγκάστηκε να ομολογήσει εγγράφως• Δεν γνωρίζω αν σε άλλους πλανήτες υπάρχουν άνθρωποι, άλλ' εάν υπάρχουν δεν μπορεί να έχουν άλλη θρησκεία άπ' αυτήν πού δίδαξε ό Εσταυρωμένος Ό Χριστός είναι ή αλήθεια. Πιλάτε, Τι κάνεις; Έχεις μπροστά σου την Αλήθεια με άλφα κεφαλαίο, και δέ' θέλεις να τη γνωρίσης και να σωθείς; Άλλα ή αλήθεια θέλει τόλμη και ταπείνωση. Θέλει την ταπείνωση των βοσκών της Βηθλεέμ και των ψαράδων της Γαλιλαίος. Σε ταπεινές ψυχές αποκαλύπτεται ό Χριστός.
Όποιος, επίσης, δεν έχει αίσθηση Χριστού, είναι αδύνατον να γνωρίσει την αλήθεια. Όταν ό Χριστός είπε «Εις τούτο γεγέννημαι..., ίνα μαρτυρήσω τη αλήθεια», πρόσθεσε κάτι σπουδαίο• «Πάς ό ων εκ της αληθείας ακούει μου της φωνής» (έ.ά. 18,37). Όποιος είναι τέκνον της αληθείας, αγαπά την αλήθεια, όποιος έχει καλή διάθεση και ταπείνωση, όποιος είναι ειλικρινής και ευγενής, αυτός ακούει τη φωνή μου• ό άλλος δεν ακούει.
Είπαν, αγαπητοί μου, ότι ό Χριστός είναι ή εσταυρωμένη Αγάπη. Συμφωνώ. Άλλα προσθέτω• Παραπάνω από Αγάπη ό Χριστός είναι ή εσταυρωμένη Αλήθεια. Διότι ή αγάπη χωρίς την αλήθεια είναι κάλπικο νόμισμα, είναι απάτη. Πόσες φορές γυναίκες και άντρες απατήθηκαν από ψεύτικα λόγια περί αγάπης!
Πολεμείται ή αλήθεια στις μέρες μας, γιατί είναι μαλώτρα, διαιρεί τον κόσμο. Το ψέμα κυριαρχεί. Ψέμα ποικίλο, μικρών και μεγάλων, λαού και αρχόντων, πολιτικών και διπλωματών. Κυκλοφορεί παντού, έγινε νόμισμα παγκόσμιο. Ζητά να σβήσει την αλήθεια. Άλλα δεν θα το κατορθώσει. Όταν ήμουν στη Θεσσαλονίκη, πριν από πολλά χρόνια, είδα το έξης. Κάποιος τρέχοντας σκαρφάλωσε σ' ένα τηλεγραφόξυλο. «Θα σβήσω τον ήλιο», έλεγε κ' έφτυνε ψηλά. Ό ταλαίπωρος δεν είχε σώας τας φρένας• σε λίγο τον κατέβασε ή αστυνομία. Όπως λοιπόν κανένας τρελός δε' μπορεί να σβήσει τον ήλιο με τα σάλια του, πού επιστρέφουν στο κεφάλι του, έτσι ανόητοι είναι όσοι νομίζουν ότι υψώνοντας το σπιθαμιαίο ανάστημα τους θα μπορέσουν να θίξουν τον ήλιο - Χριστό. Ό Ήλιος δέ' σβήνει. Προς στιγμήν τον σκιάζουν ψέματα, συκοφαντίες, διαβολές• στο τέλος θα διάλυση τα σύννεφα. , Θα θριάμβευση, εις πείσμα των δαιμόνων.
Μπροστά στον Εσταυρωμένο σήμερα ας κλίνουμε το γόνυ. Με ταπείνωση και τόλμη ας προχωρήσουμε. Το στεφάνι ανήκει σε όσους αγωνίζονται για την αλήθεια. Στο Χριστό μας, πού είπε «Εγώ ειμί ...ή αλήθεια», σ' αυτόν ανήκει ή δόξα, το κράτος, ή τιμή και ή προσκύνησις εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.
