«Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ· …οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα» (Λουκ. 1, 35-37)
ΔIΠΛH EOPTH σήμερα, θρησκευτικὴ καὶ ἐθνική. Καὶ καλούμεθα, ὅσοι ἔχουμε μέσα μας αἰσθήματα εὐγενικὰ καὶ μεγάλα, νὰ ἐνθυμηθοῦμε δύο ἱστορικὰ γεγονότα, τὰ ὁποῖα στοὺς ὑλιστὰς καὶ ἀθέους, ποὺ τὰ μετροῦν ὅλα μὲ τὸν πῆχυ τῆς λογικῆς, φαίνονται σὰν παραμύθια.
Ἐν τούτοις δὲν εἶνε φανταστικά. Εἶνε πραγματικὰ καὶ ἱστορικὰ γεγονότα. Εὔκολα κανεὶς ἀκούει πράγματα κοσμικά. Εὔκολα ἀκούει περὶ γάμων καὶ διαζυγίων. Εὔκολα ἀκούει περὶ πολιτικῆς. Εὔκολα ἀκούει ἀκόμα γιὰ τρόπαια πατριωτικά, γιὰ νίκες καὶ θριάμβους τῆς πατρίδος, ποὺ εἶνε μιὰ ἐπέκτασι τοῦ ἐγώ μας.
Ἀλλὰ πόσο δύσκολο εἶνε τ᾿ αὐτιά μας ν᾿ ἀκούσουν πράγματα ὑπερφυσικὰ καὶ ἀόρατα, ποὺ δὲν συλλαμβάνονται διὰ τῶν πέντε αἰσθήσεων, ποὺ θέλουν κάποια προπαίδεια, κάποια προδιάθεσι, κάποια ἀπόφασι ἡρωϊκή, τὴν ὁποία δὲν θέλουμε νὰ πάρουμε; Ἂς δοῦμε τὸ πρῶτο καὶ κορυφαῖο γεγονός, τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου.
Εἰς τὸν ἱερό ναό τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης, 1977
http://www.augoustinos-kantiotis.gr
ΔIΠΛH EOPTH σήμερα, θρησκευτικὴ καὶ ἐθνική. Καὶ καλούμεθα, ὅσοι ἔχουμε μέσα μας αἰσθήματα εὐγενικὰ καὶ μεγάλα, νὰ ἐνθυμηθοῦμε δύο ἱστορικὰ γεγονότα, τὰ ὁποῖα στοὺς ὑλιστὰς καὶ ἀθέους, ποὺ τὰ μετροῦν ὅλα μὲ τὸν πῆχυ τῆς λογικῆς, φαίνονται σὰν παραμύθια.
Ἐν τούτοις δὲν εἶνε φανταστικά. Εἶνε πραγματικὰ καὶ ἱστορικὰ γεγονότα. Εὔκολα κανεὶς ἀκούει πράγματα κοσμικά. Εὔκολα ἀκούει περὶ γάμων καὶ διαζυγίων. Εὔκολα ἀκούει περὶ πολιτικῆς. Εὔκολα ἀκούει ἀκόμα γιὰ τρόπαια πατριωτικά, γιὰ νίκες καὶ θριάμβους τῆς πατρίδος, ποὺ εἶνε μιὰ ἐπέκτασι τοῦ ἐγώ μας.
Ἀλλὰ πόσο δύσκολο εἶνε τ᾿ αὐτιά μας ν᾿ ἀκούσουν πράγματα ὑπερφυσικὰ καὶ ἀόρατα, ποὺ δὲν συλλαμβάνονται διὰ τῶν πέντε αἰσθήσεων, ποὺ θέλουν κάποια προπαίδεια, κάποια προδιάθεσι, κάποια ἀπόφασι ἡρωϊκή, τὴν ὁποία δὲν θέλουμε νὰ πάρουμε; Ἂς δοῦμε τὸ πρῶτο καὶ κορυφαῖο γεγονός, τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου.
Σήμερα ἦρθε μήνυμα. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν κολλημένα τ᾿ αὐτιά τους στὰ ῥαδιόφωνα γιὰ ν᾿ ἀκούσουν μήνυμα τοῦ α΄ ἢ β΄ προέδρου, τοῦ μεγάλου καὶ ἰσχυροῦ τῆς ἡμέρας. Ἀλλὰ παραπάνω ἀπ᾿ ὅλα τὰ ἐγκόσμια μηνύματα ἀκούεται σήμερα μήνυμα, ὄχι ἀπὸ ἕναν ἐπίγειο ῥαδιοσταθμό· ἀκούεται μήνυμα ἀπὸ ὑψηλά, ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς μὲ τ᾿ ἄστρα, μήνυμα ποὺ προέρχεται ἀπ᾿ αὐτὸν τὸν Θεό, τὸν δημιουργὸ τῶν πνευμάτων καὶ τῆς ὕλης. Ποιός μεταφέρει τὸ μήνυμα; Ἄγγελος. Μὲ τὴ φαντασία μας βλέπουμε τὸν ἀρχάγγελο Γαβριὴλ νὰ κατεβαίνῃ καὶ νὰ διαγράφῃ φωτεινοὺς κύκλους σ᾿ ἕναν ἀπὸ τοὺς μικρότερους πλανῆτες, ἐκεῖ ποὺ κατοικεῖ ὁ ταλαίπωρος ἄνθρωπος, στὴ γῆ. Σ᾿ αὐτὸν τὸν πλανήτη, ποὺ εἶνε ζυμωμένος μὲ αἷμα καὶ δάκρυ. Ἐδῶ κατέβηκε ὁ ἄγγελος. Καὶ πῆγε ὄχι σὲ καμμιὰ μεγάλη πόλι, σὲ σπίτια καὶ παλάτια ἀρχοντικά, ἀλλὰ σ᾿ ἕνα ταπεινὸ σπίτι, ὅπου κατοικοῦσε μία παρθένος, ἡ Παναγία.
Σ᾿ αὐτὴν μετέφερε τὸ μήνυμα ὁ ἄγγελος. Καὶ εἶπε, ὅτι ὁ Θεὸς σπλαχνίστηκε τὸν ἄνθρωπο καὶ ὅτι θὰ γεννηθῇ ἀπὸ τὴν παρθένο Υἱός, καὶ θὰ καλέσουν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦς, καὶ θὰ καθήσῃ σὲ ἔνδοξο θρόνο, καὶ «τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος»· δὲν θὰ ὑπάρχῃ τέλος στὴν βασιλεία του. Ἀπόρησε, ὅπως ἦταν ἑπόμενο, ἡ Παναγία, καὶ ρώτησε· Πῶς εἶνε δυνατὸν νὰ γίνουν αὐτὰ τὰ πράγματα, ἀπὸ παρθένο νὰ γεννηθῇ υἱός; Καὶ ὁ ἄγγελος ἀπήντησε, ὅτι «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα»· ὅτι γιὰ τὸ Θεὸ δὲν εἶνε τίποτε ἀδύνατο. Καὶ σήμερα, ἀγαπητοί μου, οἱ κοσμικοὶ καὶ ὑλόφρονες ἄνθρωποι, ἀκούγοντας ὅτι ὁ Χριστὸς γεννήθηκε ἐκ παρθένου, κοροϊδεύουν καὶ λένε· «Παραμύθια λέει ἡ Ἐκκλησία. Εἶνε ποτὲ δυνατόν, μία παρθένος νὰ γεννήσῃ παιδί; Αὐτὰ εἶνε ἀφύσικα πράγματα». Δὲν θέλουν νὰ τὸ πιστέψουν. Τί ἔχουμε ν᾿ ἀπαντήσουμε;
Σ᾿ αὐτὴν μετέφερε τὸ μήνυμα ὁ ἄγγελος. Καὶ εἶπε, ὅτι ὁ Θεὸς σπλαχνίστηκε τὸν ἄνθρωπο καὶ ὅτι θὰ γεννηθῇ ἀπὸ τὴν παρθένο Υἱός, καὶ θὰ καλέσουν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦς, καὶ θὰ καθήσῃ σὲ ἔνδοξο θρόνο, καὶ «τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος»· δὲν θὰ ὑπάρχῃ τέλος στὴν βασιλεία του. Ἀπόρησε, ὅπως ἦταν ἑπόμενο, ἡ Παναγία, καὶ ρώτησε· Πῶς εἶνε δυνατὸν νὰ γίνουν αὐτὰ τὰ πράγματα, ἀπὸ παρθένο νὰ γεννηθῇ υἱός; Καὶ ὁ ἄγγελος ἀπήντησε, ὅτι «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα»· ὅτι γιὰ τὸ Θεὸ δὲν εἶνε τίποτε ἀδύνατο. Καὶ σήμερα, ἀγαπητοί μου, οἱ κοσμικοὶ καὶ ὑλόφρονες ἄνθρωποι, ἀκούγοντας ὅτι ὁ Χριστὸς γεννήθηκε ἐκ παρθένου, κοροϊδεύουν καὶ λένε· «Παραμύθια λέει ἡ Ἐκκλησία. Εἶνε ποτὲ δυνατόν, μία παρθένος νὰ γεννήσῃ παιδί; Αὐτὰ εἶνε ἀφύσικα πράγματα». Δὲν θέλουν νὰ τὸ πιστέψουν. Τί ἔχουμε ν᾿ ἀπαντήσουμε;
* * *
Πολλά. Ἕνα μόνο θὰ σᾶς πῶ. Ρωτᾶνε, πῶς ἡ Παρθένος ἐγέννησε; Ἀλλὰ ρωτοῦμε κ᾿ ἐμεῖς· Ἕνα μόνο πῶς ὑπάρχει στὸν κόσμο; Ἡ φύσις εἶνε γεμάτη ἀπὸ μυστήρια. Χιλιάδες εἶνε τὰ πῶς. Καὶ καμμία ἀπάντησις δὲν δίδεται. Πῶς ὁ ἠλεκτρισμός; Πῶς ὁ μαγνητισμός; Πῶς ἡ παγκόσμιος ἔλξις; Πῶς ἡ πυρηνικὴ ἐνέργεια;… Καμμία ἀπάντησι δὲν παίρνουμε μέχρι σήμερα. Πῶς οἱ ῥίζες τῶν δέντρων παίρνουν τὸ διο νερὸ καὶ ἀλλοῦ τὸ κάνουν μῆλο, ἀλλοῦ κεράσι, ἀλλοῦ πορτοκάλι, ἀλλοῦ λεμόνι, ἀλλοῦ ἐλιά, ἀλλοῦ…; Περιγράφει ἡ ἐπιστήμη γιὰ ὅλα, ἀλλὰ δὲν ἐξηγεῖ. Δὲν εἰσέρχεται στὰ βαθύτερα ατια. Χιλιάδες τὰ πῶς, ποὺ ἀνακύπτουν μέσα ἀπὸ τὴν ὑλικὴ δημιουργία. Ἂς μᾶς ἐξηγήσουν, λοιπόν, αὐτὰ τὰ πῶς, ποὺ ξεπηδοῦν στὸ κάθε βῆμα τῆς ἐπιστήμης, καὶ κατόπιν νὰ ζητήσουν νὰ ἐξηγήσουν τὸ πῶς ἡ Παρθένος ἐγέννησε Υἱόν. Ἀλλ᾿ ἀφοῦ θέλουν ἀπάντησι κατὰ μέτωπον, ἀπαντοῦμε κ᾿ ἐμεῖς· Εἶνε γεγονός, ἐπιστημονικῶς ἀναμφισβήτητο, ὅτι κάποτε δὲν ὑπῆρχε ἄνθρωπος ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ ὅτι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐδημιουργήθη ἄνευ γυναικός. Πῶς; Μυστήριο. Ἔ λοιπόν· αὐτὸς ποὺ ἐδημιούργησε τὸν πρῶτον ἄνθρωπο, τὸν Ἀδάμ, χωρὶς γυναῖκα, μποροῦσε νὰ δημιουργήσῃ ἄνθρωπο καὶ χωρὶς ἄνδρα. Τὸ πρῶτο, τὸ ἐκ τοῦ μηδενός, εἶνε δυσκολώτερο. Ἐγὼ ἀπορῶ, πῶς ὑπάρχουν ἄπιστοι. Καὶ μόνον ὁ ἄνθρωπος, φτάνει νὰ ἀποδείξῃ, ὅτι ὑπάρχει Θεός. Στὸ κολοσσιαῖο λοιπὸν ἐρώτημα, «πῶς δημιουργήθηκε ὁ ἄνθρωπος;», ἡ μὲν ἐπιστήμη σιωπᾷ, ἡ δὲ Γραφὴ λέγει, ὅτι ὁ Θεὸς ἔκανε τὸν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος δὲν προέρχεται ἀπὸ τὸν χιμπατζῆ ἢ ἄλλα κτήνη, ἀλλὰ εἶνε ἕνα μεγαλοπρεπὲς καὶ αἰώνιο πλάσμα τοῦ Θεοῦ. Λοιπόν, ὁ Θεός ἔκανε τὸν ἄνθρωπο. Πῶς; Πῶς ἦρθε ὁ Ἀδάμ; Χωρὶς γυναῖκα. Καὶ αὐτὸ εἶνε τὸ δυσκολώτερο. Ἀλλὰ «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα». Πιστεύεις στὸ Θεό; Αὐτό εἶνε τὸ κλειδί. Πιστεύεις, ὅτι ὑπάρχει Θεὸς παντοδύναμος, πανάγαθος καὶ δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος; Τὸ πιστεύεις αὐτὸ 100%; Διότι ὄχι 50%, οὔτε 60%, οὔτε 99%, ἀλλὰ καὶ ἕνα ἐὰν νὰ βάλῃς, δὲν πιστεύεις. Πιστεύεις στὸ Θεὸ 100%, 101%; Τότε ὅλα τὰ προβλήματα, ποὺ φαίνονται δύσκολα, ἀπαράδεκτα καὶ δυσπαράδεκτα ἀπὸ τὶς σκέψεις τῶν ἀνθρώπων, αὐτὰ γίνονται κατανοητά, παραδεκτὰ σ᾿ αὐτὸν ποὺ πιστεύει. «Ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα».
* * *
Θέλετε ἄλλη ἀπόδειξι; Εἶνε ἡ ἐθνική μας ἑορτή. Πῶς αὐτὸ τὸ κράτος σήμερα ἁπλώνεται μέχρι τὸν Ἕβρο, μέχρι τὴν Κέρκυρα καὶ μέχρι τὴν Κρήτη, καὶ εἶνε σεβαστὸ στὰ Βαλκάνια; Πῶς ἀναστήθηκε ἐκ τοῦ μηδενός; Διότι δὲν εἶνε ψέμα· ἦταν χαμένο, ἦταν νεκρό. Ἔλεγαν οἱ Εὐρωπαῖοι· Ἂν μποροῦν ν᾿ ἀναστηθοῦν οἱ νεκροὶ ἀπὸ τὸν τάφο, θ᾿ ἀναστηθῇ καὶ ἡ Ἑλλάς. Καὶ αὐτὸς ἀκόμη ὁ Βύρων, ὅταν ἦλθε ἐδῶ γιὰ πρώτη φορά, εἶπε, ὅτι εἶνε ἀδύνατον ν᾿ ἀναστηθῇ ἡ Ἑλλάς. Καὶ ὅμως ἀναστήθηκε. Πῶς ἀναστήθηκε; Οἱ ἀείμνηστοι ἐκεῖνοι ἄνδρες, τῶν ὁποίων τὴν μνήμη ἑορτάζουμε, ἐπίστευαν. Οἱ ἀγράμματοι ἐκεῖνοι ἄνδρες ἄοπλοι ἦταν, ἀλλὰ εἶχαν ἕνα τεράστιο ὅπλο, ποὺ δὲν τὸ ἔχουμε οἱ σημερινοὶ χριστιανοί· πίστευαν, ὅτι «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα». Πίστευαν, ὅτι γιὰ τὸ Θεὸ δὲν ὑπάρχει κανένα δύσκολο πρᾶγμα. Δύο στιγμιότυπα, καὶ τελειώνω τὸν λόγο. Κάτω στὴν Πελοπόννησο, στὸ Μωριᾶ, ξεμπαρκάρησε ὁ Ἰμπραὴμ μὲ 30.000 στρατό. Γέμισε ἡ πεδιάδα, ὁ κάμπος τῶν Καλαμῶν. Μυρμηγκιὰ ὁλόκληρος. Καὶ ἐκπαιδευμένοι, παρακαλῶ, μὲ ἀξιωματικοὺς Εὐρωπαίους. Καὶ ἀπέναντι; Ἕνας φράχτης. Κάτι ἀσθενῆ χαρακώματα, κάτι μικρὰ ὀρύγματα, μὲ ἀτελῆ ὅπλα ἢ καὶ χωρὶς ὅπλα. Καὶ μέσ᾿ στὰ ὀρύγματα μιὰ χούφτα ἀνθρώπων μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν Μακρυγιάννη. Ἐπισκέφτηκε τὸ ὄρυγμά του ὁ Δεριγνύ, ὁ Γάλλος ναύαρχος, καὶ γέλασε. Τί εἶνε αὐτά, τοῦ λέει, παιχνιδάκια; Μ᾿ αὐτὰ τὰ πρόχειρα ὀρύγματα θὰ ἀντικρούσετε ἐσεῖς τὴν στρατιὰ τοῦ Ἰμπραήμ, ὁ ὁποῖος εἶνε ἐκπαιδευμένος στρατιωτικῶς ἀπὸ Γάλλους ἀξιωματικοὺς καὶ ἔχει κανόνια; Γελοῖο πρᾶγμα, λέει. Εἶστε ἀδύνατοι καὶ λίγοι. Καὶ ὁ Μακρυγιάννης τοῦ ἀπαντᾷ, δείχνοντας τὸν οὐρανό· Ἀδύνατοι ἐμεῖς, δυνατὸς ὁ Θεός. Καὶ εἶπε τὸ «Οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα». Ἀνέκαθεν λίγοι ἤμασταν ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, καὶ τὰ θηρία τοῦ κόσμου μᾶς τρῶνε· ἀλλὰ πάντα μένουν λίγοι ἀπὸ μᾶς, καὶ αὐτοὶ οἱ λίγοι γίνονται μαγιὰ ἑνὸς καινούργιου κόσμου. Αὐτοὶ οἱ λίγοι, μιὰ χούφτα ἄνθρωποι, ἦταν ἕτοιμοι ν᾿ ἀντιπαραταχθοῦν σ᾿ ἕνα ὁλόκληρο στράτευμα τοῦ Ἰμπραήμ. Θέλετε ἄλλο στιγμιότυπο; Ἐπήχτωσε τὸ Αἰγαῖο πέλαγος ἀπὸ καράβια τούρκικα, μὲ τούρκικες σημαῖες. 100, 200, 300· ἦταν ὁ ἰσχυρότερος στόλος τῆς Μεσογείου. Εἶχαν ἐρημώσει τὴν Χίο. Κοκκίνισε ἀπὸ τὸ αἷμα ἡ θάλασσα στὸ νησὶ σὲ ἀκτίνα ἑνὸς χιλιομέτρου. Σφάξανε, σφάξανε, καὶ ὁ τόπος ἔγινε ἔρημος. Καὶ τὴ νύχτα οἱ βάρβαροι μέσα στὴ ναυαρχίδα γλεντοῦσαν καὶ διασκεδάζαν, ἔκαναν μπαϊράμι. Ἀπέναντι στὸ μεγάλο στόλο τῶν Τούρκων, μὲ τὰ 300 καράβια, ἦταν μιὰ βαρκούλα. Ἀλλὰ μέσα στὴ βαρκούλα ἦταν μία ψυχή, ποὺ ἄξιζε γιὰ 100, γιὰ 200, γιὰ 10.000 καὶ 1.000.000 καράβια. Ἦταν ἡ ψυχὴ τοῦ Κανάρη. Γονάτισε, ἔκλαψε, προσευχήθηκε καὶ εἶπε· Βοήθησέ με Παναγιά μου, βοήθησέ με Θεέ μου. Κοινώνησε τῶν ἀχράντων μυστηρίων, καὶ ἀποφάσισε νὰ τιμωρήσῃ αὐτοὺς τοὺς βαρβάρους. Εἶχε ἀποφασίσει νὰ πεθάνῃ γιὰ τὴν πατρίδα. Καὶ μιὰ βαρκούλα τίναξε στὸν ἀέρα μιὰ ναυαρχίδα. Λοιπόν, «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα».
* * *
Θὰ ἤθελα νὰ κατέλθω σὲ συγκρίσεις, ἀλλὰ δὲν τὸ κάνω. Διότι τ᾿ ἀποτελέσματα θὰ εἶνε πολὺ θλιβερὰ καὶ ἀπελπιστικά. Λείπει σήμερα αὐτὴ ἡ ψυχή, ποὺ πιστεύει στὸ Θεό. Ἐλάχιστοι εἶνε αὐτοὶ ποὺ πιστεύουν. Μέσα στοὺς χίλιους ἴσως νὰ ὑπάρχῃ ἕνας. Ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶνε μὲ τὰ ἐὰν καὶ τὰ πῶς. Ὅλα αὐτὰ τὰ πῶς καὶ τὰ ἐὰν πρέπει νὰ τὰ σβήσουμε, ἀδελφοί μου, ἂν θέλουμε νὰ διασωθοῦμε καὶ νὰ ἐπιζήσουμε εἴτε ὡς ἄτομα εἴτε ὡς ἔθνος καὶ ὡς κοινωνία. Πρέπει νὰ θυμηθοῦμε τὰ μεγαλεῖα αὐτὰ τῆς φυλῆς καὶ ν᾿ ἀποκτήσουμε τὴ μεγάλη πίστι, ποὺ εἶχαν οἱ ἥρωες τοῦ ᾿21. Καὶ τότε θὰ διαπιστώσουμε, ὅτι «οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα».
Εἰς τὸν ἱερό ναό τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης, 1977
http://www.augoustinos-kantiotis.gr
Κλικ εδώ. Εορτασμός Ευαγγελισμού, λιτάνευση Ιεράς εικόνας στο Εμπορείο Σαντορίνης 24.3.2015
Κλικ εδώ. Εορτασμός Ευαγγελισμού στην Αρχαία Θήρα της Σαντορίνης 24 & 25.3.2014
Κλικ εδώ. Εορτασμός Ευαγγελισμού στο Πύργο της Σαντορίνης 25.3.2012
Κλικ εδώ, για περισσότερα των παρελάσεων της 25ης Μαρτίου στη Σαντορίνη
Κλικ εδώ. Ομιλία από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ. Παύλο, με θέμα «Η Εκκλησία και το 1821». Στην Χριστιανική Αίθουσα της Μητροπόλεως Θήρας 22.3.2015
Κλικ εδώ. Ομιλία από τον Π. Γεώργιο Μεταλληνό με θέμα: Το 1821 τότε και σήμερα. Στην Χριστιανική Αίθουσα της Μητροπόλεως Θήρας 23.3.2014
Κλικ εδώ. Το τραγούδι του Καραϊσκάκη από την Ευγενία Ξεφτέρη
Το 1579 η Σαντορίνη προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τότε το νησί γνώριζε ήδη μια περίοδο παρακμής, αφού οι αιώνες διαμάχης είχαν ξεκληρίσει τον πληθυσμό του και εμπόδιζαν την κοινωνικοπολιτική του εξέλιξη...................