Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτὴ καὶ πανήγυρις.
Ἑορτάζουν χιλιάδες – τί λέω, ἑκατομμύρια ἀναρίθμητα ἄγγελοι καὶ οἱ ἀρχάγγελοι, ταξιαρχίες καὶ στρατιὲς ὁλόκληρες, μὲ κορυφαίους τοὺς ἀρχιστρατήγους Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ. Σήμερα ἑορτάζουν ἀκόμα καὶ ὅσοι φέρουν ἀγγελικὰ ὀνόματα (Μιχαήλ, Γαβριὴλ κ.λπ.). Ἑορτάζει δὲ καὶ ἡ ἀκριτικὴ Φλώρινα, γιατὶ τὴν ἅγια αὐτὴ μέρα, τὸ 1912, οἱ στρατιῶτες μας σὰν ἄγγελοι εἰσῆλθαν σ᾽ αὐτὴν καὶ τὴν ἐλευθέρωσαν ἀπὸ σκλαβιὰ αἰώνων.
Μᾶς βοηθεῖ νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν ὕπαρξι τῶν ἀγγέλων καὶ νὰ
τοὺς τιμήσουμε πρεπόντως ἂν δοῦμε προηγουμένως τὴν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου. Διότι ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι, τόσο καὶ ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι.
Ἑορτάζουν χιλιάδες – τί λέω, ἑκατομμύρια ἀναρίθμητα ἄγγελοι καὶ οἱ ἀρχάγγελοι, ταξιαρχίες καὶ στρατιὲς ὁλόκληρες, μὲ κορυφαίους τοὺς ἀρχιστρατήγους Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ. Σήμερα ἑορτάζουν ἀκόμα καὶ ὅσοι φέρουν ἀγγελικὰ ὀνόματα (Μιχαήλ, Γαβριὴλ κ.λπ.). Ἑορτάζει δὲ καὶ ἡ ἀκριτικὴ Φλώρινα, γιατὶ τὴν ἅγια αὐτὴ μέρα, τὸ 1912, οἱ στρατιῶτες μας σὰν ἄγγελοι εἰσῆλθαν σ᾽ αὐτὴν καὶ τὴν ἐλευθέρωσαν ἀπὸ σκλαβιὰ αἰώνων.
Μᾶς βοηθεῖ νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν ὕπαρξι τῶν ἀγγέλων καὶ νὰ
τοὺς τιμήσουμε πρεπόντως ἂν δοῦμε προηγουμένως τὴν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου. Διότι ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι, τόσο καὶ ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι.
Ὁ ἄνθρωπος, τὸ κορυφαῖο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ἔχει διπλῆ σύστασι· εἶνε σαρκικὸς καὶ πνευματικός, σῶμα καὶ ψυχή. Ἡ μία ὄψις του εἶνε ἡ ὁρατή, ἡ ἄλλη ἡ ἀόρατη. Ὁρατὸ καὶ ἀόρατο στοιχεῖο σ᾽ αὐτὸν συνενώνονται.
Τὸ σῶμα εἶνε θνητό, φθαρτό, εὐτελές. Ἂν ἀναλύσουμε τὸ πτῶμα ἑνὸς ἀνθρώπου στὸ χημεῖο, θὰ δοῦμε ὅτι ἀποτελεῖται ἀπὸ κοινὰ στοιχεῖα· νερό, λίπος, ἄνθρακα, φώσφορο, λίγο σίδερο καὶ μερικὰ ἄλλα· στοιχεῖα δηλαδὴ χωρὶς σπουδαία ἀξία. Αὐτὰ πῆρε ὁ Θεός ―ὄχι ἡ φύσι, ποὺ λένε μερικοί― τὰ ζύμωσε καὶ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο «κατ᾽ εἰκόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν αὐτοῦ» (Γέν. 1,26). Γῆ δηλαδὴ εἶνε ὁ ἄνθρωπος ὡς σῶμα, καὶ στὴ γῆ ὁδηγεῖται τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου μὲ τὴν ταφή του.
Ἐν τούτοις μέσα στὸ θνητὸ αὐτὸ σῶμα ὑπάρχει κάτι ἄυλο, ἄφθαρτο, ἀθάνατο· ἡ ψυχή. Γιὰ τὴν ψυχὴ ὁ Κύριος εἶπε· «Τί ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μάρκ. 8,36-37). Ὅλος ὁ ὑλικὸς κόσμος ἔχει μικρὴ ἀξία μπροστὰ στὴν ἀξία μιᾶς ψυχῆς. Ὁ ἄνθρωπος εἶνε τὸ κορυφαῖο ἐπὶ γῆς δημιούργημα, ποὺ ἔκτισε ὁ Θεὸς μὲ ἕνα μεγάλο προορισμό· νὰ ὁμοιωθῇ μὲ αὐτὸν διὰ τῆς ἀρετῆς, ποὺ πρέπει νὰ βιώσῃ.
Τόση εἶνε ἡ ἀξία του. Καὶ ὅμως ὡρισμένοι, ποὺ κάνουν τὸ λόγιο καὶ τὸ μορφωμένο, δὲν πιστεύουν στὸ Θεό, ἀρνοῦνται τὴν θεία καταγωγή μας καὶ τὴ διπλῆ σύστασί μας, καὶ διδάσκουν τὰ παιδιὰ στὰ σχολεῖα, ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατάγεται ἀπὸ τὸν πίθηκο. Ἡ θεωρία αὐτὴ δὲν στέκει. Ἄβυσσος χωρίζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ζῷα. Στὴν πραγματικότητα τὴ θεωρία αὐτὴ τὴν ἀρνοῦνται καὶ οἱ ἴδιοι οἱ ὀπαδοί της· ἂν τοὺς ἀποκαλέσῃς «μαϊμοῦ», τὸ θεωροῦν ὕβρι καὶ σὲ μηνύουν· διότι ἄλλο ἄνθρωπος καὶ ἄλλο ζῷο.
* * *
Δὲν ὑπάρχει ὅμως, ἀγαπητοί μου, μόνο ἄνθρωπος. Ὑπάρχει καὶ μία ἄλλη ὕπαρξις ἀνωτέρα. Ὅπως ὁ ἄνθρωπος εἶνε ἀνώτερος ἀπὸ τὰ ζῷα καὶ τὰ ζῷα ἀνώτερα ἀπὸ τὰ φυτὰ καὶ τὰ φυτὰ ἀνώτερα ἀπὸ τὰ ὀρυκτά, ἔτσι ὑψηλότερα δημιουργήματα εἶνε οἱ ἄγγελοι. Κατὰ τί ὑπερέχουν οἱ ἄγγελοι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους; Στὸ ὅτι δὲν ἔχουν σῶμα ὑλικό. Ἔχουν σῶμα αἰθέριο, ἄυλο. Καὶ λόγῳ τῆς αἰθερίου συστάσεώς των κινοῦνται παντοῦ ταχύτατα.
Ὅποιος μελετᾷ τὴν ἁγία Γραφή, βλέπει ὅτι ἄγγελος ἐμφανίσθηκε στὸν Ἀβραὰμ ὅταν ἦταν ἕτοιμος νὰ σφάξῃ τὸ παιδί του· ἄγγελος ἐμφανίσθηκε στὸν Ἰακὼβ προστατεύοντάς τον ἀπὸ τὴ μανία τοῦ ἀδερφοῦ του· ἄγγελος στὸν Ἰωσήφ, ἄγγελος στὸ Μωϋσῆ, ἄγγελος στὸν Ἰησοῦ τοῦ Ναυὴ ὅταν πολιορκοῦσε τὴν Ἰεριχώ, ἄγγελος στὸν Δανιήλ, ἄγγελος στοὺς τρεῖς Παῖδας… Σμήνη ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων διασχίζουν ὅλο τὸν οὐρανὸ τῆς παλαιᾶς διαθήκης. Ἀλλὰ καὶ τῆς καινῆς. «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη, εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν.) – ὁ Γαβριήλ. Ἄγγελοι ἔψαλαν τὴ νύχτα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ μας «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2,14). Ἄγγελος στὴ Γεθσημανῆ ἐνίσχυε τὸν Κύριο στὴν ἀγωνία του ὅταν ἀπὸ τὸ πρόσωπό του ἔτρεχε ὁ ἱδρώτας «ὡσεὶ θρόμβοι αἵματος» (ἔ.ἀ. 22,44). Ἄγγελος μετὰ τὴν Ἀνάστασι στὸ μνῆμα, ἄγγελοι στὴν Ἀνάληψι… Εἶνε γεγονὸς λοιπόν· ὑπάρχουν ἄγγελοι. Ὅσο εἶνε βέβαιο ὅτι ὑπάρχει ἄνθρωπος, τόσο καὶ ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι.
Ἔχουν ἔργο ὑψηλὸ καὶ μεγάλο. Καὶ ποιό εἶνε τὸ ἔργο τους; Ἔργο τῶν ἀγγέλων εἶνε νὰ ὑμνοῦν καὶ νὰ δοξάζουν τὸ Θεὸ ἀσιγήτως. Ἐμεῖς στὴν ἐκκλησία μένουμε μία, δύο, τρεῖς ὧρες· παραπάνω δὲ μποροῦμε, κουραζόμαστε, γιατὶ ἔχουμε ὑλικὸ σῶμα· «τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής» (Ματθ. 26,41). Ἐνῷ οἱ ἄγγελοι μέρα καὶ νύχτα, συνεχῶς καὶ ἀκαταπαύστως, εἰς αἰῶνας αἰώνων ὑμνοῦν τὸ Θεὸ καὶ λένε· «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου» (θ. Λειτ.· πρβλ. ᾿Ησ. 6,3).
Οἱ ἄγγελοι ἀκόμη εἶνε διαγγελεῖς. Ὅπως στὸ στρατὸ ὑπάρχουν διαγγελεῖς ποὺ μεταφέρουν τὰ μηνύματα τοῦ στρατηγοῦ, κατὰ παρόμοιο τρόπο στὸν οὐρανὸ αὐτοὶ εἶνε οἱ οὐράνιοι διαγγελεῖς, ποὺ μεταφέρουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους παντοῦ ἐδῶ στὴ γῆ.
Εἶνε ἐπίσης φύλακες τῶν ἀνθρώπων. «Ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν, φύλακα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ὑμῶν», ζητοῦμε κάθε μέρα στὴ θεία λειτουργία. Ἄγγελοι εἶνε δίπλα μας. Τί μεγάλο πρᾶγμα εἶνε αὐτό! Τὸ σκεφτήκαμε, τὸ πιστεύουμε; Σὲ κάθε βῆμα ἔχουμε δίπλα μας φύλακα ἄγγελο. Ὅπως τὰ παιδιὰ τοῦ βασιλέως τὰ φρουροῦν σωματοφύλακες, κατὰ παρόμοιο τρόπο καὶ τὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ τὰ φρουροῦν ἄγγελοι. Δίπλα στὸν κάθε Χριστιανό, ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ θὰ βαπτισθῇ μέχρι τὴν ὥρα ποὺ θὰ ξεψυχήσῃ, ἄγγελος παραστέκει. Δὲν εἶνε ψέμα αὐτό, εἶνε πραγματικότης. Καὶ ὁ ἄγγελός μας χαίρει ὅταν ἐμεῖς κάνουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, λυπᾶται δὲ καὶ θρηνεῖ ὅταν ἐμεῖς τὸ παραβαίνουμε. «Χαρὰ γίνεται» στὸν οὐρανὸ «ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι» (Λουκ. 15,7,10)· ὅταν ἐδῶ πέφτῃ ἕνα δάκρυ μετανοίας, ἐκεῖ οἱ ἄγγελοι πανηγυρίζουν. Ἔλεγε ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός· Ὅπως δὲν τολμᾷς μπροστὰ σ᾽ ἕνα μικρὸ παιδὶ νὰ κάνῃς κάποια αἰσχρὴ πρᾶξι, ἔτσι καὶ μπροστὰ στὸν ἄγγελό σου νὰ ζῇς μία ζωὴ ἀκηλίδωτη.
Ἄγγελος λοιπόν· τὸ κορυφαῖο δημιούργημα τοῦ Δημιουργοῦ, ἡ ἀνωτέρα ὕπαρξι στοὺς οὐρανούς. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐδῶ στὴ γῆ μπορεῖ νὰ γίνῃ ἄγγελος, νὰ μιμηθῇ τὸν ἄγγελο, νὰ γίνῃ «ἔνσαρκος ἄγγελος», ὅπως ἔγινε ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ Ἠλίας ὁ Θεσβίτης, ὅσιοι καὶ ἀσκηταὶ καὶ πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Στὸν κόσμο αὐτὸν ἄλλοι ζοῦν ὡς ὑλικὰ ὄντα καὶ τετράποδα, ἄλλοι ζοῦν ὡς ἄνθρωποι, ἀλλὰ ἄλλοι ζοῦν ὡς ἄγγελοι.
* * *
Ἄνθρωποι στὴ γῆ, ἄγγελοι στὸν οὐρανό. Καὶ παραπάνω; Παραπάνω ἀπὸ αὐτούς, ἀγαπητοί μου, παραπάνω ἀπὸ τὰ ἄστρα καὶ τοὺς Ὠρίωνας, παραπάνω ἀπὸ ὅλα τὰ ὄντα, εἶνε κάποιος ἄλλος. Ποιός; Ἐλᾶτε νὰ τὸν προσκυνήσουμε. «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν αὐτῷ, Χριστῷ τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν». Στὴν κορυφὴ εἶνε ὁ Θεάνθρωπος Χριστός. Εἶνε ὁ βασιλεὺς τοῦ σύμπαντος κόσμου. Αὐτὸς κυβερνᾷ τὰ ἄστρα, αὐτὸς κατέχει τὰ κλειδιὰ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, αὐτὸς εἶνε ὁ παγκόσμιος ἄξων γύρω ἀπὸ τὸν ὁποῖο στρέφονται τὰ πάντα. Αὐτὸς εἶνε ἡ ἀνωτέρα ὕπαρξις. Ὡς ἄνθρωπος εἶνε ἡ ἰδανικωτέρα, ἡ τελεία μορφή. Ἐμεῖς εἴμαστε κλάσματα ἀνθρώπου, ὅπως λέει ἕνας φιλόσοφος. Προσπαθοῦμε νὰ πλησιάσουμε τὴ μονάδα, ἀλλὰ δὲν τὴ φτάνουμε. Πάντοτε ὅλοι ὑπολειπόμεθα ὡς πρὸς τὴν ἀρτιότητα τοῦ χαρακτῆρος. Ἕνας μόνο εἶνε ἀκεραία μονάδα, δὲν ὑπάρχει ἄλλος. «Εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός» (Φιλ. 2,11 καὶ θ. Λειτ.). Εἶνε ὁ Ἄνθρωπος, ἐκεῖνος ποὺ πρέπει νὰ γράφεται μὲ ἄλφα κεφαλαῖο.
Γι᾽ αὐτὸ σ᾽ αὐτὸν κατ᾽ ἐξοχὴν ἁρμόζει τὸ χωρίο ποὺ προέταξα. Ὅλα ὅσα σᾶς εἶπα τὰ εἶπα γιὰ νὰ δώσω μία ἑρμηνεία τοῦ ὡραίου αὐτοῦ ψαλμικοῦ χωρίου ποὺ περιλαμβάνεται στὸν σημερινὸ ἀπόστολο· «Τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ;», τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος, πόσο σπουδαῖο πλάσμα εἶνε, καὶ τὸν θυμᾶσαι, Κύριε; «ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν;» ἢ τί εἶνε τὸ παιδὶ – ὁ ἀπόγονος τοῦ ἀνθρώπου, καὶ τὸν προσέχεις, ἔρχεσαι καὶ τὸν βοηθεῖς; (Ἑβρ. 2,6· Ψαλμ. 8,5).
Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος! λένε καὶ μένουν ἔκθαμβοι ψαλμῳδὸς καὶ ἀπόστολος. Ἂν μπροστὰ σ᾽ ἕνα ἄγαλμα θαυμάζῃς, ἂν μπροστὰ στὴν Ἀκρόπολι μένῃς ἔκθαμβος, ἂν μπροστὰ στὴν Ἁγία Σοφία συγκινῆσαι, ἂν ἀτενίζῃς μὲ ἀνοιχτὰ μάτια τὰ ψηλὰ βουνά, ἂν μπροστὰ στὰ ἄστρα καὶ τὸν ἥλιο θαμπώνεσαι, πολὺ περισσότερο ἐμπρὸς στὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν.
Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.
Ομιλία εις τον ιερό ναὸ Ἁγίου Γεωργίου Φλωρίνης 8-11-1978
