῾῎Ανθρωπός τις ἦν πλούσιος…εὐφραινόμενος καθ᾽ ἡμέραν λαμπρῶς᾽ (Λουκ. 16, 19) α. Πολλά τά θέματα πού θίγει ἡ παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου, σπουδαιότερο τῶν ὁποίων ὁ τρόπος τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων στόν κόσμο τοῦτο. Διότι ἀπό τό πῶς ζεῖ κανείς
ἐδῶ καθορίζεται καί τό ἐκεῖ: ἡ μετέπειτα καί ἄλλη ζωή πού λέμε. Καί πιό συγκεκριμένα: ἄν κάποιος ζεῖ μόνο γιά τόν ἑαυτό του ἐδῶ, χωρίς κανένα ἐνδιαφέρον γιά τόν πλησίον του, τόν περιμένει ὁ αἰώνιος χωρισμός ἀπό τόν Θεό - ὅ,τι συνηθίζουμε νά ὀνομάζουμε κόλαση, κάτι πού τό βλέπουμε ἀνάγλυφα στό πρόσωπο τοῦ πλουσίου τῆς παραβολῆς.
β. 1. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ἡ παραβολή μέ τήν ἔντονη ἀντίθεση τῶν δύο πρωταγωνιστῶν: τοῦ πλουσίου καί τοῦ πτωχοῦ Λαζάρου, δέν κάνει καθόλου λόγο γιά κάποια ἰδιαίτερη κακότητα τοῦ πλουσίου ἀπέναντι στόν Λάζαρο: ὁ πλούσιος δέν φαίνεται νά βασανίζει τόν Λάζαρο οὔτε καί νά τοῦ συμπεριφέρεται μέ κάποια ξεχωριστή σκληρότητα. ῾Απλῶς ἡ ἐπιλογή τοῦ πλουσίου ἦταν νά κοιτάζει μόνον τόν ἑαυτό του, ἀδιαφορώντας γιά τόν πτωχό πού ἔκειτο μπροστά στή θύρα τοῦ σπιτιοῦ του. ῾Ο πλούσιος εὐφραινόταν ῾καθ᾽ ἡμέραν λαμπρῶς᾽.
Κι οὔτε πάλι φαίνεται ὅτι τά χρήματα καί τά λοιπά ἀγαθά του ὁ πλούσιος τά εἶχε ἀποκτήσει μέ κάποιον παράνομο ἤ ἄνομο τρόπο: ἀπό κλοπές ἴσως καί ἀδικίες. Πολύ πιθανόν ἦταν καρπός τῆς ἐργασίας του ἤ ἀπό κάποια κληρονομιά.
2. ᾽Αλλ᾽ ἀκριβῶς αὐτό πού φαίνεται νά μή δημιουργεῖ πρόβλημα στόν πλούσιο: τά ἀγαθά καί τά χρήματά του, συνιστᾶ καί τήν κεντρική καί καίρια ἁμαρτία του: ὅ,τι ἐπίγειο ἀγαθό τό εἶχε μόνο γιά τόν ἑαυτό του. Ὁ ἀτομισμός καί ὁ ἐγωϊσμός λοιπόν ἦταν καί ἡ ἁμαρτία του, γι᾽ αὐτό καί ἡ καταδίκη του. Κι αὐτό γιατί ὁ Θεός δέν μᾶς ἔπλασε γιά νά κοιτᾶμε μόνο τόν ἑαυτό μας, κλεισμένοι στόν περίγυρο τοῦ ἐγώ μας. Μᾶς ἔπλασε κατ᾽ εἰκόνα ᾽Εκείνου ὁ ῾Οποῖος εἶναι ἀγάπη, συνεπῶς μᾶς ἔπλασε μέ προοπτική νά ἀγαπᾶμε καί νά βρίσκουμε τόν ἑαυτό μας στό ἄνοιγμα πρός Αὐτόν καί πρός τόν συνάνθρωπό μας. Ἡ ἁμαρτία λοιπόν τοῦ πλουσίου ἦταν ἀκριβῶς ὁ ἐγωϊσμός του ὡς ἔλλειψη ἀγάπης πρός τόν συνάνθρωπό του, καί μάλιστα αὐτόν πού βρισκόταν μπροστά στά μάτια του, πλήρης ἀδυναμιῶν καί ἀναγκῶν. ῎Ετσι ὁ πλούσιος μέ βάση τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ ζοῦσε μία ζωή διαστροφῆς, ἀκολουθώντας λάθος πορεία καί δρόμο. Ἡ ζωή του θυμίζει τή συμπεριφορά τῶν προπατόρων μας ᾽Αδάμ καί Εὔας μετά τήν πτώση τους στήν ἁμαρτία. Γιατί ὅπως ἐκεῖνοι κατά τόν ῾ἔλεγχο᾽ τοῦ Θεοῦ κοίταξαν μόνο τόν ἑαυτό τους, ρίχνοντας τήν ἐνοχή ὁ ἕνας στόν ἄλλον, ἔτσι καί ὁ πλούσιος: μέ ἀποκλειστικό γνώμονα τό προσωπικό του συμφέρον ἀδιαφορεῖ πλήρως γιά τόν συνάνθρωπό του. Μπορεῖ νά μήν τόν κακομεταχειρίζεται, ἀλλά ἀπασχολημένος ὁλοκληρωτικά μέ τά ῾προβλήματά᾽ του τόν προσπερνᾶ ὡς ῾ἀόρατο᾽ σάν νά μήν ὑπάρχει.
3. ῎Ετσι δέν θά κριθοῦμε ἀπό τόν Θεό μόνο γιά τό τί κάναμε. Θά κριθοῦμε καί γιά τό τί μπορούσαμε νά κάνουμε καί δέν κάναμε. ῾Ο ἅγιος ᾽Ιάκωβος ὁ ἀδελφόθεος εἶναι σαφέστατος ἐπ᾽ αὐτοῦ: ῾Εἰδότι καλόν ποιεῖν καί μή ποιοῦντι ἁμαρτία αὐτῷ ἐστι᾽. ῾Αμαρτάνει ὄχι μόνον αὐτός πού δέν κάνει κάτι κακό, ἀλλά κι αὐτός πού γνωρίζει νά κάνει τό καλό καί δέν τό κάνει. Κι αὐτό γιά τόν λόγο πού ἀναφέραμε: πλασθήκαμε ἀπό τόν Θεό γιά νά ζοῦμε τή ζωή Του, δηλαδή νά ἀγαπᾶμε. Δέν εἶναι τυχαῖο τό πόσο ἐπιμένει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ στή βασική ἐντολή τοῦ Κυρίου: ῾ἀγαπᾶτε ἀλλήλους᾽. Συνεπῶς ἡ κρίση Του θά ἀναφέρετε στό πόσο ῾σπάσαμε᾽ τόν ἐγωϊσμό μας γιά νά συναντήσουμε τόν συνάνθρωπό μας. Ἡ παραβολή τῆς κρίσεως ἔρχεται καί δίνει ὡς καταπέλτης τήν καίρια ἀπάντηση: ῾᾽Εφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε᾽.
4. ῎Αν νιώθω λοιπόν ῾ἀναμάρτητος᾽ γιατί δέν κάνω κανένα κακό, ἐξωτερικό καί ἐπιφανειακό, στόν συνάνθρωπο, εἶμαι πλανεμένος στό ἔπακρο. ῾Η ἁμαρτία μας ἀποκαλύπτεται ἄν κρίνουμε τόν ἑαυτό μας μέ τόν νόμο τῆς ἀγάπης, δηλαδή ἄν στεκόμαστε ἀπέναντι στόν συνάνθρωπο μέ τόν τρόπο τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Μέγας Βασίλειος γιά παράδειγμα θέλοντας νά ὁρίσει τήν κλεψιά μᾶς δίνει τίς τεράστιες διαστάσεις της: ῾κλέφτης δέν εἶναι μόνον αὐτός πού κλέβει κάτι ἀπό τόν συνάνθρωπό του, ἀλλά κι αὐτός πού δέν τοῦ δίνει αὐτά πού μπορεῖ᾽. Γιά νά καταλήξει: ῾῞Οσα φυλάγεις στίς ἀποθῆκες σου δέν εἶναι δικά σου, ἀλλά τοῦ πτωχοῦ πού τά ἔχει ἀνάγκη᾽. ῎Ετσι γνώμονας τοῦ χριστιανοῦ ἐν προκειμένῳ γίνεται τό λόγιο τοῦ ἀποστόλου Παύλου: ῾τό ἡμῶν περίσσευμα εἰς τό ἐκείνων ὑστέρημα᾽.
Πού θά πεῖ πιό πρακτικά: - μπορῶ νά ὠφελήσω τόν πλησίον μου μ᾽ ἕναν καλό λόγο; ῎Αν δέν τό κάνω, ἁμαρτάνω.
- μπορῶ νά τοῦ προσφέρω μία ἐκδούλευση ὅταν ἔχει ἀνάγκη; ῎Αν δέν τό κάνω, ἁμαρτάνω.
- μπορῶ νά τοῦ δώσω κάποια χρήματα ὅταν ἔχω τή δυνατότητα; ῎Αν δέν τό κάνω, ἁμαρτάνω.
- μπορῶ νά τόν ἀκούσω στόν πόνο του; ῎Αν δέν τό κάνω, ἁμαρτάνω.
- μπορῶ νά τοῦ συμπαρασταθῶ ὅταν μέ ἔχει ἀνάγκη; ῎Αν δέν τό κάνω, ἁμαρτάνω.
γ. ῾Η παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου ἀποτελεῖ ἔλεγχο γιά ὅλους μας. Γιατί μᾶς θέτει σέ ἐνέργεια καί κινητοποίηση καί ἔξοδο ἀπό τό ἐγώ μας. Κι ἴσως μᾶς ἀνοίγει τά μάτια γιά νά δοῦμε τόν κόσμο μέ τόν τρόπο τῶν δύο πρωταγωνιστῶν της. Διότι ὅλος ὁ κόσμος μοιάζει πράγματι μέ τόν πλούσιο καί τόν Λάζαρο. Ὑπάρχουν οἱ μεγάλες καί ἰσχυρές χῶρες (ὁ πλούσιος τῆς παραβολῆς), ὑπάρχουν κι οἱ μικρές καί φτωχές (ὁ πτωχός Λάζαρος). Καί μέσα σέ κάθε χώρα ὑπάρχουν ἐκεῖνοι πού εὐφραίνονται ῾καθ᾽ ἡμέραν λαμπρῶς᾽, κι ἐκεῖνοι πού ἀδυνατοῦν νά χορτάσουν τήν πείνα τους, ψάχνοντας στά σκουπίδια τῶν πλουσίων. Καί τό ἐννοοῦμε κι ἀπό πλευρᾶς ὑλικῆς καί ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς. Τό τέλος, ἡ κατάληξη θά πρέπει νά βρίσκεται ἀδιάκοπα μπροστά στά μάτια μας.
