ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ Ένα ιστορικό εκκλησιαστικό μνημείο τέχνης και πολιτισμού Το 2010 συμπληρώθηκαν εκατό έτη από την αποπεράτωση του ιστορικού και περικαλλούς ιερού μητροπολιτικού ναού του Αγίου Βλασίου Ξυλοκάστρου (1910 -2010), ο οποίος με τον περίφημο αρχιτεκτονικό του ρυθμό και την εκφραστική αγιογράφησή του αποτελεί το πολύτιμο κόσμημα και το σημείο ευλαβικής αναφοράς τόσο για τους κατοίκους του Ξυλοκάστρου όσο και για τους απανταχού της Γης ευρισκομένους Ξυλοκαστρινούς.
Ο ιστορικός αυτός ιερός ναός της Κορινθίας, ο οποίος τιμάται επ’ ονόματι του λαοφιλούς σε Ανατολή και Δύση Αγίου ιερομάρτυρος Βλασίου Αρχιεπισκόπου Σεβαστείας του θαυματουργού, θεμελιώθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1908, ημέρα μνήμης του Αγίου, στη θέση ενός παραλληλόγραμμου μικρού ναΐσκου, ο οποίος κατεδαφίσθηκε το 1907. Ο μικρός αυτός ναός ανεγέρθηκε από τους άρχοντες Νοταραίους των Τρικάλων Κορινθίας μετά την επανάσταση του 1821 για να αποδοθεί η πρέπουσα λατρευτική τιμή στον Άγιο Βλάσιο, στον οποίον ως γνωστόν είναι αφιερωμένη περιώνυμη ιερά μονή στην ορεινή περιοχή των Τρικάλων Κορινθίας. Η ανέγερση και αποπεράτωση του νέου ιερού ναού, ο οποίος σχεδιάστηκε από τον επιφανή αρχιτέκτονα Χρύσανθο Κανελλόπουλο και αποτελεί ένα αξιόλογο δείγμα κλασικίζουσας εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, διήρκησε δύο έτη. Έτσι το 1910 το Ξυλόκαστρο απέκτησε έναν περικαλλή ιερό ναό για να τιμάται εσαεί και με κάθε λαμπρότητα ο πολιούχος και προστάτης της πόλεως Άγιος Βλάσιος. Ο μνημειώδης αυτός ναός από τότε μέχρι και σήμερα δεσπόζει μεγαλόπρεπος στην κεντρική πλατεία του Ξυλοκάστρου προκαλώντας τον θαυμασμό των επισκεπτών με τον βυζαντινό ρυθμό του, τον οκτάπλευρο ψηλό τρούλο του και την αρμονική συμμετρία στις διαστάσεις του (μήκος 25μ. και ύψος 24μ.).
Η εξωτερική μεγαλοπρέπεια του ναού, του οποίου ο ρυθμός είναι «Δρομική βασιλική μετά τρούλου», συμπληρώνεται εσωτερικά από το ωραίο μαρμάρινο τέμπλο με τις ανάγλυφες χριστιανικές παραστάσεις, το οποίο φιλοτεχνήθηκε από τον περίφημο μαρμαρογλύπτη Νικόλαο Περαντινό σε σχέδιο του καθηγητού Αναστασίου Ορλάνδου, ενώ σημαντική ήταν και η συμβολή του διευθυντού Αναστηλώσεων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων Ευσταθίου Στίκα. Αξιόλογες είναι και οι φορητές εικόνες του τέμπλου, μεταξύ δε αυτών αξιομνημόνευτη είναι του Αγίου Ελευθερίου, η οποία αποτελεί έργο του επιφανούς αγιογράφου Φωτίου Κόντογλου.
Όμως η καλλιτεχνική αξία του περικαλλούς ιερού ναού του πολιούχου του Ξυλοκάστρου Αγίου Βλασίου οφείλεται στην περίφημη αγιογράφησή του, η οποία ξεκίνησε προπολεμικά και ολοκληρώθηκε το 1960. Ο αγιογραφικός διάκοσμος, ο οποίος έρχεται σε πλήρη αρμονία με την αρχιτεκτονική μεγαλοπρέπεια του ναού, πραγματοποιήθηκε από τον αγιογράφο Σπύρο Βασιλείου και σε συνεργασία με τον Αγήνορα Αστεριάδη. Ο Σπύρος Βασιλείου γεννήθηκε το 1902 στο Γαλαξίδι και σύνδεσε το όνομά του τόσο με την αγιογράφηση του ναού του Αγίου Βλασίου Ξυλοκάστρου όσο και με την αγιογράφηση του ναού του πολιούχου των Αθηνών Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, αφού κατόρθωσε με το αγιογραφικό του έργο να συνδυάσει και να προσαρμόσει την παραδοσιακή τέχνη της αρμονίας και των χρωμάτων με το σύγχρονο πνεύμα και το χριστιανικό συναίσθημα. Η θεματολογία του είναι σύμφωνη με τη βυζαντινή ορθόδοξη παράδοση, αλλά η επεξεργασία και τα χρώματα δεν έρχονται σε αντίθεση με τη σύγχρονη τέχνη. Γι’ αυτό τον λόγο και οι μορφές έχουν γλυκύτητα και ζωντάνια, αλλά ταυτόχρονα συμμετρία στις αναλογίες και παραστατική έκφραση. Όλες οι αγιογραφικές συνθέσεις, που κοσμούν το ναό του Αγίου Βλασίου, φέρουν την προσωπική σφραγίδα της καλλιτεχνικής δεξιότητας του Σπύρου Βασιλείου και είναι απαλλαγμένες από παρερμηνείες και επιπολαιότητες. Ιδιαίτερα πρωτότυπες είναι οι συνθέσεις στα τύμπανα του νότιου και βόρειου κλίτους του ναού, όπου ο αγιογράφος ιστόρησε σκηνές από τον βίο του θαυματουργού Αγίου Βλασίου, ενώ ιδιαίτερα λεπτομερής και χαρακτηριστική είναι η παράσταση της Σταύρωσης. Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πρωτότυπες συνθέσεις «η ευλόγηση των πέντε άρτων», «η θυσία του Αβραάμ», «η παραβολή του σπορέως» και «η παραβολή των δέκα παρθένων». Η ωραιότερη και επιβλητικότερη όμως παράσταση του Σπύρου Βασιλείου στο ναό του Αγίου Βλασίου είναι αυτή της «Πλατυτέρας των Ουρανών» στην κόγχη του Ιερού Βήματος, όπου η Υπεραγία Θεοτόκος απεικονίζεται ένθρονη κρατώντας στην αγκαλιά της τον Σωτήρα Χριστό, ενώ δεξιά και αριστερά ιστορούνται οι δύο Άγγελοι.
Το 1974 και το 1981 ο ιστορικός και περικαλλής ιερός ναός του Αγίου Βλασίου Ξυλοκάστρου υπέστη σοβαρές ζημιές από τους ισχυρούς σεισμούς, που έπληξαν την περιοχή της Κορινθίας. Οι σεισμοί προκάλεσαν μεγάλες ρωγμές στους τοίχους με αποτέλεσμα ο ναός να κριθεί ακατάλληλος για λατρεία και λειτουργική χρήση και να εγκαταλειφθεί για δεκατρία περίπου χρόνια. Ακολούθησαν έντονες συζητήσεις για το ενδεχόμενο κατεδάφισης του ιστορικού ναού ή για τη δυνατότητα επισκευής και αποκατάστασης του ιστορικού εκκλησιαστικού αυτού μνημείου της Κορινθίας. Ευτυχώς επεκράτησε η δεύτερη άποψη και έτσι διασώθηκε ο μνημειώδης και ιστορικός αυτός ναός του Ξυλοκάστρου, ο οποίος ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Με τη βοήθεια της πολιτείας και τη συνδρομή των κατοίκων της πόλεως έγινε η επισκευή του ναού, η αποκατάσταση των κωδωνοστασίων και η συντήρηση των περίφημων αγιογραφιών του. Έτσι από τον Μάρτιο του 1994 ο ιστορικός ναός του Αγίου Βλασίου Ξυλοκάστρου άνοιξε και πάλι τις πύλες του για να δεχθεί τους κατοίκους του Ξυλοκάστρου, που προσέρχονται για να λατρεύσουν τον Θεό και να τιμήσουν τον θαυματουργό πολιούχο τους, αλλά και τους πολυπληθείς επισκέπτες, που κατακλύζουν το Ξυλόκαστρο την καλοκαιρινή περίοδο και θαυμάζουν το αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό αυτό κόσμημα της Κορινθίας.
Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Κουτίβα Σταύρου, Ιστορικά του Ξυλοκάστρου, Αθήνα 1962
2. Νίκολη Σταμάτη, Συμβολή στην ιστορία του δήμου Ξυλοκάστρου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Ξυλόκαστρο 2001.
3. Παλαιές και σημαντικές εκκλησίες του δήμου Ξυλοκάστρου, Μελέτη 1ου Γυμνασίου Ξυλοκάστρου, Ξυλόκαστρο 1999.