Ο Άγιος Μάρτυς Θαλλέλαιος καταγόταν από τον Λίβανο και έζησε κατά την εποχή του αυτοκράτορα Νουμεριανού (283-284 μ.Χ.).
Ο πατέρας του ονομαζόταν Βερούκιος και η μητέρα του Ρωμυλία (κατ'άλλους Βερεκκόκιος και Ρομβυλιανή).
Είχε σπουδάσει την ιατρική επιστήμη και προσέφερε πάντα αφιλοκερδώς και με αγάπη τις ιατρικές του υπηρεσίες, γι'αυτό και εντάσσεται στην κατηγορία των γνωστών Αναργύρων.
Για την πίστη του στον Χριστό τον συνέλαβαν οι ειδωλολάτρες στην Ανάζαρβο,πρωτεύουσα της δεύτερης επαρχίας της Κιλικίας, κρυμμένο μέσα στο δάσος και τον οδήγησαν στον άρχοντα Τιβεριανό.
Εκείνος, επειδή ο Άγιος δεν πειθόταν να θυσιάσει στα είδωλα, πρόσταξε να του τρυπήσουν τους αστραγάλους και να τον κρεμάσουν με το κεφάλι
προς τα κάτω.
Τόση δε ήταν η υπομονή του Αγίου,την οποία επέδειξε κατά το φρικτό αυτό μαρτύριο, ώστε δύο από τους βασανιστές του στρατιώτες, ονόματι Αλέξανδρος και Αστέριος, πίστεψαν και αφού ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό, αποκεφαλίσθηκαν.
Κατόπιν ο Τιβεριανός πρόσταξε και έριξαν τον Άγιο στη θάλασσα να πνιγεί.Εκείνος όμως,δεν έπαθε τίποτε και βγήκε από την θάλασσα φορώντας ολόλευκη εσθήτα.
Μετά από την θαυματουργική αυτή διάσωσή του τον έριξαν στο στάδιο να τον κατασπαράξουν πεινασμένα σαρκοβόρα θηρία.
Όμως τα θηρία δεν τον πλησίασαν και έμεινε και πάλι αβλαβής.
Έτσι ο Μάρτυς Θαλλέλαιος αποκεφαλίσθηκε διά ξίφους στην Έδεσσα των Αιγαίων, το φθινόπωρο του 284 μ.Χ. (κατά άλλους τον Μάιο του 289 μ.Χ.) και έλαβε τον αμάραντο στέφανο του μαρτυρίου.
Η Σύναξή του ετελείτο στο μαρτύριό του,το οποίο βρισκόταν εντός του Ναού του Αγίου Αγαθονίκου. Πλην του ναΐσκου αυτού γνωρίζουμε και το ναό κοντά στο όρος του Αυξεντίου.
Επ' ονόματι του Αγίου υπήρχε και μονή στην Παλαιστίνη,την οποία,κατά τη μαρτυρία του Προκοπίου,«ἀνανεώσατο» ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527 - 565 μ.Χ.).
Φαίνεται δε ότι ορισμένες μονές εόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Θαλλελαίου στις 3 Σεπτεμβρίου,ενώ άλλοι και στις 23 Αυγούστου,ημέρα κατά την οποία ο Μάρτυς προσήχθη σε ανάκριση.
Απολυτίκιο
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Μαρτυρίου ἀνύσας τὸν ἀγῶνα Θαλλέλαιε,ἤσχυνας εἰδώλων τὴν πλάνην,τὴ γενναία ἀθλήσει σου·καὶ ὤφθης ἰαμάτων θησαυρός,παρέχων τᾶς ἰάσεις δωρεάν, τοὶς προστρέχουσιν ἐν πίστει τῷ σῷ ναῶ καὶ πόθω ἄνακραζουσι·δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν,δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργούντι διὰ σοῦ,πάσιν ἰάματα.
Απολυτίκιο Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Μαρτυρίου ἀνύσας τὸν ἀγῶνα Θαλλέλαιε,ἤσχυνας εἰδώλων τὴν πλάνην,τὴ γενναία ἀθλήσει σου·καὶ ὤφθης ἰαμάτων θησαυρός,παρέχων τᾶς ἰάσεις δωρεάν, τοὶς προστρέχουσιν ἐν πίστει τῷ σῷ ναῶ καὶ πόθω ἄνακραζουσι·δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν,δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργούντι διὰ σοῦ,πάσιν ἰάματα.
Έτερο Απολυτίκιο
Ἦχος δ’.
Ὁ Μάρτυς σου Κύριε,ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ,τὸ στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας,ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν·ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση.Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός,σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἦχος δ’.
Ὁ Μάρτυς σου Κύριε,ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ,τὸ στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας,ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν·ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση.Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός,σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιο
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Τῶν Μαρτύρων σύναθλος,ἀναδειχθεὶς καὶ ὁπλίτης,στρατιώτης ἄριστος, τοῦ Βασιλέως τῆς δόξης,γέγονας διὰ βασάνων καὶ τιμωρίας,ἔπαρσιν εἰδωλολατρῶν καταπατήσας,διὰ τοῦτο τὴν σεπτήν σου,ὑμνοῦμεν μνήμην σοφὲ Θαλλέλαιε.
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Τῶν Μαρτύρων σύναθλος,ἀναδειχθεὶς καὶ ὁπλίτης,στρατιώτης ἄριστος, τοῦ Βασιλέως τῆς δόξης,γέγονας διὰ βασάνων καὶ τιμωρίας,ἔπαρσιν εἰδωλολατρῶν καταπατήσας,διὰ τοῦτο τὴν σεπτήν σου,ὑμνοῦμεν μνήμην σοφὲ Θαλλέλαιε.
Θεός βοτάνη προς λύσιν παντός πάθους.
Eικοστή Θαλλέλαιος εήν κεφαλήν απεκάρθη.
