 |
| Η θαυματουργή εικόνα του Γενεσίου της Θεοτόκου στην Ιερά Μονή Παναγίας Καθαριωτίσσης Ιθάκης |
Στο
γραφικό και ρομαντικό νησί της Ιθάκης και σε υψόμετρο 556 μ. στη
νοτιοανατολική πλευρά του ξακουστού ομηρικού βουνού Νήριτος βρίσκεται
ανάμεσα σε βαθύσκιωτα πεύκα και λυγερόκορμα κυπαρίσσια το ιστορικό
μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών ή Παναγίας Καθαριώτισσας, όπως είναι
ευρύτερα γνωστό. Σ’ αυτό το θεομητορικό προσκύνημα και ιστορικό
μοναστήρι, το οποίο αποτελεί το σημείο ευλαβικής αναφοράς των απανταχού
της Γης ευρισκομένων Ιθακησίων, κτυπά η καρδιά κάθε Θιακού, αφού μόλις
βρεθεί στο αγαπημένο του νησί, ανηφορίζει στη «Χάρη Της» για να
προσευχηθεί και να ζητήσει τις μεσιτείες Της στην επίλυση των
προβλημάτων της ζωής. «Καθαριώτισσά μου» λέει ο Θιακός, σε όποιο σημείο
του κόσμου και αν βρίσκεται! Αυτήν παρακαλούν για τους ξενιτεμένους και
τους ναυτικούς, το όνομά Της δίνουν οι πλοιοκτήτες στα πλοία τους, τις
πρεσβείες Της επικαλούνται ακόμη και στους γάμους για να στεριώσει κάθε
νέο ανδρόγυνο.
Σύμφωνα
με παλαιό σωζόμενο χειρόγραφο το μοναστήρι της πολιούχου και εφόρου της
Ιθάκης Παναγίας Καθαριώτισσας ανακαινίστηκε το 1696, αλλά η ιστορία της
θαυματουργής εικόνος του Γενεσίου της Υπεραγίας Θεοτόκου, στο οποίο
είναι αφιερωμένο το μοναστήρι, είναι ακόμη παλαιότερη και χάνεται μέσα
στη μακρόχρονη παράδοση του νησιού. Σύμφωνα με αυτή κάποιοι Ηπειρώτες
βοσκοί εκδιώχθηκαν από τους Τουρκαλβανούς και έφτασαν κατά τη διάρκεια
της σκοτεινής περιόδου της Τουρκοκρατίας στην Ιθάκη. Εγκαταστάθηκαν
στους πρόποδες του βουνού Νήριτος και συγκεκριμένα στην περιοχή Μαζός, η
οποία βρίσκεται σε απόσταση τετρακοσίων μέτρων από τον χώρο του
σημερινού μοναστηριού. Αφού τακτοποίησαν τα πράγματά τους, διαπίστωσαν
με μεγάλη θλίψη ότι από τα λιγοστά υπάρχοντά τους έλειπε μία θαυματουργή
εικόνα της Παναγίας.
 |
| Άποψη του καθολικού της Μονής |
Ένα
βράδυ παρατήρησαν έκπληκτοι ότι στον χώρο, όπου βρίσκεται σήμερα το
μοναστήρι, έλαμπε ένα δυνατό φως. Το θαυμαστό αυτό γεγονός προκάλεσε την
περιέργειά τους, γι’ αυτό και την επόμενη ημέρα άρχισαν τις έρευνες.
Δεν κατόρθωσαν όμως να εντοπίσουν και να βρουν απολύτως τίποτα. Το
λαμπερό φως εξακολουθούσε να είναι ορατό για αρκετές νύχτες, γεγονός που
τους οδήγησε να κόψουν τα πουρνάρια και τα ξερόκλαδα και στη συνέχεια
να βάλουν φωτιά. Τότε μέσα από τις φλόγες είδαν ένα αντικείμενο να έχει
μεγαλύτερη λάμψη από τη φωτιά. Όταν έσβησε η φωτιά, η χαρά και η
συγκίνησή τους ήταν απερίγραπτη, αφού μέσα στα αποκαΐδια βρήκαν μια
μαυρισμένη εικόνα, την οποία αφού σκούπισαν και καθάρισαν, διαπίστωσαν
ότι πρόκειται για την εικόνα του Γενεσίου της Θεοτόκου, την οποία είχαν
αφήσει στην Ήπειρο. Αφού ασπάσθηκαν με ξεχωριστή ευλάβεια τη θαυματουργή
εικόνα, την πήραν μαζί τους στις καλύβες, όπου και διέμεναν. Όμως την
επόμενη ημέρα η εικόνα εξαφανίστηκε και τότε άρχισαν απεγνωσμένοι και
γεμάτοι θλίψη να ψάχνουν να τη βρουν. Μετά από έρευνα η θαυματουργή
εικόνα ανακαλύφθηκε στον τόπο της εύρεσής της πάνω στις στάχτες και τότε
κατάλαβαν ότι ήταν θέλημα της Παναγίας να μείνει στον χώρο αυτό και να
ανεγερθεί ναός προς τιμήν Της. Η ανέγερση του πρώτου αυτού ναού, που
υπολογίζεται στα μέσα του 16ου αιώνα, αποτέλεσε και τον πρώτο πυρήνα για
τη μετέπειτα ίδρυση της μονής της Παναγίας Καθαριώτισσας.
Την
επωνυμία «Καθαριώτισσα» την έλαβε από το γεγονός της εύρεσης της
θαυματουργής εικόνος μέσα στα καιόμενα «κάθαρα», μία λέξη που στην
τοπική διάλεκτο σημαίνει ξερόκλαδα και μικροί θάμνοι, που κόβονται και
καίγονται για να καθαρίσει ο τόπος.
Το
μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών συμπληρώνει ζωή και παρουσία πάνω
από 300 χρόνια. Το 1703 η μονή ανακηρύχθηκε σε κοινόβιο και από τον
Σεπτέμβριο του 1706 απαλλάσσεται από την υποχρέωση να δίνει το ένα τρίτο
των δώρων και λοιπών αφιερωμάτων στους αρχιερατικούς επιτρόπους του
νησιού. Πρώτος ανακαινιστής και ηγούμενος της μονής υπήρξε ο ιερομόναχος
Θεοφάνης Αλευράς. Το 1830 το ιστορικό μοναστήρι βρισκόταν σε μεγάλη
ακμή, αφού πλούσιες ήταν οι δωρεές και τα αφιερώματα σ’ αυτό. Η
οικονομική ευμάρεια έδωσε τη δυνατότητα να διαδραματίσει η μονή
σπουδαιότατο ρόλο κατά την Επανάσταση του 1821, αφού μεταξύ άλλων
περιέθαλπτε τους τραυματισμένους και κατατρεγμένους αγωνιστές. Από το
1880 μέχρι και το 1910 η μονή περιήλθε σε οικονομικό μαρασμό και το 1917
ο ηγούμενος Ιερόθεος Καλλίνικος ξεκίνησε προσπάθεια ανακαίνισής της,
στην οποία συμμετείχαν όλοι οι Θιακοί και κυρίως οι εφοπλιστές του
νησιού. Την ανακαίνιση της μονής συνέχισε και ο ιερομόναχος Σαμουήλ
Μολφέσης, ο οποίος χρημάτισε και τελευταίος ηγούμενος. Το 1993
εγκαταστάθηκε στη μονή ο Ιθακήσιος μοναχός Θεοδόσιος Βλησμάς, ο οποίος
καταβάλλει μέχρι σήμερα προσπάθειες για την περαιτέρω ανακαίνιση της
μονής με τη συνδρομή των απανταχού της Γης ευρισκομένων Ιθακησίων.
 |
| Εξωτερική άποψη της Μονής |
Το
μοναστήρι της Παναγίας Καθαριώτισσας πανηγυρίζει με κάθε επισημότητα
στις 8 Σεπτεμβρίου κατά την εορτή του Γενεσίου της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Την ημέρα αυτή οι καρδιές και τα βλέμματα όλων των κατοίκων του νησιού,
αλλά και όλων των Θιακών, που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο, στρέφονται
στο μοναστήρι Της και στη θαυματουργή εικόνα Της. Όλοι δε νοσταλγούν να
βρεθούν κάτω από το κωδωνοστάσιο για να απολαύσουν την πανοραμική άποψη
της νότιας Ιθάκης με τα δαντελωτά ακρογιάλια και τους γραφικούς κόλπους.
Η μεγάλη ευλάβεια των Ιθακησίων προς την πολιούχο και έφορο του νησιού
τους αποδεικνύεται και από τον κατ’ έτος καθιερωμένο εορτασμό των εν
Αθήναις διαβιούντων Θιακών στις 8 Σεπτεμβρίου στον Ιερό Ναό του Αγίου
Θωμά Άνω Κυψέλης στην Αθήνα. Μικρότερη πανήγυρη τελείται στη μονή και
στις 14 Σεπτεμβρίου κατά την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, όπου
σύμφωνα με την παράδοση διανέμονται στους προσκυνητές νερόβραστα
κουκιά.
Δύο
φορές κατά το παρελθόν, συγκεκριμένα μετά από τους σεισμούς του 1928
και τον Μάρτιο του 1954 μετά από τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953,
μεταφέρθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Καθαριώτισσας από το
μοναστήρι στην πρωτεύουσα του νησιού, το Βαθύ. Τη λιτανευτική πομπή
ακολούθησε όλος ο κόσμος με τα πόδια, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο λαός
της Ιθάκης Αυτήν εμπιστεύεται και από Αυτήν παίρνει δύναμη και ελπίδα
στις πιο δύσκολες στιγμές του. Άλλωστε αναρίθμητα είναι και τα θαύματα
Της, όπως τα διηγούνται μέχρι σήμερα οι κάτοικοι του νησιού.
Παναγία
Καθαριώτισσα: η πολιούχος και έφορος της Ιθάκης, το πνευματικό
καταφύγιο κάθε Θιακού, η ελπίδα κάθε πονεμένου, η σωτηρία κάθε
απελπισμένου, ο φωτεινός φάρος, που θα φέγγει παντοτινά και θα φωτίζει
κάθε ψυχή, που αναζητά με καθαρότητα τη Μητέρα του Χριστού μας και
επικαλείται τις πρεσβείες Της στη δύσκολη και απαιτητική εποχή μας.
Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός
Βιβλιογραφία
1. Δενδρινού Θεοδοσίου Ι., Πρεσβυτέρου, Το Μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών Ιθάκης, Β΄ Έκδοση, Ιθάκη 2000
2.
Ζαμπέλη Ιωάννη, Αγιολόγιον Λευκάδος και Ιθάκης, Έκδοση Ενοριακού
Πνευματικού Κέντρου Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Λευκάδος, Λευκάδα 2002
