«Τις είη
η παραβολή αύτη;»
α.
Η παραβολή του καλού σπορέως είναι μία από τις γνωστότερες και σπουδαιότερες παραβολές του Κυρίου. Απόδειξη τούτου το γεγονός ότι την διασώζουν και οι τρειςσυνοπτικοί λεγόμενοι ευαγγελιστές (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς) και μάλιστα πρώτη
κατά σειράν από τις άλλες. Επίτηδες μάλιστα η Εκκλησία μας την έχει τοποθετήσεινα αναγινώσκεται τον Οκτώβριο, δεδομένου ότι σχετικά τότε ξεκινά ηεκάστοτε ιεραποστολική και κηρυκτική, όπως λέμε, περίοδός της. Παρμένη η
παραβολή από την αγροτική ζωή της Παλαιστίνης – κατά την οποία η σπορά
προηγείτο του οργώματος – αναφέρεται στον γεωργό, ο οποίος ρίχνει τον σπόρο στο
έδαφος, αλλ’ ενώ εκείνος είναι ο ίδιος, όπως και ο σπόρος, η καρποφορία ποικίλλει: αλλού ο σπόρος δεν καρποφορεί καθόλου, λόγω του πατημένου εδάφους, αλλού καρποφορεί ελάχιστα για να χαθεί έπειτα εντελώς, αλλού πολύ πλούσια, σαν το καλό έδαφος, κάτι που είναι ευνόητο ότι τονίζει τον ρόλο και την «ευθύνη» του εδάφους. Η παραβολή δεν φαίνεται ότι κατανοήθηκε από τους ακροατέςτου Κυρίου. Απαιτήθηκε η ερμηνεία της από Εκείνον, μετά μάλιστα από την ερώτηση και των ίδιων των μαθητών Του: Κύριε, τι σημαίνει η παραβολή αυτή; «Τις είη η παραβολή αύτη;»
έδαφος, αλλ’ ενώ εκείνος είναι ο ίδιος, όπως και ο σπόρος, η καρποφορία ποικίλλει: αλλού ο σπόρος δεν καρποφορεί καθόλου, λόγω του πατημένου εδάφους, αλλού καρποφορεί ελάχιστα για να χαθεί έπειτα εντελώς, αλλού πολύ πλούσια, σαν το καλό έδαφος, κάτι που είναι ευνόητο ότι τονίζει τον ρόλο και την «ευθύνη» του εδάφους. Η παραβολή δεν φαίνεται ότι κατανοήθηκε από τους ακροατέςτου Κυρίου. Απαιτήθηκε η ερμηνεία της από Εκείνον, μετά μάλιστα από την ερώτηση και των ίδιων των μαθητών Του: Κύριε, τι σημαίνει η παραβολή αυτή; «Τις είη η παραβολή αύτη;»
β.
1. Θα πρέπει καταρχάς να υπενθυμίσουμε ότι η εντύπωση που συνήθως υπάρχει για
τις παραβολές του Κυρίου, ότι δηλαδή είναι απλές ιστορίες από την καθημερινή
ζωή προς μεγαλύτερη κατανόηση της διδασκαλίας Του, δεν είναι ακριβής. Διότι
στον Κύριο η διδασκαλία Του μέσω των παραβολών, που καλύπτουν σχεδόν το ένα
τρίτο (1/3) όσων δίδαξε, λειτουργεί περισσότερο ως πρόκληση-αφορμή για να
φανερωθεί η γνησιότητα ή όχι της διάθεσης του ανθρώπου απέναντι στον Θεό,
παρά ως μία απλή διευκόλυνσή του. Αυτό σημαίνει ότι εκείνοι που πράγματι
αναζητούσαν την αλήθεια, οι καλοπροαίρετοι άνθρωποι, προσανατολίζονταν προς
αυτήν και φωτίζονταν από τον Κύριο, ο Οποίος τους μυούσε στα μυστήρια της
Βασιλείας του Θεού, ενώ οι άλλοι, οι μη αναζητητές, οι προσκολλημένοι μόνον
στον κόσμο, συνεπώς περιστασιακοί και από περιέργεια ή κακή διάθεση ακροατές
Του, σκοτίζονταν περισσότερο, σαν αυτούς που βλέπουν κάτι χωρίς να το βλέπουν,
ή σαν αυτούς που ακούνε κάτι χωρίς τελικώς να το ακούνε. Στη δεύτερη αυτή
περίπτωση ίσως έχει θέση μία διδασκαλία της Αγίας Γραφής περί προόδου της αμαρτίας:
ο αμαρτωλός συνεχίζει να αμαρτάνει και ο ρυπαρός ρυπαίνεται ακόμη περισσότερο,
μέχρις ότου φτάσουν δηλαδή στο σημείο της πλήρους πωρώσεως. Πρόκειται ίσως για
μία «τιμωρία» του Θεού, παιδαγωγικού ασφαλώς χαρακτήρα, κατά την οποία Εκείνος,
βλέποντας την αδιαφορία του ανθρώπου, παρ’ όλες τις ευκαιρίες που του δίνει για
μεταστροφή του, τον αφήνει στο τέλος στις κακές επιλογές του, κάτι που συνιστά
μία κόλαση του ανθρώπου.
2.
Η συγκεκριμένη παραβολή λοιπόν έχει ένα βαθύ νόημα, το οποίο ο Κύριος
απεκάλυψε στους μαθητές Του, όψεις του οποίου είναι και τα παρακάτω:
(α)
«Ο σπόρος εστίν ο λόγος του Θεού». Αυτό σημαίνει ότι ο λόγος αυτός
περικλείει μέσα του τεράστια δύναμη, την οποία υποδηλώνει η αντιστοιχία με τον
σπόρο. Όπως ο σπόρος, ενώ φαίνεται εξωτερικά μικρός και αδύναμος, έχει μέσα του
δυνάμεις, ώστε να γίνει και δέντρο, το ίδιο και ο λόγος του Θεού: φαίνεται
πολλές φορές «αδύναμος», εξωτερικά ίδιος με τους άλλους ανθρώπινους λόγους,
όμως περικλείει τέτοιες δυνάμεις, που μπορούν να μεταμορφώσουν τη ζωή ενός
ανθρώπου. «Ατομική βόμβα» τον έχουν χαρακτηρίσει και όχι άδικα. Κι είναι γνωστό
ότι ο Κύριος πολλές φορές μίλησε για τη δύναμη και την αξία του λόγου του
Θεού. Μαγιά που μπορεί να ζυμώσει πολλά κιλά αλεύρου είπε ότι είναι η Βασιλεία
Του που φανερώνεται με τον Ίδιο και τον λόγο Του, κρυμμένος θησαυρός και
πολύτιμος μαργαρίτης που υπερβαίνει την αξία όλων των επιγείων πραγμάτων,
σημείωσε αλλού για το ίδιο. Ο απόστολος Παύλος ήταν εκείνος που κατεξοχήν
πρόβαλε τη δύναμη αυτού του λόγου: Συνιστά τη «δύναμιν του Θεού εις σωτηρίαν
παντί τω πιστεύοντι», είπε. Κι αλλού: «Ζων ο λόγος του Θεού και ενεργής
και τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διϊκνούμενος άχρι μερισμού ψυχής
τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας»
(Εβρ. 4, 12).
Αιτία
γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι ο λόγος του Θεού αποτελεί ενέργεια Εκείνου
και συνεπώς προσωπική Του παρουσία. Στον Θεό δηλαδή δεν υπάρχουν απρόσωπες και
ανεξάρτητες από τις υποστάσεις Του δυνάμεις. Κάθε δύναμή Του, κάθε ενέργειά Του
είναι στην πραγματικότητα προσωπική παρουσία δική Του. Έτσι και ο λόγος του
Θεού: έχει τεράστια δύναμη, γιατί πρόκειται για τον ίδιο τον Θεό. Ο Κύριος
πολλές φορές είχε τονίσει και αυτήν τη διάσταση, δηλαδή ότι αποδοχή του λόγου
Του σημαίνει αποδοχή του Ίδιου μέσα στην ύπαρξη του ανθρώπου. Γι’ αυτό
και οι άγιοι Πατέρες συχνά τόνιζαν ότι «ο Κύριος περικλείεται μέσα στις εντολές
Του». Από την άποψη αυτή δίνεται με σαφήνεια απάντηση και στο ερώτημα πολλών
«πώς μπορώ να δω και να συναντήσω τον Θεό;» Μόνο με την αποδοχή και την τήρηση
των λόγων και των εντολών του Κυρίου, γεγονός που σημαίνει ότι η σχέση με τον
Θεό δεν έχει θεωρητικό ή νοησιαρχικό χαρακτήρα, αλλά καθαρώς εμπειρικό. Την ώρα
που ένας άνθρωπος θα τηρήσει τον λόγο του Θεού, εκείνην την ώρα θα δει την
παρουσία του Θεού ενεργούσα μέσα σε όλη την ύπαρξή του. Αυτό συνιστά και την
προϋπόθεση, προκειμένου να ενεργοποιείται η χάρη του Κυρίου μέσα από τα
μυστήρια και μάλιστα της Θείας Ευχαριστίας.
(β)
Ενώ όμως έχει τέτοια δύναμη ο σπόρος, ο λόγος του Θεού, εξαρτάται η ενέργειά
του από το έδαφος στο οποίο θα πέσει, δηλαδή από το τι ψυχή θα συναντήσει. Όπως
συχνά τονίζεται, ο παντοδύναμος Θεός αυτοπεριορίζεται, διότι ακριβώς σέβεται τη
δοσμένη από Αυτόν στον άνθρωπο ελευθερία του. Η παραβολή του σπορέως αποτελεί
εναργή απόδειξη της αλήθειας αυτής. Με άλλα λόγια, χωρίς τη συγκατάθεση
του ανθρώπου ο λόγος του Θεού παραμένει ανενέργητος και «κενός». Όπως το
σημειώνει και ο απόστολος Παύλος, ο οποίος παρακαλεί τους μαθητές του «μη
εις κενόν δέξασθαι την χάριν του Θεού», να μην πάει χαμένη η χάρη του Θεού.
Κι είναι δραματική και η εξής επισήμανση: πάει χαμένη η χάρη του Θεού, όταν ο
άνθρωπος όχι μόνον την απορρίπτει, αλλά κι όταν μπορεί να την έχει αποδεχθεί!
Εννοούμε ότι όχι μόνον το πατημένο έδαφος – ο άνθρωπος που έχει πλήρως
αποστρέψει το πρόσωπό του από τον Θεό – αλλά και το πετρώδες και το ακανθώδες
έδαφος, δηλαδή οι άνθρωποι που έχουν ανταποκριθεί σε πρώτη φάση στην κλήση του
Θεού, αλλά δεν πρόσεξαν και δεν επέμειναν σ’ αυτήν, έχασαν τον Θεό.
(γ)
Εκτός από τον παράγοντα άνθρωπο με την ελευθερία του υπάρχει και κάποιος άλλος
που παρεμβάλλεται στη διαδικασία της σποράς, της αποδοχής του λόγου του Θεού
στην ψυχή του ανθρώπου: ο «εχθρός άνθρωπος» που λέει άλλη παραβολή,
δηλαδή ο διάβολος. Είναι γνωστό: ο διάβολος προσπαθεί παντοιοτρόπως να
εμποδίσει τον άνθρωπο από το άκουσμα του λόγου του Θεού, πολύ περισσότερο από
την εφαρμογή του. Διότι ακριβώς γνωρίζει ότι ο λόγος του Θεού, αν γίνει
αποδεκτός, αποτελεί τη σωτηρία του ανθρώπου. Αξίζει να υπενθυμίσουμε το περιστατικό
από την ασκητική παράδοση της Εκκλησίας, κατά το οποίο ηγούμενος μοναστηριού
που ενώ δίδασκε τους μοναχούς του, έβλεπε ότι αυτοί αποκοιμώντο με
συνέργεια του διαβόλου, σταμάτησε τη διδασκαλία και άρχισε το «κουτσομπολιό».
Αμέσως ξύπνησαν όλοι. Και βρήκε ευκαιρία ο καλός ηγούμενος να τους διδάξει
αυτήν την αλήθεια: στον λόγο του Θεού ο διάβολος προκαλεί τον ύπνο, στο
«κουτσομπολιό» ξυπνάει τους πάντες.
(δ)
Το καλό έδαφος είναι η προϋπόθεση της επιτυχίας της σποράς. Πρόκειται για τους
καλοπροαίρετους, όπως είπαμε, ανθρώπους, οι οποίοι ανταποκρίνονται στον λόγο
του Θεού «εν καρδία καλή και αγαθή», επιμένουν σ’ αυτόν,
παρ’ όλες τις δυσκολίες, εξωτερικές ή εσωτερικές, κάνουν υπομονή για να
δουν το αποτέλεσμα. Το «κατέχουσιν και καρποφορούσιν εν υπομονή» που
λέει ο Κύριος, αποτελεί το μυστικό για την ύπαρξη του καλού εδάφους. Διότι η
υπομονή φανερώνει την αλήθεια της πίστεως και της ταπεινώσεως του ανθρώπου, της
εμπιστοσύνης του ότι, έστω κι αν δεν βλέπει άμεσα και ορατά αποτελέσματα, η
χάρη του Θεού ενεργεί στον κόσμο. Ο Κύριος επανειλημμένως τόνιζε ότι «εν τη
υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών». Κανείς δεν μπορεί να κερδίσει τη
σωτηρία του, χωρίς την υπομονή. Κι οι άγιοι Πατέρες, εξηγώντας τον λόγο του
Κυρίου, σημείωναν ότι η υπομονή συνιστά το υλικό, με το οποίο κτίζεται κάθε
αρετή. Δεν είναι δηλαδή η υπομονή μία απλή αρετή, αλλά το συνοδευτικό κάθε
αρετής.
Το
καλό έδαφος είναι και η απάντηση για εκείνους που θέλουν να βλέπουν στην
παραβολή του καλού σπορέως την αποτυχία του λόγου του Θεού στον κόσμο. Μία
τέτοια θεώρηση συνιστά μυωπασμό, γιατί το καλό αυτό έδαφος φτάνει και στο εκατό
τοις εκατό της καρποφορίας, μάλλον σε καρποφορία εκατό φορές περισσότερη από
την προβλεπόμενη. Όπου υπάρχει καλή διάθεση, τα αποτελέσματα είναι παραπάνω από
θεαματικά, δείγμα ότι και πάλι την ευθύνη της «αποτυχίας» έχει το έδαφος, ο
ίδιος δηλαδή ο άνθρωπος και όχι η δύναμη του λόγου του Θεού ή η διάθεση του
Γεωργού - Θεού. Το έχουμε ξανατονίσει: η ελευθερία του ανθρώπου, η δυνατότητά
του να διαγράφει από τη ζωή του τον Ίδιο τον Θεό και τον λόγο Του, είναι ένα
μυστήριο, το οποίο εκφεύγει των ορίων της απλής παραδοχής ότι η ελευθερία
συνιστά μία απλή ιδιότητα του ανθρώπου. Κι από την άλλη βεβαίως, η αποκάλυψη
του Κυρίου μέσω της παραβολής ότι αλλού η καρποφορία γίνεται στο τριάντα, αλλού
στο εξήντα, αλλού στο εκατό, φανερώνει ότι υπάρχει διαβάθμιση του καλού
εδάφους, με άλλα λόγια υπάρχει διαβάθμιση και στην αγιότητα. Υπάρχει άγιος και
υπάρχει και Άγιος. «Αστήρ αστέρος διαφέρει».
