Πώς και γιατί λέγεται: «θέλω να μάθω να βρίσκω τους
ήχους». Πολλές φορές σκωπτικά απαντούσα : «Να τώρα είναι στον αέρα ένας ήχος, πιάστε τον!» Ή «κάτι κυκλοφορεί ανάμεσα μας, ψάξτε»!
Σήμερα με τη μεγάλη πείρα, που όπως ανέφερα απέκτησα, καθώς και από μια μεγάλη έρευνα που άρχισε αμέσως μετά την κυκλοφορία του πρώτου έργου μου «ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΩ ΝΑ ΨΑΛΛΩ ΠΡΑΚΤΙΚΑ», επίσης με τη συνεργασία όλων των μαθητών μου, αλλά και των 85 συγχορωδών μου, σας διαβεβαιώ ότι όλα αυτά είναι ουτοπία, ένας μύθος! Και εξηγούμαι: Όταν σας παρακαλέσω να τραγουδήσετε ένα τραγούδι ή να ψάλλετε ένα τροπάριο που ξέρετε καλά, θα ψάξετε να βρείτε τον ήχο ή ο,τιδήποτε άλλο ή θα ξεκινήσετε αμέσως χωρίς δισταγμό να το τραγουδάτε ή να το ψάλλετε; Τι συμβαίνει λοιπόν σ” αυτή την περίπτωση;
Επίσης ένα άλλο παράδειγμα καθαρά ψαλτικό: πώς ένας Ψάλτης μουσικός ή πρακτικός ψάλλει ένα προσόμοιο από το Μηναίο χωρίς μουσικά; Τι συμβαίνει, λοιπόν; «Ποιο είναι το συμπέρασμά σας;», θα ρωτήσετε. Έχω πει πολλές φορές ότι η μουσική, το τραγούδι, η ψαλτική είναι πρώτιστα θέμα ταλέντου,αγάπης, θέλησης και αφιέρωσης.
Απλά, ποιος λαϊκός – δημοτικός τραγουδιστής, οργανοπαίχτης, συνθέτης είχε μουσικές γνώσεις; Έλεγαν οι περισσότεροι «εμείς εξ ακοής τραγουδάμε»! «Το ακούμε και το λέμε», έλεγε ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης. «Πώς παίζετε τόσο όμορφα;», ρώτησε τον Βασίλη Τσιτσάνη, «χωρίς να ξέρετε μουσική;» ένας μεγάλος συνθέτης της Δύσης. «Εγώ μιλώ με το μπουζούκι μου! Μ’ αγαπά και τ’ αγαπώ! Ό,τι του λέω κάνει! Έχω ένα καλώδιο αόρατο που συνδέει τα χέρια μου με τις χορδές του και με τη ψυχή μου»! Ο μεγάλος δάσκαλος της Κρητικής μουσικής Θανάσης Σκορδαλός ερωτηθείς από τον Σπύρο Περιστέρη, ποιο ωδείο έχει τελειώσει, απήντησε : «Το ωδείο του Σπηλίου». «Ποιο είναι το Σπήλι;», συνέχισε ο Περιστέρης. «Το χωριό μου», είπε ο Σκορδαλός. «Και έχει ωδείο το χωριό σας;» «Έχει τα γάργαρα νερά, τα ήθη και τα έθιμα, την παράδοσή του!»
«Δηλαδή δεν ξέρετε να διαβάζετε νότες;»
«Ζώ την Κρητική Παράδοση, αγαπώ την Κρήτη, είμαι Ορθόδοξος Χριστιανός και από μικρό παιδί στο ψαλτήρι. Αυτό είναι το ωδείο μου»!
Θα μπορούσα να φέρω χιλιάδες παραδείγματα για να στηρίξω την πεποίθησή μου, το «πιστεύω» μου και μάλιστα πολλά ψαλτικά παραδείγματα, ότι «ο ήχος είναι άυλον, άοσμον και αόρατον» κατά την έκφραση του αειμνήστου άρχοντος Διδασκάλου του γένους ημών Κ. Πρίγγου.
«Τότε πώς θα βρίσκω τους ήχους;», θα εξακολουθήσετε να με ρωτάτε. Η απάντηση μια και μοναδική (το ίδιο παράδειγμα χρησιμοποιώ και στους σπουδαστές της μουσικής μας):
Έχετε δει ποτέ θεατρική ή κινηματογραφική παράσταση και να κρατούν οι ηθοποιοί τους ρόλους τους στα χέρια; «Όχι φυσικά», θα απαντήσετε. Τότε; Θα πρέπει απαραιτήτως να μάθει το ρόλο του απ” έξω και ο υποβολέας απλά κρυμμένος θα τον βοηθά. Για μας τους μουσικούς, το μουσικό κείμενο είναι ο υποβολέας!
Όπως γράφω στο κεφάλαιο «περί μελέτης» της Βυζαντινής Μουσικής, δηλαδή τον τρόπο μελέτης, εκμάθησης και εν τέλει πρακτικής εξάσκησης, η ψαλτική τέχνη θέλει μελέτη, επιμονή και υπομονή.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (ένας πρακτικός τρόπος για να μάθουμε να ψάλουμε):
1) Στην αρχή μαθαίνω από στήθους (απ’ έξω κι ανακατωτά όπως λέγαμε στο σχολείο) τα κυριότερα προσόμοια.
2) Μαθαίνω τα γνωστά τροπάρια :
Α΄ ήχος: «Σώσον Κύριε τον λαόν σου».
Σώσον, Κύριε, τον λαόν Σου και ευλόγησον την κληρονομίαν Σου, νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος και το σον φυλάττων, δια του Σταυρού Σου, πολίτευμα.
Β΄ ήχος: «Φώς ιλαρόν».
«Φως ιλαρόν αγίας δόξης, αθανάτου Πατρός, ουρανίου, αγίου, μάκαρος, Ιησού Χριστέ.
Ελθόντες επί την ηλίου δύσιν, ιδόντες φως εσπερινόν, υμνούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα Θεόν. Άξιόν Σε εν πάσι καιροίς υμνείσθαι φωναίς οσίαις. Υιε Θεού, ζωήν ο διδούς• διο ο κόσμος Σε δοξάζει».
Γ΄ ήχος: «Την ωραιότητα», «Αι γενεαί πάσαι».
Τὴν ὡραιότητα τῆς Παρθενίας σου, καὶ τὸ ὑπέρλαμπρον τὸ τῆς ἁγνείας σου, ὁ Γαβριὴλ καταπλαγείς, ἐβόα σοι Θεοτόκε· Ποῖόν σοι ἐγκώμιον, προσαγάγω ἐπάξιον, τὶ δὲ ὀνομάσω σε; ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι. Διὸ ὡς προσετάγην βοῶ σοι· Χαῖρε, ἡ Κεχαριτωμένη.
Αι γενεαί πάσαι, ύμνον τη Ταφή Σου, προσφέρουσι Χριστέ μου.
Καθελών του ξύλου, ο Αριμαθείας, εν τάφω Σε κηδεύει.
Μυροφόροι ήλθον, μύρα σοι, Χριστέ μου, κομίζουσαι προφρόνως.
Δεύρο πάσα κτίσις, ύμνους εξοδίους, προσοίωμεν τω Κτίστη.
Ούς έθρεψε το μάννα, εκίνησαν την πτέρναν, κατά του ευεργέτου.
Ιωσήφ κηδεύει, συν τω Νικοδήμω, νεκροπρεπώς τον Κτίστην.
Δ΄ ήχος: «Ανοίξω το στόμα μου», «Η γέννησίς σου».
Ἀνοίξω τὸ στόμα μου, καὶ πληρωθήσεται Πνεύματος, καὶ λόγον ἐρεύξομαι, τῇ Βασιλίδι Μητρί, καὶ ὀφθήσομαι, φαιδρῶς πανηγυρίζων, καὶ ᾄσω γηθόμενος, ταύτης τὰ θαύματα.
Η Γέννησή Σου Χριστέ ο Θεός ημών ανέτειλε τω κόσμω τω φως τω της γνώσεως εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες υπό αστέρος εδιδάσκοντο Σε προσκυνείν τον Ήλιον της δικαιοσύνης και Σε γιγνώσκειν εξ ύψους ανατολήν Κύριε δόξα Σοι.
Πλ. Α΄ ήχος: «Χριστός ανέστη», «Η ζωή εν τάφω», «Ευλογητάρια».
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν, ζωήν χαρισάμενος
Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ, και Αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.
Πλ. Β΄ ήχος: «Κύματι θαλάσσης», «…ον παίδες ευλογείτε», «Σήμερον κρεμάται»
Κύματι θαλάσσης, τὸν κρύψαντα πάλαι, διώκτην τύραννον, ὑπὸ γῆς ἔκρυψαν, τῶν σεσωσμένων οἱ Παῖδες· ἀλλ᾿ ἡμεῖς ὡς αἱ Νεάνιδες, τῷ Κυρίῳ ᾄσωμεν. Ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται.
ον παίδες ευλογείτε, ιερείς ανυμνείτε, λαός υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας
Σήμερον κρεμάται επί ξύλου, ο εν ύδασι την γην κρεμάσας. Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται, ο των αγγέλων βασιλεύς.
Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται, ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.
Ράπισμα κατεδέξατο, ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.
Ήλοις προσηλώθη, ο νυμφίος της Εκκλησίας.
Λόγχη εκεντήθη, ο υιός της Παρθένου.
Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.
Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.
Βαρύς ήχος: «Πλούσιοι επτώχευσαν», «Τις Θεός μέγας».
Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον, ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού
Τίς Θεός μέγας, ως ο Θεός ημών; Συ εί ο Θεός, ο ποιών θαυμάσια μόνος
Πλ. Δ΄ ήχος: «Τη υπερμάχω», «ευλογητός ει Χριστέ ο Θεός ημών».
Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοί· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.
Ευλογητός εί, Χριστέ ο Θεός ημών, ο πανσόφους τους αλιείς αναδείξας, καταπέμψας αυτοίς το Πνεύμα το άγιον, και δι’ αυτών την οικουμένην σαγηνεύσας· φιλάνθρωπε, δόξα σοι.
Θα σας βοηθήσουν σαν προετοιμασία στον ήχο που ετοιμάζεστε να ψάλετε και
3) αρχίζω σιγά – σιγά, αλλά σταθερά και αταλάντευτα την εκμάθηση της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής από παραδοσιακό ΔΑΣΚΑΛΟ – ΨΑΛΤΗ.
Παράλληλα συνεχώς και ακαταπαύστως, ακούω παραδοσιακούς ψάλτες (ακούω και όχι ψάλλω μαζί – σημαντικό να μάθουμε να ακούμε).
Αυτά «εν ολίγοις» είναι η απάντησή μου στο : «πώς θα πιάσω τον ήχο». Απλά, όπως ξεκινάς και τραγουδάς ένα τραγούδι ή μια ψαλμωδία που γνωρίζεις, δηλαδή έχει «μπει μέσα σου», έχει γίνει «κτήμα σου», το «ξέρεις», έτσι θα μάθεις και τα υπόλοιπα. Και μην ξεχνάς: η επανάληψη «μήτηρ μαθήσεως». Η συμβουλή μου και η προτροπή μου είναι αυτό που ο μεγάλος μουσικός της ιεράς ψαλμωδίας Μανουήλ έγραφε :
«Ο θέλων μουσικήν μαθείν και θέλων επαινείσθαι, θέλει πολλάς υπομονάς, θέλει πολλάς ημέρας, θέλει καλόν σωφρονισμόν και φόβον του Κυρίου, τιμήν εις τον Διδάσκαλον, δουκάτα εις τας χείρας, τότε να μάθει ο μαθητής και τέλειος να γίνει»!
http://ikoukouzelis.com
