ΠΩΣ ἀλλιῶς νὰ σᾶς προσφωνήσω σήμερα, ἀγαπητά μου ἀδέρφια; Χίλιες ἄλλες προσφωνήσεις νὰ σᾶς κάνω, δὲν ἔχουν τόση ἀξία. Μιὰ προσφώνησις τώρα ἁρμόζει. Αὐτὴ ὑπερέχει, αὐτὴ ἀξίζει περισσότερο ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἄλλη προσφώνησι. Ἀφήνοντας λοιπὸν ὅλες τὶς ἄλλες προσρήσεις καὶ παραμερίζοντας κάθε ἄλλο χαιρετισμό, σᾶς προσφωνῶ μὲ τὸ κοσμοχαρμόσυνο μήνυμα, μὲ τὸν χαιρετισμὸ τῶν δύο λέξεων, μὲ τὸ ἀγγελικό, τὸ μυροφορικό, τὸ ἀποστολικὸ «Χριστὸς ἀνέστη»! — «᾿Αληθῶς ἀνέστη»!Αὐτὴ εἶνε ἡ καλυτέρα προσφώνησις, δὲν ὑπάρχει ἄλλη νὰ σᾶς ἀπευθύνω. Μὲ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη» σᾶς χαιρετίζω. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς κυριαρχεῖ, αὐτὸ ἑορτάζουμε καὶ πανηγυρίζουμε. Καὶ θὰ τὸ ἑορτάζουμε μέχρι τῆς Ἀναλήψεως, ἐπὶ σαράντα ἡμέρες.
Ἐρωτῶ· μήπως ὑπάρχει κανεὶς ποὺ ἀμφιβάλλει γιὰ τὴν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ; Μεταξὺ τῶν ὀρθοδόξων δὲν πιστεύω νὰ ὑπάρχῃ οὔτε ἕνας, εἴτε νέος εἴτε ἡλικιωμένος, ποὺ νά ᾿χῃ ἀμφιβολία ὅτι ἀνέστη ὁ Κύριος. Ἡ Ἀνάστασις, τὸ ὅτι ὁ Κύριος ἀνέστη, εἶνε ἕνα ἱστορικὸ γεγονός.
―Μὰ ἔχουμε τώρα ἐμεῖς ἀποδείξεις, σοῦ λέει ὁ ἄπιστος καὶ ὁ ἄθεος, ὅτι ἀνέστη ὁ Χριστός; Ποῦ μποροῦμε νὰ τὸ στηρίξουμε αὐτό, ὅτι ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε;
Ἐν συγκρίσει μὲ κάθε ἄλλο γεγονός, ἀδελφοί μου, ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου εἶνε τὸ περισσότερο μαρτυρημένο, κατωχυρωμένο καὶ βέβαιο. Ἂν ἀμφισβητήσουμε αὐτό, τότε πολὺ περισσότερο θὰ πρέπῃ ν’ ἀμφισβητήσουμε ἄλλα γεγονότα ποὺ ἐκθέτει ἡ ἱστορία.
Σᾶς ἐρωτῶ· τὰ διάφορα ἱστορικὰ γεγονότα, ποὺ διδασκόμαστε στὰ σχολεῖα, ποιός τὰ εἶδε μὲ τὰ μάτια του, ποιός τ᾿ ἄκουσε μὲ τ᾿ αὐτιά του, ποιός ἦταν παρὼν σ’ αὐτὰ καὶ τὰ βεβαιώνει; Δίνουμε σημασία στὶς μαρτυρίες αὐτῶν ποὺ ἦταν παρόντες. Ἐὰν λοιπὸν γίνῃ μία σύγκρισις, θὰ δοῦμε ὅτι κανένα ἄλλο γεγονὸς δὲν μαρτυρεῖται τόσο πολὺ ὅσο τὸ ἱστορικὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως· κανένα ἄλλο δὲν ἔχει τόσους μάρτυρες ὅσους αὐτό.
᾿Ερωτᾷ λ.χ. κάποιος· Στὴν Ἑλλάδα, τὸν 5ο π.Χ. αἰῶνα, ἔγιναν οἱ λεγόμενοι Περσικοὶ πόλεμοι· ποιός μαρτυρεῖ καὶ μᾶς βεβαιώνει γι᾿ αὐτούς; Ἦταν κανεὶς στὴ μάχη τοῦ Μαραθῶνος, στὰ στενὰ τῶν Θερμοπυλῶν, στὴ ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος; Ὑπάρχει κανείς, ποὺ νὰ εἶδε τὰ ὅσα συνέβησαν; Ποιός μαρτυρεῖ καὶ βεβαιώνει γι’ αὐτά; Ἡ ἀπάντησις εἶνε· ἕνας καὶ μόνο μαρτυρεῖ. Περσικὲς πηγὲς δὲν ἔχουμε γιὰ ν᾿ ἀντλήσουμε ἀπὸ ’κείνη τὴν πλευρὰ πληροφορίες· δὲν ὑπάρχουν ἄλλα στοιχεῖα. Ἔχουμε μόνο ἕνα μάρτυρα. Ἕνας ἱστορικὸς μαρτυρεῖ, ὅτι ἔγιναν αὐτοὶ οἱ πόλεμοι. Ποιός εἶνε αὐτὸς ὁ ἱστορικός; Εἶνε ὁ Ἡρόδοτος. Καὶ εἶνε ἀρκετὸς ἕνας μάρτυρας, ὁ Ἡρόδοτος, γιὰ νὰ βεβαιώσῃ τὴν ἀλήθεια τῶν γεγονότων; Ὅλοι ἀπαντοῦν· ναί, ἀρκεῖ ὁ ἕνας αὐτός.
᾿Εὰν πάλι θέσουμε τὸ ἐρώτημα γιὰ τὶς διαμάχες ποὺ ἔγιναν στὴν Ἑλλάδα μεταξὺ τῶν ἑλληνικῶν πόλεων ―γιατὶ εἶνε, βλέπετε, πληγὴ αἰώνων αὐτὴ ἡ διχόνοια, σαράκι ποὺ μᾶς τρώει―, τί ἀπάντησι λαμβάνουμε; Ἐννοῶ τὸν Πελοποννησιακὸ πόλεμο, ποὺ διεξήχθη μεταξὺ τῶν Σπαρτιατῶν καὶ τῶν Ἀθηναίων, ἄρχισε τὸ 431 π.Χ. καὶ κράτησε 27 χρόνια, ποιός μαρτυρεῖ γιὰ τὸν πόλεμο αὐτόν; Ἕνας μόνο καὶ πάλι. Ποιός; Ὁ Θουκυδίδης· εἶνε ὁ ἱστορικὸς τοῦ ἐμφυλίου αὐτοῦ σπαραγμοῦ.
Ἐὰν πάλι μᾶς ἐρωτήσουν γιὰ τὴν ἐκστρατεία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου στὰ τέλη τοῦ 4ου π.Χ. αἰῶνος, ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ ᾿δῶ μὲ μιὰ χούφτα Μακεδόνες, πέρασε τὰ Δαρδανέλλια, προχώρησε στὴ Μικρὰ Ἀσία, κ’ ἔφτασε μέχρι κάτω στὶς ᾿Ινδίες, στὸ Γάγγη ποταμό, ποιός μαρτυρεῖ; Τὰ εἶδε κανεὶς αὐτά; Ἕνας καὶ πάλι. Ποιός; Ὁ Ἀρριανός. Ἐστενοχωρεῖτο μάλιστα, λένε, ὁ Ἀλέξανδρος ποὺ δὲν εἶχε ἕνα πιὸ ἀξιόλογο ἱστορικὸ νὰ ἱστορήσῃ τὰ κατορθώματά του. Ἐν τούτοις ὅλοι ἀρκοῦνται στὸν Ἀρριανό.
Ἔτσι γράφεται, ἀγαπητοί μου, ἡ ἱστορία· ἀπὸ τοὺς πρὸ Χριστοῦ αἰῶνες μέχρι σήμερα, μέχρι τὴ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία καὶ τὸ ἔπος τοῦ ᾽40, ποὺ ἔλαβαν μέρος οἱ πατέρες καὶ οἱ παπποῦδες μας. Πάντοτε ἡ ἱστορία, γιὰ νὰ στηριχθῇ, ζητάει μάρτυρες· πολλοὺς εἰ δυνατόν· ἀλλ’ ἔστω καὶ ἕνας φτάνει. Ἀπαιτεῖται μόνο, αὐτοὶ ποὺ γράφουν νὰ ἦταν παρόντες σ’ αὐτὰ ποὺ ἱστοροῦν, εἰλικρινεῖς, ἀψευδεῖς, ἀμερόληπτοι.
Ὅλοι καταλαβαίνουμε τί διαφορὰ ὑπάρχει μεταξὺ μάρτυρος καὶ μάρτυρος. Εἴδατε τί γίνεται καὶ στὰ δικαστήρια. Ὅταν πάῃ κάποιος νὰ καταθέσῃ γιὰ μιὰ ὑπόθεσι, ὁ πρόεδρος τὸν ρωτάει· Ἤσουν ἐκεῖ ἢ δὲν ἤσουν; Ἂν πῇ ὅτι ἦταν, ἡ κατάθεσί του βαρύνει. Ἂν πάλι δὲν εἶνε εἰλικρινής, ἕνας εὐφυὴς δικαστὴς ποὺ κατέχει κι ἀπὸ ψυχολογία τὸν πιάνει. Ἂς φωνάζῃ αὐτός, Κύριε πρόεδρε ἐγὼ ἤμουν ἐκεῖ!… Ὁ δικαστὴς τὸν καταλαβαίνει ἀμέσως. Γιατί; Διότι αὐτὸς ποὺ εἶνε αὐτόπτης ἑνὸς γεγονότος διαφέρει ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ δὲν ἦταν ἐκεῖ. Ζητοῦνται αὐτόπται μάρτυρες. Καὶ ὑπάρχουν μάρτυρες αὐτόπται καὶ …μὴ αὐτόπται.
Πῶς θὰ καταλάβουμε ἂν κάποιος εἶνε ἢ δὲν εἶνε αὐτόπτης ἑνὸς γεγονότος; Ἂς πάρουμε παράδειγμα ὅσα συνέβησαν στὴ Μικρὰ Ἀσία. Ἔγινε πόλεμος, στὸν ὁποῖο ἐπιστρατεύθηκαν οἱ πατεράδες καὶ οἱ παπποῦδες μας· κατόπιν οἱ ἱστορικοὶ ἔρχονται καὶ γράφουν τὴν ἱστορία τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας, κ’ ἔχουν ἐκδοθῆ ἕως τώρα διάφορα ἔργα. Ἂν τώρα συναντήσῃς ἕναν ἀπὸ τοὺς γέροντες ἐκείνους μαχητὰς τῶν ἐπιχειρήσεων, ποὺ ἔφθασε μέχρι τὴν Ἄγκυρα, ἂς εἶνε καὶ τσοπάνης, θὰ καταλάβῃς ἀμέσως ἀπὸ τὴν πρώτη κουβέντα του, ὅτι αὐτὸς πῆγε πράγματι στὴ Μικρὰ Ἀσία. Πῶς τὸ καταλαβαίνεις; Ἀπὸ ὅλο τὸν τρόπο ποὺ διηγεῖται. —Ἤμασταν στὴν τάδε τοποθεσία· στρατοπεδεύσαμε κοντὰ στὰ βράχια· διανυκτερεύσαμε ἐκεῖ κοντὰ στὸ Σαγγάριο· τὴ νύχτα κάναμε ἕναν ὕπνο καὶ ἄκουγες τὸ βουητὸ τοῦ ποταμοῦ· ξαφνικὰ ―σοῦ διηγεῖται ὁ τσοπάνης― ἄρχισαν νὰ πέφτουν ἀπάνω μας πυρά· σὲ μιὰ στιγμή, ἐκεῖ ποὺ διψασμένοι κατεβήκαμε στὸ ποταμάκι νὰ πιοῦμε λίγο νεράκι, μᾶς ἦρθε ἕνα βλῆμμα· σὲ κάποιο σημεῖο, ποὺ τὰ νερὰ ἦταν βαθειά, ἔπεσε μιὰ γέφυρα καὶ περάσαμε ἀπέναντι μὲ βάρκα· πιὸ πέρα, καθὼς καθίσαμε νὰ φᾶμε, μᾶς ἦρθαν κάτι μπόμπες κι ἀφήσαμε τὰ καζάνια καὶ φύγαμε ἀπὸ ἐκεῖ… Σοῦ λέει, δηλαδή, λεπτομέρειες· τέτοιες λεπτομέρειες, ποὺ δὲ μπορεῖ νὰ τὶς πλάσῃ ὁ καθένας. Ὑπάρχουν βέβαια καὶ μερικοὶ παραμυθᾶδες, ποὺ πλάθουν μὲ τὴ φαντασία· «δῶσ’ του κλῶτσο νὰ γυρίσῃ, παραμύθι ν’ ἀρχινίσῃ». Διακρίνεται ὅμως ὁ παραμυθᾶς ἀπὸ τὸν αὐτόπτη ἱστορικό· διότι ὁ αὐτόπτης ἱστορικὸς περιγράφει λεπτομέρειες, ποὺ δὲ μποροῦσαν νὰ εἶνε ἀλλιῶς, σοῦ τὰ δίνει μὲ ζωντάνια.
Ἂν διαβάσουμε λοιπὸν τὰ Εὐαγγέλια καὶ εἰδικῶς τὰ κεφάλαια ποὺ περιγράφουν τὴν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ, θὰ δοῦμε ὅτι ἔχουν λεπτομέρειες. Δὲ λένε ἁπλῶς ὅτι ἀνέστη ὁ Κύριος. Ἔχουν περιστατικὰ ἐκ τοῦ φυσικοῦ, ἀφηγοῦνται γεγονότα γνήσια, ὅπου οἱ ἐξελίξεις ἔρχονται χωρὶς ἀνθρώπινη πρόβλεψι καὶ τὰ πρόσωπα ὁμιλοῦν καὶ διαλέγονται χωρὶς σκοπιμότητα ἢ προσποίησι, ἀλλὰ ἀβίαστα καὶ αὐθόρμητα. Τὸ πιὸ πειστικό, ὅπως εἴπαμε, εἶνε οἱ λεπτομέρειες ποὺ περιέχουν. Πόσες λεπτομέρειες; Κάποιος κάθισε καὶ μέτρησε δεκατρεῖς (13) λεπτομέρειες, τὶς ὁποῖες βέβαια δὲν μποροῦμε τώρα νὰ ἐκθέσουμε. Οἱ λεπτομέρειες αὐτὲς βεβαιώνουν, ὅτι ἡ περιγραφὴ τοῦ συμβάντος εἶνε αὐθεντική. Τέτοιες λεπτομέρειες δὲ μποροῦν νὰ πλάσουν ἄνθρωποι ἀγράμματοι καὶ ἄξεστοι. Ὅσοι ἔχουν πέννα καὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὴ λογοτεχνία καὶ τὴν ποίησι, μποροῦν νὰ ἐντυπωσιάσουν. Αὐτοὶ ὅμως δὲν ἦταν συγγραφεῖς. Οἱ μυροφόρες ἦταν ἁπλοϊκὲς γυναῖκες, καὶ οἱ ἀπόστολοι καὶ εὐαγγελισταὶ ἦταν ψαρᾶδες ποὺ κρατοῦσαν δίχτυα καὶ κουπιά. Καὶ τοὺς βλέπεις νὰ τὰ λένε τόσο ὄμορφα, ποὺ ὑπερβαίνουν τὸ ταλέντο καὶ τοῦ μεγαλυτέρου λογοτέχνου. Ὁ τρόπος ποὺ ἐκφράζονται εἶνε ἕνα θαῦμα, ποὺ ἐπιβεβαιώνει τὸ ἄλλο, τὸ μέγα θαῦμα τῆς Ἀναστάσεως.
Σᾶς ἐρωτῶ· τὰ διάφορα ἱστορικὰ γεγονότα, ποὺ διδασκόμαστε στὰ σχολεῖα, ποιός τὰ εἶδε μὲ τὰ μάτια του, ποιός τ᾿ ἄκουσε μὲ τ᾿ αὐτιά του, ποιός ἦταν παρὼν σ’ αὐτὰ καὶ τὰ βεβαιώνει; Δίνουμε σημασία στὶς μαρτυρίες αὐτῶν ποὺ ἦταν παρόντες. Ἐὰν λοιπὸν γίνῃ μία σύγκρισις, θὰ δοῦμε ὅτι κανένα ἄλλο γεγονὸς δὲν μαρτυρεῖται τόσο πολὺ ὅσο τὸ ἱστορικὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως· κανένα ἄλλο δὲν ἔχει τόσους μάρτυρες ὅσους αὐτό.
᾿Ερωτᾷ λ.χ. κάποιος· Στὴν Ἑλλάδα, τὸν 5ο π.Χ. αἰῶνα, ἔγιναν οἱ λεγόμενοι Περσικοὶ πόλεμοι· ποιός μαρτυρεῖ καὶ μᾶς βεβαιώνει γι᾿ αὐτούς; Ἦταν κανεὶς στὴ μάχη τοῦ Μαραθῶνος, στὰ στενὰ τῶν Θερμοπυλῶν, στὴ ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος; Ὑπάρχει κανείς, ποὺ νὰ εἶδε τὰ ὅσα συνέβησαν; Ποιός μαρτυρεῖ καὶ βεβαιώνει γι’ αὐτά; Ἡ ἀπάντησις εἶνε· ἕνας καὶ μόνο μαρτυρεῖ. Περσικὲς πηγὲς δὲν ἔχουμε γιὰ ν᾿ ἀντλήσουμε ἀπὸ ’κείνη τὴν πλευρὰ πληροφορίες· δὲν ὑπάρχουν ἄλλα στοιχεῖα. Ἔχουμε μόνο ἕνα μάρτυρα. Ἕνας ἱστορικὸς μαρτυρεῖ, ὅτι ἔγιναν αὐτοὶ οἱ πόλεμοι. Ποιός εἶνε αὐτὸς ὁ ἱστορικός; Εἶνε ὁ Ἡρόδοτος. Καὶ εἶνε ἀρκετὸς ἕνας μάρτυρας, ὁ Ἡρόδοτος, γιὰ νὰ βεβαιώσῃ τὴν ἀλήθεια τῶν γεγονότων; Ὅλοι ἀπαντοῦν· ναί, ἀρκεῖ ὁ ἕνας αὐτός.
᾿Εὰν πάλι θέσουμε τὸ ἐρώτημα γιὰ τὶς διαμάχες ποὺ ἔγιναν στὴν Ἑλλάδα μεταξὺ τῶν ἑλληνικῶν πόλεων ―γιατὶ εἶνε, βλέπετε, πληγὴ αἰώνων αὐτὴ ἡ διχόνοια, σαράκι ποὺ μᾶς τρώει―, τί ἀπάντησι λαμβάνουμε; Ἐννοῶ τὸν Πελοποννησιακὸ πόλεμο, ποὺ διεξήχθη μεταξὺ τῶν Σπαρτιατῶν καὶ τῶν Ἀθηναίων, ἄρχισε τὸ 431 π.Χ. καὶ κράτησε 27 χρόνια, ποιός μαρτυρεῖ γιὰ τὸν πόλεμο αὐτόν; Ἕνας μόνο καὶ πάλι. Ποιός; Ὁ Θουκυδίδης· εἶνε ὁ ἱστορικὸς τοῦ ἐμφυλίου αὐτοῦ σπαραγμοῦ.
Ἐὰν πάλι μᾶς ἐρωτήσουν γιὰ τὴν ἐκστρατεία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου στὰ τέλη τοῦ 4ου π.Χ. αἰῶνος, ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ ᾿δῶ μὲ μιὰ χούφτα Μακεδόνες, πέρασε τὰ Δαρδανέλλια, προχώρησε στὴ Μικρὰ Ἀσία, κ’ ἔφτασε μέχρι κάτω στὶς ᾿Ινδίες, στὸ Γάγγη ποταμό, ποιός μαρτυρεῖ; Τὰ εἶδε κανεὶς αὐτά; Ἕνας καὶ πάλι. Ποιός; Ὁ Ἀρριανός. Ἐστενοχωρεῖτο μάλιστα, λένε, ὁ Ἀλέξανδρος ποὺ δὲν εἶχε ἕνα πιὸ ἀξιόλογο ἱστορικὸ νὰ ἱστορήσῃ τὰ κατορθώματά του. Ἐν τούτοις ὅλοι ἀρκοῦνται στὸν Ἀρριανό.
Ἔτσι γράφεται, ἀγαπητοί μου, ἡ ἱστορία· ἀπὸ τοὺς πρὸ Χριστοῦ αἰῶνες μέχρι σήμερα, μέχρι τὴ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία καὶ τὸ ἔπος τοῦ ᾽40, ποὺ ἔλαβαν μέρος οἱ πατέρες καὶ οἱ παπποῦδες μας. Πάντοτε ἡ ἱστορία, γιὰ νὰ στηριχθῇ, ζητάει μάρτυρες· πολλοὺς εἰ δυνατόν· ἀλλ’ ἔστω καὶ ἕνας φτάνει. Ἀπαιτεῖται μόνο, αὐτοὶ ποὺ γράφουν νὰ ἦταν παρόντες σ’ αὐτὰ ποὺ ἱστοροῦν, εἰλικρινεῖς, ἀψευδεῖς, ἀμερόληπτοι.
Ὅλοι καταλαβαίνουμε τί διαφορὰ ὑπάρχει μεταξὺ μάρτυρος καὶ μάρτυρος. Εἴδατε τί γίνεται καὶ στὰ δικαστήρια. Ὅταν πάῃ κάποιος νὰ καταθέσῃ γιὰ μιὰ ὑπόθεσι, ὁ πρόεδρος τὸν ρωτάει· Ἤσουν ἐκεῖ ἢ δὲν ἤσουν; Ἂν πῇ ὅτι ἦταν, ἡ κατάθεσί του βαρύνει. Ἂν πάλι δὲν εἶνε εἰλικρινής, ἕνας εὐφυὴς δικαστὴς ποὺ κατέχει κι ἀπὸ ψυχολογία τὸν πιάνει. Ἂς φωνάζῃ αὐτός, Κύριε πρόεδρε ἐγὼ ἤμουν ἐκεῖ!… Ὁ δικαστὴς τὸν καταλαβαίνει ἀμέσως. Γιατί; Διότι αὐτὸς ποὺ εἶνε αὐτόπτης ἑνὸς γεγονότος διαφέρει ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ δὲν ἦταν ἐκεῖ. Ζητοῦνται αὐτόπται μάρτυρες. Καὶ ὑπάρχουν μάρτυρες αὐτόπται καὶ …μὴ αὐτόπται.
Πῶς θὰ καταλάβουμε ἂν κάποιος εἶνε ἢ δὲν εἶνε αὐτόπτης ἑνὸς γεγονότος; Ἂς πάρουμε παράδειγμα ὅσα συνέβησαν στὴ Μικρὰ Ἀσία. Ἔγινε πόλεμος, στὸν ὁποῖο ἐπιστρατεύθηκαν οἱ πατεράδες καὶ οἱ παπποῦδες μας· κατόπιν οἱ ἱστορικοὶ ἔρχονται καὶ γράφουν τὴν ἱστορία τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας, κ’ ἔχουν ἐκδοθῆ ἕως τώρα διάφορα ἔργα. Ἂν τώρα συναντήσῃς ἕναν ἀπὸ τοὺς γέροντες ἐκείνους μαχητὰς τῶν ἐπιχειρήσεων, ποὺ ἔφθασε μέχρι τὴν Ἄγκυρα, ἂς εἶνε καὶ τσοπάνης, θὰ καταλάβῃς ἀμέσως ἀπὸ τὴν πρώτη κουβέντα του, ὅτι αὐτὸς πῆγε πράγματι στὴ Μικρὰ Ἀσία. Πῶς τὸ καταλαβαίνεις; Ἀπὸ ὅλο τὸν τρόπο ποὺ διηγεῖται. —Ἤμασταν στὴν τάδε τοποθεσία· στρατοπεδεύσαμε κοντὰ στὰ βράχια· διανυκτερεύσαμε ἐκεῖ κοντὰ στὸ Σαγγάριο· τὴ νύχτα κάναμε ἕναν ὕπνο καὶ ἄκουγες τὸ βουητὸ τοῦ ποταμοῦ· ξαφνικὰ ―σοῦ διηγεῖται ὁ τσοπάνης― ἄρχισαν νὰ πέφτουν ἀπάνω μας πυρά· σὲ μιὰ στιγμή, ἐκεῖ ποὺ διψασμένοι κατεβήκαμε στὸ ποταμάκι νὰ πιοῦμε λίγο νεράκι, μᾶς ἦρθε ἕνα βλῆμμα· σὲ κάποιο σημεῖο, ποὺ τὰ νερὰ ἦταν βαθειά, ἔπεσε μιὰ γέφυρα καὶ περάσαμε ἀπέναντι μὲ βάρκα· πιὸ πέρα, καθὼς καθίσαμε νὰ φᾶμε, μᾶς ἦρθαν κάτι μπόμπες κι ἀφήσαμε τὰ καζάνια καὶ φύγαμε ἀπὸ ἐκεῖ… Σοῦ λέει, δηλαδή, λεπτομέρειες· τέτοιες λεπτομέρειες, ποὺ δὲ μπορεῖ νὰ τὶς πλάσῃ ὁ καθένας. Ὑπάρχουν βέβαια καὶ μερικοὶ παραμυθᾶδες, ποὺ πλάθουν μὲ τὴ φαντασία· «δῶσ’ του κλῶτσο νὰ γυρίσῃ, παραμύθι ν’ ἀρχινίσῃ». Διακρίνεται ὅμως ὁ παραμυθᾶς ἀπὸ τὸν αὐτόπτη ἱστορικό· διότι ὁ αὐτόπτης ἱστορικὸς περιγράφει λεπτομέρειες, ποὺ δὲ μποροῦσαν νὰ εἶνε ἀλλιῶς, σοῦ τὰ δίνει μὲ ζωντάνια.
Ἂν διαβάσουμε λοιπὸν τὰ Εὐαγγέλια καὶ εἰδικῶς τὰ κεφάλαια ποὺ περιγράφουν τὴν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ, θὰ δοῦμε ὅτι ἔχουν λεπτομέρειες. Δὲ λένε ἁπλῶς ὅτι ἀνέστη ὁ Κύριος. Ἔχουν περιστατικὰ ἐκ τοῦ φυσικοῦ, ἀφηγοῦνται γεγονότα γνήσια, ὅπου οἱ ἐξελίξεις ἔρχονται χωρὶς ἀνθρώπινη πρόβλεψι καὶ τὰ πρόσωπα ὁμιλοῦν καὶ διαλέγονται χωρὶς σκοπιμότητα ἢ προσποίησι, ἀλλὰ ἀβίαστα καὶ αὐθόρμητα. Τὸ πιὸ πειστικό, ὅπως εἴπαμε, εἶνε οἱ λεπτομέρειες ποὺ περιέχουν. Πόσες λεπτομέρειες; Κάποιος κάθισε καὶ μέτρησε δεκατρεῖς (13) λεπτομέρειες, τὶς ὁποῖες βέβαια δὲν μποροῦμε τώρα νὰ ἐκθέσουμε. Οἱ λεπτομέρειες αὐτὲς βεβαιώνουν, ὅτι ἡ περιγραφὴ τοῦ συμβάντος εἶνε αὐθεντική. Τέτοιες λεπτομέρειες δὲ μποροῦν νὰ πλάσουν ἄνθρωποι ἀγράμματοι καὶ ἄξεστοι. Ὅσοι ἔχουν πέννα καὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὴ λογοτεχνία καὶ τὴν ποίησι, μποροῦν νὰ ἐντυπωσιάσουν. Αὐτοὶ ὅμως δὲν ἦταν συγγραφεῖς. Οἱ μυροφόρες ἦταν ἁπλοϊκὲς γυναῖκες, καὶ οἱ ἀπόστολοι καὶ εὐαγγελισταὶ ἦταν ψαρᾶδες ποὺ κρατοῦσαν δίχτυα καὶ κουπιά. Καὶ τοὺς βλέπεις νὰ τὰ λένε τόσο ὄμορφα, ποὺ ὑπερβαίνουν τὸ ταλέντο καὶ τοῦ μεγαλυτέρου λογοτέχνου. Ὁ τρόπος ποὺ ἐκφράζονται εἶνε ἕνα θαῦμα, ποὺ ἐπιβεβαιώνει τὸ ἄλλο, τὸ μέγα θαῦμα τῆς Ἀναστάσεως.
* * *
Ἀδελφοί μου! Ἡ ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ μας εἶνε ἱστορικὸ γεγονὸς μὲ ὄχι ἕνα ἀλλὰ πολλοὺς μάρτυρες, μὲ αὐτόπτες μάρτυρες ποὺ δίνουν χαρακτηριστικὲς λεπτομέρειες, μὲ μάρτυρες ἄδολους καὶ εἰλικρινεῖς, μάρτυρες ποὺ βεβαίωσαν τὶς μαρτυρίες τους ὄχι μόνο μὲ προφορικὰ κηρύγματα καὶ γραπτὰ κείμενα, ἀλλὰ καὶ μὲ ὅλη τὴν ἀγία ζωή τους, πρὸ παντὸς δὲ μὲ τὸ μαρτυρικὸ θάνατο καὶ μὲ τὸ αἷμα τους. Δὲν ὑπάρχει ἄλλο πιὸ βέβαιο γεγονός. Ἐκεῖ στηρίζεται ὅλη ἡ πίστι καὶ ὅλη ἡ ἐλπίδα μας.
«Χριστὸς ἀνέστη»!
«Χριστὸς ἀνέστη»!
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Α΄ μέρος ἀπομαγνητοφωνημένης μεγάλης ὁμιλίας, ποὺ ἔγινε στὴν αἴθουσα τῆς ὁδοῦ Ζ. Πηγῆς 44 τῶν Ἀθηνῶν σὲ νέους τὴν 2-5-1965.
Α΄ μέρος ἀπομαγνητοφωνημένης μεγάλης ὁμιλίας, ποὺ ἔγινε στὴν αἴθουσα τῆς ὁδοῦ Ζ. Πηγῆς 44 τῶν Ἀθηνῶν σὲ νέους τὴν 2-5-1965.
