Προέρχεται δε, από το ουσιαστικό «Λιτή» = δέηση, παράκληση και δηλώνει την ενέργεια του «λιτανεύει», δηλαδή, την πάνδημο παράκληση προς επέμβαση Θεού, σε περιόδους επιδημίας, ανομβρίας κλπ.
Στην εκκλησιαστική λοιπόν γλώσσα λιτανεία είναι η «μετ’ ευχών και ύμνων» θρησκευτική τελετή, με συμμετοχή του κλήρου και του λαού, σε πομπή, προς
επίκληση του Θεού σε καιρό θεομηνίας ή προς απόδοση τιμής σε μνήμη Αγίου κλπ.
Σαν συνήθεια υπάρχει ήδη από τις αρχές του Γ’ αιώνα, όπου αρχικά και λόγω διωγμών, ετελούνταν πάντοτε την νύκτα, κυρίως ως «νεκρικαί πομπαί» (μεταφορά λειψάνων κλπ).
Μετά τους διωγμούς όμως, γινόντουσαν τακτικότερα και οποιαδήποτε ώρα είτε ημέρα είτε νύκτα και για άλλους λόγους, όπως για παράκληση σε καιρό ανάγκης, σε ανακομιδή λειψάνων, για υποδοχή επισκόπου αλλά και ευχαριστία μετά από παρέλευση των δυσμενών συνθηκών.
Οι Λιτανείες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
- Τακτικές
- Έκτακτες και
- Γενικές
Έκτακτες είναι εκείνες που τελούνται σε καιρούς ανάγκης ή θεομηνίας λόγω ανομβρίας, επιδημίας, καθώς και πχ κατά τα εγκαίνια ενός Ιερού Ναού.
Γενικές ή δημόσιες είναι εκείνες κατά τις οποίες συμμετέχει όλος ο κλήρος και ο λαός όλων των ναών ενός τόπου ή μιας περιοχής.
Σαφώς λοιπόν από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι, ο σκοπός της Λιτανείας είναι η επίκληση βοήθειας σε καιρό ανάγκης ή η εξωτερίκευση ευχαριστίας προς το Θεό και απόδοση τιμής προς τους Αγίους.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η Λιτανεία πρέπει να γίνεται μέσα σε απόλυτο κλίμα ευλάβειας κατάνυξης και σεβασμού, έτσι ώστε να παρακινεί τον λαό σε προσευχή και κατάνυξη και όχι να περιορίζεται μόνο στη «θεαματικότητα».
Τέλος στην Ελλάδα το δικαίωμα καθορισμού των λιτανειών το έχει η εκκλησιαστική αρχή, κατόπιν συνεννοήσεως με την πολιτική αρχή.
«Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια»
