Ποιός πρέπει νά ζυµώνει τό πρόσφορο γιά νά προσφερθεῖ στό Ναό γιά τή Θεία Εὐχαριστία;
Κάθε χριστιανός βαπτισµένος ἔχει τό τιµητικό αὐτό προνόµιο. Πρέπει ὅµως νά ἀγωνίζεται νά κρατεῖ τόν ἑαυτό του σέ καθαρότητα, γιά νά κάνει τό ἱερό αὐτό ἔργο, νά ζυµώνει καί νά προσφέρει τό πρόσφορο γιά τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Τό ζύµωµα τοῦ προσφόρου εἶναι ἡ ἀρχή τῆς Θείας Λειτουργίας γιʼ αὐτό καί ὁ χριστιανός ἤ ἡ χριστιανή πού ζυµώνει τό πρόσφορο πρέπει νά προσεύχεται τήν ὥρα ἐκείνη.
Τό πρόσφορο ἔχει ἰδιαίτερο συµβολισµό γιά ἐµᾶς τούς χριστιανούς. Συµβολίζει τήν ἑνότητά µας, τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας µας. Γιατί ὅπως τό πρόσφορο ἀποτελεῖται ἀπό διαφόρους σπόρους, οἱ
ὁποῖοι µαζεύτηκαν, ἀλέστηκαν, ζυµώθηκαν καί ἔκαναν ἕνα πράγµα, ἔτσι κατά τήν παλαιά εὐχή τοῦ προσφόρου εὐχόταν ὁ ἱερέας νά συνάξει ὁ Θεός τά διασκορπισµένα σʼ ὅλη τή γῆ παιδιά του στήν Βασιλεία Του τήν ἐπουράνια.
Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει «ἐπειδή ἕνας εἶναι ὁ ἄρτος, καί ἐµεῖς οἱ πολλοί εἴµαστε ἕνα σῶµα» (Α΄ Κορ.10,17).
Καί κάτι ἀκόµη.
Μέσα στά Τίµια ∆ῶρα ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα καί ἡ ἐγγύηση τῆς Ἀναστάσεως. «Καθώς ὁ βλαστός τῆς ἀµπέλου, ἀφοῦ κατακλιθεῖ στή γῆ καρποφορεῖ στόν καιρό του, καί ὁ κόκκος τοῦ σιταριοῦ, ἀφοῦ πέσει στή γῆ καί διαλυθεῖ, ἀνασταίνεται πολλαπλάσιος... καί στή συνέχεια (ὡς ἄρτος καί οἶνος) γίνονται Σῶµα καί Αἷµα Χριστοῦ µέ τά λόγια τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί τή Χάρη τοῦ Ἁγ. Πνεύµατος, ἔτσι καί τά σώµατά µας, πού τρέφονται ἀπό τήν Θεία Εὐχαριστία, ἀφοῦ µποῦν στή γῆ καί διαλυθοῦν, θά ἀναστηθοῦν στόν καιρό τους, χάρη στό Λόγο τοῦ Θεοῦ πού χαρίζει σʼ αὐτά τήν Ἀνάσταση, πρός δόξαν Θεοῦ Πατρός» κατά τόν Ἅγιο Εἰρηναῖο.
Τό πρόσφορο συµβολίζει ἐπίσης αὐτή τήν ἴδια τήν Παναγία µας.
Ὅπως ἀπό Ἐκείνη προῆλθε ὁ Κύριος µας Ἰησοῦς Χριστός, γεννήθηκε δηλαδή ἐκ τῶν ἁγνῶν καί παρθενικῶν αἱµάτων Της, ἔτσι καί ἀπό τό πρόσφορο προέρχεται ἡ µερίδα ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, πού θά µεταβληθεῖ σέ Σῶµα καί Αἷµα Χριστοῦ κατά τή Θεία Λειτουργία. Κι ὅπως ἡ Παναγία µας εἶχε ἕναν µόνο Υἱό, ἕνα µόνο παιδί, τόν Μονογενῆ Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καί ἀπό τό πρόσφορο πού θά βγεῖ ὁ Ἅγιος Ἄρτος δέν ἐξάγεται καµµιά ἄλλη µερίδα, τῶν Ἁγίων δηλαδή κ.τ.λ. Χρησιµοποιοῦνται ἄλλα πρόσφορα γιά νά ἐξαχθοῦν οἱ ὑπόλοιπες µερίδες. Χρειάζονται συνεπῶς σέ κάθε Θεία Λειτουργία τό λιγότερο δυό πρόσφορα.
Μερικές πρακτικές συµβουλές.
Τό πρόσφορο πρέπει νά εἶναι ζυµωµένο ἀπό ἀλεῦρι σιταριοῦ καί ὄχι ἀπό κριθάρι ἤ καλαµπόκι ἤ ἄλλου εἴδους ἀλεῦρι ἤ προσµίξεις.
Μόνο ἀλεύρι σιταριοῦ, γιατί ἀπό τό πρόσφορο αὐτό θά ἐξαχθεῖ ὁ Ἀµνός, ἡ µερίδα δηλαδή πού θά γίνει Σῶµα Χριστοῦ καί ὁ Κύριος παροµοίασε τό πανάγιο Σῶµά Του µέ σιτάρι ( Ἰω. 12, 24).
Παλιά ἡ παρασκευή τοῦ προσφόρου ἦταν ὑπόθεση δύσκολη. ∆ιάλεγαν τό καλύτερο στάρι.
Οἱ πιό αὐστηροί καί ἀκριβολόγοι «ψώχοντες», ἔτριβαν δηλαδή µέ τά χέρια τά ὥριµα στάχυα, νά µήν πατηθοῦν ἀπό τίς ὁπλές τῶν ζώων, νά µήν κοπρισθοῦν στό ἁλώνι. Στή συνέχεια ἔπλεναν τό στάρι, τό στέγνωναν καί τό διατηροῦσαν σέ ξεχωριστό ἀµπάρι. Τό πήγαιναν στό µύλο ξεχωριστά ἀπό τό ἄλλο στάρι, τό ἄλεθαν, τό κοσκίνιζαν µέ τήν «µεταξόσιτα» καί µʼ αὐτό ζύµωναν τά πρόσφορα. Ζύµωναν σέ εἰδικό σκαφίδι φτιαγµένο ἀπό καλό ξύλο, τό ὁποῖο φύλαγαν χωριστά καί πεντακάθαρο.
Τό ψήσιµο γινόταν µέ εἰδικό ἄναµα τοῦ φούρνου ἤ τῆς γάστρας κι ὄχι µέ παλιόξυλα ἤ παλιόχαρτα ἤ ὅ,τι ἄχρηστο, ἀλλά µέ κλάρες καί ξύλα εἰδικά γιά τήν περίσταση. Αὐτά παλαιότερα.
ΠΡΟΣΦΟΡΟ Γιά νά ἔλθουµε στά σύγχρονα δεδοµένα ἄς ὑπογραµµίσουµε µερικά πολύ σηµαντικά γιά τήν παρασκευή τοῦ προσφόρου.
Θά πρέπει νά ζυµωθεῖ σέ ὥρα κατά τήν ὁποία ἄν εἶναι δυνατόν δέν εἶναι ἄλλος στό σπίτι.
∆έν ἀκοῦµε ραδιόφωνο ἤ βλέπουµε τηλεόραση καί ἔχουµε ἐξοµολογηθεῖ τά ἁµαρτήµατα, τά ὁποῖα µᾶς βαραίνουν.
Τά µαλλιά οἱ γυναῖκες τά ἔχουν µαζεµένα σφιχτά καί δεµένα µέ εἰδικό µαντήλι ὥστε νά µήν πέσει καµµιά τρίχα.
Θυµιάζουµε τό χῶρο µας, τήν κουζίνα ἐν προκειµένῳ, τό καντήλι µας ἀνάβει, ἀνάβουµε καί τό κερί στήν Παναγία µας καί ἀρχίζουµε.
Θά πρέπει νά τονισθεῖ ὅτι ἐπιβάλλεται νά χρησιµοποιοῦµε προζύµι καί ὄχι µαγιά.
Ἐπίσης γιά τό ζύµωµα διατηροῦµε εἰδικές πετσέτες καί εἰδικά σκεύη τά ὁποῖα δέν χρησιµοποιοῦµε γιά ἄλλες δραστηριότητες, γιά γλυκά ἤ φαγητά γιά παράδειγµα. Κάνουµε ἕνα σταυρό στό ἀλεύρι καί ἐκεῖ µέσα τοποθετοῦµε τό προζύµι. Λέµε τό «Πάτερ ἡµῶν» καί ξεκινᾶµε τό ζύµωµα, στή διάρκεια τοῦ ὁποίου λέµε ἤ τούς Χαιρετισµούς ἤ τό «Θεοτόκε Παρθένε».
Ἡ ζύµη µας πρέπει νά γίνει ἀρκετά σφιχτή καί ὄχι σάν ἐκείνη τοῦ ψωµιοῦ, διότι ἐσωτερικά πρέπει νά εἶναι τό πρόσφορο συµπαγές, νά µήν ἔχει φουσκάλες καί νά µήν εἶναι ξεροψηµµένο. Πρίν νά τό βάλουµε στό ταψί, τό ὁποῖο δέν πασπαλίζεται µέ λάδι ἀλλά µέ καθαρό κερί, κάνουµε ἕνα µικρό σταυρό µέ ζυµάρι, τόν τοποθετοῦµε στό κέντρο τοῦ ταψιοῦ καί ἔπειτα βάζουµε πάνω σʼαὐτό τό ζυµάρι καί τελειώνουµε τή διαδικασία πατώντας τή σφραγίδα.
Ἡ σφραγίδα πρέπει νά εἶναι ξύλινη καί µέ βαθιά χαράγµατα ὥστε τό ἐκτύπωµά της νά εἶναι εὐκρινές καί καθαρό. Θά πρέπει νά προσέξουµε ὥστε οἱ τρύπες, τίς ὁποῖες κάνουµε γιά νά βγεῖ ὁ τυχόν ἀέρας κατά τό ψήσιµο, νά µήν γίνονται µέσα στό περίγραµµα πού δηµιουργεῖ ὁ σταυρός µέ τίς µερίδες τοῦ Κυρίου, τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων.
Ἀφοῦ ψηθεῖ καί τό βγάλουµε ἀπό τό φοῦρνο, τό ἀφήνουµε λίγο νά κρυώσει καί τό τυλίγουµε µέ µιά πετσέτα καθαρή καί τό βάζουµε µέσα σέ πλαστική σακκούλα γιά νά γίνει µαλακό καί ὄχι ξερό. Γιά τήν µεταφορά του στό Ναό χρησιµοποιοῦµε πετσέτα καθαρή, ἐάν εἶναι δυνατόν µέ ἕναν σταυρό κεντηµένο ἐπάνω της, ὥστε νά χρησιµοποιεῖται µόνον γιά τό πρόσφορό µας.
Αὐτές ἦταν µερικές πρακτικές συµβουλές γιά τήν κατασκευή τοῦ προσφόρου καί ὄχι συνταγή. Ἐάν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα, συµβουλευόµαστε κάποιες νοικοκυρές οἱ ὁποῖες ζυµώνουν καλά ἤ τούς ζητοῦµε νά µᾶς δείξουν, ἐάν δέν γνωρίζουµε τόν τρόπο µέ τόν ὁποῖο γίνεται τό ζύµωµα. ∆έν εἶναι δικαιολογία τό «δέν ξέρω πῶς», «προσπάθησα, ἀλλά δέν µοῦ γίνεται» κ.τ.λ. Ἐάν ἔχουµε ἐπιµονή τότε σίγουρα µαθαίνουµε.