ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΑΣΧΑ (η εορτή και ο υπολογισμός της ημερομηνίας του)
Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή των Ορθοδόξων Χριστιανών.Η λέξη Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή «pesah» που σημαίνει
"διάβαση" :
Οι Εβραίοι γιόρταζαν το Πάσχα σε ανάμνηση της απελευθέρωσής τους από τους Αιγυπτίους και της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας Εμείς οι Χριστιανοί γιορτάζουμε την ανάσταση του Σωτήρα μας και τη διάβαση
από το θάνατο στη ζωή
Το Πάσχα είναι κινητή γιορτή και γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας (δηλαδή την Κυριακή μετά την πανσέληνο του Μαρτίου).
Θεωρητική προσέγγιση στο ημερολόγιο
* 1054 σχίσμα αγεφύρωτο μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας, δηλαδή μεταξύ Βυζαντίου και Ρώμης
* 1582 ο Πάπας Γρηγόριος 12ος εισάγει το Γρηγοριανό ημερολόγιο
ΤΟ ΙΟΥΛΙΑΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Το Ιουλιανό ημερολόγιο λέγεται και παλιό ημερολόγιο. Το Γρηγοριανό λέγεται καινούριο ή νέο ημερολόγιο. Πριν από το έτος 709 από κτίσεως Ρώμης (έτος 44 π.Χ.) χρησιμοποιούσαν το Ρωμαϊκό ημερολόγιο του Νουμά το οποίο ήταν σεληνιακό. Το έτος 709 από κτίσεως Ρώμης με αυτοκρατορικό διάταγμα του Ιουλίου Καίσαρα εφαρμόσθηκε νέο (ηλιακό) ημερολόγιο-δημιούργημα του αστρονόμου Σωσιγένη (από την Αλεξάνδρεια). Αυτό το ημερολόγιο ονομάσθηκε Ιουλιανό ημερολόγιο.
Το Ιουλιανό ημερολόγιο αργότερα ως επίσημο ημερολόγιο του κράτους που εκχριστιανίστηκε επικράτησε σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Το ημερολόγιο αυτό είχε 3 διαδοχικά έτη των 365 ημερών και το επόμενο έτος (δίσεκτο) των 366 ημερών. Τον 6ο αιώνα η Γέννηση του Χριστού τοποθετήθηκε χρονικά στο έτος 753 από κτίσεως Ρώμης και αυτό το έτος ονομάσθηκε ΠΡΩΤΟ ΕΤΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ, το επόμενο έτος ονομάσθηκε 2ο έτος του Κυρίου κ.λ.π. Νεώτερες, βέβαια, μελέτες τοποθέτησαν τη Γέννηση του Χριστού στο έτος 749 από κτίσεως Ρώμης αλλά ήδη είχε επικρατήσει σαν βάση απαρίθμησης το έτος 753 από κτίσεως Ρώμης. Το Ιουλιανό ημερολόγιο χρησιμοποιούσαν μέχρι το έτος 1582. Ο κανόνας που καθόριζε τα δίσεκτα έτη στο Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν απλός :
Δίσεκτο είναι εκείνο που ο αύξων αριθμός του διαιρείται ακριβώς διά 4. Τα έτη δηλαδή 600, 604, 608,... ήσαν δίσεκτα ενώ καθένα από τα έτη 601, 602, 603 είχαν από 365 ημέρες.
Η μέση διάρκεια του έτους με το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν 365,25 μέρες. Η πραγματική διάρκεια όμως του τροπικού έτους (τροπικό έτος ονομάζεται η χρονική διάρκεια από την έναρξη της άνοιξης μέχρι την αρχή της επόμενης άνοιξης) είναι 365,2422 μέρες περίπου. Γινόταν, λοιπόν, μια συσσώρευση λάθους. Το συσσωρευμένο λάθος το έτος 1582 είχε ανέλθει σε 10 ημέρες.
Ο Πάπας Γρηγόριος ανέθεσε στον αστρονόμο Lilio (από την Καλαβρία) τη διόρθωση του ημερολογίου. Έτσι δημιουργήθηκε το καλούμενο νέο ή Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η διόρθωση έγινε με διπλή επέμβαση :
Η επομένη της 4-10-1582 ονομάσθηκε 15-10-1582. Με τον τρόπο αυτό διορθώθηκε το συσσωρευμένο λάθος.
Για την εναρμόνιση της διάρκειας τροπικού και πολιτικού έτους ο κανόνας που δίδει τα δίσεκτα έτη τροποποιήθηκε. Με το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο δίσεκτα έτη είναι (όπως και με το Ιουλιανό ημερολόγιο) όσα ο αριθμός τους διαιρείται ακριβώς με το 4 ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΠΑΙΩΝΙΑ ΕΤΗ (επαιώνια έτη είναι αυτά που τελειώνουν σε δυο μηδενικά π.χ. 1600, 1700, 1800,...) για τα οποία επαιώνια έτη δίσεκτα είναι μόνο αυτά που ο αριθμός του αιώνα διαιρείται ακριβώς διά 4.
Το έτος 1600 ήταν δίσεκτο και με το Ιουλιανό και με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Τα έτη όμως 1700, 1800 και 1900 ήσαν δίσεκτα με το Ιουλιανό ημερολόγιο όχι όμως και με το Γρηγοριανό. Η διαφορά, επομένως, των δυο ημερολογίων το έτος 1901 είχε διαμορφωθεί σε 13 ημέρες και θα παραμείνει 13 ημέρες μέχρι το 2099 (αφού το έτος 2000 ήταν δίσεκτο και με τα δυο ημερολόγια). διαφορά των δυο ημερολογίων το 2100 θα γίνει 14 ημέρες, το έτος 2200 θα γίνει 15 ημέρες κ.λ.π.
Με το Ιουλιανό ημερολόγιο σε 400 διαδοχικά έτη τα δίσεκτα ήσαν 100.
Με το Γρηγοριανό σε 400 διαδοχικά έτη δίσεκτα είναι μόνο 97.
Η μέση διάρκεια του έτους για το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι
(303*365+97*366) / 400=(400*365+97)/400=365+97/400=365,2425 ημέρες
Η Ελληνική Πολιτεία εφάρμοσε το Γρηγοριανό ημερολόγιο το έτος 1923.
Η επομένη της 15-2-1923 ονομάσθηκε 1-3-1923.
Η Ελληνική Εκκλησία εφάρμοσε στο εορτολόγιό της το νέο ημερολόγιο το έτος 1924.
Η επομένη της 9-3-1924 ονομάσθηκε και εορτάσθηκε ως 23-3-1924 κι' έτσι την 25η Μαρτίου 1924 συνεορτάσθηκε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης (πράγμα που δεν είχε συμβεί το προηγούμενο έτος 1923). Η ελληνική Εκκλησία όμως άφησε τον τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα όπως ίσχυε μέχρι τότε.
* 1054 σχίσμα αγεφύρωτο μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας, δηλαδή μεταξύ Βυζαντίου και Ρώμης
* 1582 ο Πάπας Γρηγόριος 12ος εισάγει το Γρηγοριανό ημερολόγιο
ΤΟ ΙΟΥΛΙΑΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Το Ιουλιανό ημερολόγιο λέγεται και παλιό ημερολόγιο. Το Γρηγοριανό λέγεται καινούριο ή νέο ημερολόγιο. Πριν από το έτος 709 από κτίσεως Ρώμης (έτος 44 π.Χ.) χρησιμοποιούσαν το Ρωμαϊκό ημερολόγιο του Νουμά το οποίο ήταν σεληνιακό. Το έτος 709 από κτίσεως Ρώμης με αυτοκρατορικό διάταγμα του Ιουλίου Καίσαρα εφαρμόσθηκε νέο (ηλιακό) ημερολόγιο-δημιούργημα του αστρονόμου Σωσιγένη (από την Αλεξάνδρεια). Αυτό το ημερολόγιο ονομάσθηκε Ιουλιανό ημερολόγιο.
Το Ιουλιανό ημερολόγιο αργότερα ως επίσημο ημερολόγιο του κράτους που εκχριστιανίστηκε επικράτησε σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Το ημερολόγιο αυτό είχε 3 διαδοχικά έτη των 365 ημερών και το επόμενο έτος (δίσεκτο) των 366 ημερών. Τον 6ο αιώνα η Γέννηση του Χριστού τοποθετήθηκε χρονικά στο έτος 753 από κτίσεως Ρώμης και αυτό το έτος ονομάσθηκε ΠΡΩΤΟ ΕΤΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ, το επόμενο έτος ονομάσθηκε 2ο έτος του Κυρίου κ.λ.π. Νεώτερες, βέβαια, μελέτες τοποθέτησαν τη Γέννηση του Χριστού στο έτος 749 από κτίσεως Ρώμης αλλά ήδη είχε επικρατήσει σαν βάση απαρίθμησης το έτος 753 από κτίσεως Ρώμης. Το Ιουλιανό ημερολόγιο χρησιμοποιούσαν μέχρι το έτος 1582. Ο κανόνας που καθόριζε τα δίσεκτα έτη στο Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν απλός :
Δίσεκτο είναι εκείνο που ο αύξων αριθμός του διαιρείται ακριβώς διά 4. Τα έτη δηλαδή 600, 604, 608,... ήσαν δίσεκτα ενώ καθένα από τα έτη 601, 602, 603 είχαν από 365 ημέρες.
Η μέση διάρκεια του έτους με το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν 365,25 μέρες. Η πραγματική διάρκεια όμως του τροπικού έτους (τροπικό έτος ονομάζεται η χρονική διάρκεια από την έναρξη της άνοιξης μέχρι την αρχή της επόμενης άνοιξης) είναι 365,2422 μέρες περίπου. Γινόταν, λοιπόν, μια συσσώρευση λάθους. Το συσσωρευμένο λάθος το έτος 1582 είχε ανέλθει σε 10 ημέρες.
Ο Πάπας Γρηγόριος ανέθεσε στον αστρονόμο Lilio (από την Καλαβρία) τη διόρθωση του ημερολογίου. Έτσι δημιουργήθηκε το καλούμενο νέο ή Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η διόρθωση έγινε με διπλή επέμβαση :
Η επομένη της 4-10-1582 ονομάσθηκε 15-10-1582. Με τον τρόπο αυτό διορθώθηκε το συσσωρευμένο λάθος.
Για την εναρμόνιση της διάρκειας τροπικού και πολιτικού έτους ο κανόνας που δίδει τα δίσεκτα έτη τροποποιήθηκε. Με το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο δίσεκτα έτη είναι (όπως και με το Ιουλιανό ημερολόγιο) όσα ο αριθμός τους διαιρείται ακριβώς με το 4 ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΠΑΙΩΝΙΑ ΕΤΗ (επαιώνια έτη είναι αυτά που τελειώνουν σε δυο μηδενικά π.χ. 1600, 1700, 1800,...) για τα οποία επαιώνια έτη δίσεκτα είναι μόνο αυτά που ο αριθμός του αιώνα διαιρείται ακριβώς διά 4.
Το έτος 1600 ήταν δίσεκτο και με το Ιουλιανό και με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Τα έτη όμως 1700, 1800 και 1900 ήσαν δίσεκτα με το Ιουλιανό ημερολόγιο όχι όμως και με το Γρηγοριανό. Η διαφορά, επομένως, των δυο ημερολογίων το έτος 1901 είχε διαμορφωθεί σε 13 ημέρες και θα παραμείνει 13 ημέρες μέχρι το 2099 (αφού το έτος 2000 ήταν δίσεκτο και με τα δυο ημερολόγια). διαφορά των δυο ημερολογίων το 2100 θα γίνει 14 ημέρες, το έτος 2200 θα γίνει 15 ημέρες κ.λ.π.
Με το Ιουλιανό ημερολόγιο σε 400 διαδοχικά έτη τα δίσεκτα ήσαν 100.
Με το Γρηγοριανό σε 400 διαδοχικά έτη δίσεκτα είναι μόνο 97.
Η μέση διάρκεια του έτους για το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι
(303*365+97*366) / 400=(400*365+97)/400=365+97/400=365,2425 ημέρες
Η Ελληνική Πολιτεία εφάρμοσε το Γρηγοριανό ημερολόγιο το έτος 1923.
Η επομένη της 15-2-1923 ονομάσθηκε 1-3-1923.
Η Ελληνική Εκκλησία εφάρμοσε στο εορτολόγιό της το νέο ημερολόγιο το έτος 1924.
Η επομένη της 9-3-1924 ονομάσθηκε και εορτάσθηκε ως 23-3-1924 κι' έτσι την 25η Μαρτίου 1924 συνεορτάσθηκε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης (πράγμα που δεν είχε συμβεί το προηγούμενο έτος 1923). Η ελληνική Εκκλησία όμως άφησε τον τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα όπως ίσχυε μέχρι τότε.