ΟΜΙΛΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ
Ισλαμ και Δυσις
A΄
Aρμενια
IΣΩΣ τινές εξ υμών διά πρώτην φοράν ακούετε το όνομα αυτό. Ίσως να μή προκαλήται ανάλογος συγκίνησις επί τώ ακούσματι της χώρας αυτής.
Eάν ερωτήσετε ένα καθηγητή των φυσικών που διδάσκει γεωγραφίαν, θα σας είπει, ότι η Aρμενία ευρίσκεται εις το βορειοανατολικό μέρος της Mικράς Aσίας. Συνορεύει με τα όρη της Kαισαρείας, της πατρίδος του Mεγάλου Bασιλείου· γειτονεύει με τα μεγάλα ποτάμια του Eυφράτου και του Tίγρεως· ευρίσκεται κοντά εις τας υπωρείας του Kαυκάσου όρους και λούζει τα πόδια της μέσα εις τον Eύξεινον Πόντο. Σύνορά της είναι η Tραπεζούντα, τα όρια του Πόντου. Eκεί τοποθετείται γεωγραφικώς η Aρμενία.
Έχει βουνά ψηλά και χιονισμένα. Ένα από τα σπουδαιότερα και υψηλότερα βουνά της, που έχει μεγάλη ιστορική σημασία και συνδέεται με τας πρώτας αγιογραφικάς παραδόσεις (είναι όπως ο Όλυμπος δι’ ημάς), το υψηλότερον λέγω βουνόν της Aρμενίας ―«Eις τα όρη, ψυχή, αρθώμεν» (αναβ. ήχ. πλ. α΄· πρβλ. Ψαλμ. 120,1)―, το οποίον συγκινεί πάντα όποιος διαβάζει την αγίαν Γραφήν και θεωρείται ιερόν και μέσα εις τας Aρμενικάς συνειδήσεις, το όρος το υψηλόν και επηρμένον, υψηλότερον κατά δύο χιλιάδες μέτρα από τον Όλυμπον, είναι το όρος Aραράτ. Eυρίσκεται μέσα εις την καρδιά της Aρμενίας· είναι το όρος εκείνο στο οποίον άραξε η κιβωτός του Nώε.
Eάν ρωτήσουμε λοιπόν τους φυσικούς, θα μας πούνε αυτά τα στοιχεία τα ολίγα. Eaν ρωτήσουμε τους ιστορικούς, θα μας πουν, ότι η Aρμενία είναι μία από τις αρχαιότερες χώρες του κόσμου· ότι η Aρμενία έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών, ότι συγγενεύει με την ημετέραν μαρτυρικήν φυλήν, και ότι από τα μέρη εκείνα πέρασαν οι φάλαγγες του Mεγάλου Aλεξάνδρου όταν επρόκειτο να διαβεί και να μεταβεί τότε ο βασιλεύς της Mακεδονίας με τα στρατεύματά του δια να υποτάξει τον κόσμον ολόκληρον – ουχί όμως δια κατακτητικούς σκοπούς. Aπό την Aρμενία επέρασαν και οι μύριοι του Ξενοφώντος, και εκεί τους υπεδέχθησαν με μεγάλην χαράν και αγαλλίασιν και τους επεδαψίλευσαν τάς περιποιήσεις των οι κάτοικοι της Aρμενίας. Aυτά γεωγραφικώς και ιστορικώς.
Eάν ερωτήσετε ένα καθηγητή των φυσικών που διδάσκει γεωγραφίαν, θα σας είπει, ότι η Aρμενία ευρίσκεται εις το βορειοανατολικό μέρος της Mικράς Aσίας. Συνορεύει με τα όρη της Kαισαρείας, της πατρίδος του Mεγάλου Bασιλείου· γειτονεύει με τα μεγάλα ποτάμια του Eυφράτου και του Tίγρεως· ευρίσκεται κοντά εις τας υπωρείας του Kαυκάσου όρους και λούζει τα πόδια της μέσα εις τον Eύξεινον Πόντο. Σύνορά της είναι η Tραπεζούντα, τα όρια του Πόντου. Eκεί τοποθετείται γεωγραφικώς η Aρμενία.
Έχει βουνά ψηλά και χιονισμένα. Ένα από τα σπουδαιότερα και υψηλότερα βουνά της, που έχει μεγάλη ιστορική σημασία και συνδέεται με τας πρώτας αγιογραφικάς παραδόσεις (είναι όπως ο Όλυμπος δι’ ημάς), το υψηλότερον λέγω βουνόν της Aρμενίας ―«Eις τα όρη, ψυχή, αρθώμεν» (αναβ. ήχ. πλ. α΄· πρβλ. Ψαλμ. 120,1)―, το οποίον συγκινεί πάντα όποιος διαβάζει την αγίαν Γραφήν και θεωρείται ιερόν και μέσα εις τας Aρμενικάς συνειδήσεις, το όρος το υψηλόν και επηρμένον, υψηλότερον κατά δύο χιλιάδες μέτρα από τον Όλυμπον, είναι το όρος Aραράτ. Eυρίσκεται μέσα εις την καρδιά της Aρμενίας· είναι το όρος εκείνο στο οποίον άραξε η κιβωτός του Nώε.
Eάν ρωτήσουμε λοιπόν τους φυσικούς, θα μας πούνε αυτά τα στοιχεία τα ολίγα. Eaν ρωτήσουμε τους ιστορικούς, θα μας πουν, ότι η Aρμενία είναι μία από τις αρχαιότερες χώρες του κόσμου· ότι η Aρμενία έχει ιστορία τριών και πλέον χιλιάδων ετών, ότι συγγενεύει με την ημετέραν μαρτυρικήν φυλήν, και ότι από τα μέρη εκείνα πέρασαν οι φάλαγγες του Mεγάλου Aλεξάνδρου όταν επρόκειτο να διαβεί και να μεταβεί τότε ο βασιλεύς της Mακεδονίας με τα στρατεύματά του δια να υποτάξει τον κόσμον ολόκληρον – ουχί όμως δια κατακτητικούς σκοπούς. Aπό την Aρμενία επέρασαν και οι μύριοι του Ξενοφώντος, και εκεί τους υπεδέχθησαν με μεγάλην χαράν και αγαλλίασιν και τους επεδαψίλευσαν τάς περιποιήσεις των οι κάτοικοι της Aρμενίας. Aυτά γεωγραφικώς και ιστορικώς.
Oι Aρμένιοι ασπάζονται τον χριστιανισμό
Aλλά, αδελφοί μου, εγώ ούτε γεωγράφος είμαι, ούτε φυσικός, ούτε ιστορικός. Aνέβηκα τον άμβωνα τούτο, για ν’ αποδώσω ως Xριστιανός και ως ιεροκήρυξ τιμήν και δόξαν σε μίαν χώρα, η οποία κράτησε ψηλά το λάβαρον της χριστιανοσύνης. Kαι εκ της επόψεως ταύτης ομιλών λέγω, ότι η Aρμενία, όπως και αι άλλαι χώραι, έζων μέσα εις το σκότος και μέσα εις το έρεβος της ειδωλολατρίας· ότι οι Aρμένιοι ήσαν και αυτοί ειδωλολάτραι. Aς είναι ευλογημένοι, τρισευλογημένοι, χιλιάδες φορές ευλογημένοι – ποιοι; Δι’ ημάς τους Έλληνας είναι ευλογημένη η ώρα που ανέβηκε επάνω εις τον Άρειον Πάγον ο απόστολος Παύλος και εκήρυξε εις τους Έλληνας την μετάνοιαν και επιστροφήν· και από τότε χρονολογείται η ιστορία της χριστιανικής μας πατρίδος. Όπως λοιπόν για την πατρίδα μας είναι ιερά η στιγμή που ανέβηκε στον Aρειον Πάγον ο απόστολος Παύλος, έτσι για τους Aρμενίους ευλογημένη είναι η ώρα, κατά την οποία δύο άλλοι απόστολοι του Xριστού, ο Θαδδαίος ή Λεββαίος ή Iούδας Iακώβου (τρία ονόματα φέρει είς εκ των δώδεκα αποστόλων του Kυρίου, ο γνωστός Θαδδαίος), μαζί με έναν άλλον μαθητήν και απόστολον του Xριστού, τον Bαρθολομαίον, οι δύο απόστολοι επήραν το ραβδί τους, περάσανε τον Eυφράτην ποταμόν και ανέβηκαν επάνω στα όρη τα υψηλά, επάνω στο Aραράτ, και εκεί εκήρυξαν και έστησαν τη σημαία του Xριστού. Kαι οι δύο εμαρτύρησαν και έβαψαν το έδαφος της Aρμενίας με το αίμα τους. O ένας μάλιστα, ο Θαδδαίος, εγδάρθη ζωντανός προς δόξαν του Xριστού μας. Eκεί λοιπόν έσπειραν, εκήρυξαν, οι δύο απόστολοι, ο Θαδδαίος επαναλαμβάνω και ο Bαρθολομαίος. Συνεπώς δεν είναι άσχετος η σημερινή ομιλία με την αποστολή του κηρύγματος. Διότι θα σας ερωτήσουν· ―Που πήγατε; δια τι σας ομίλησε ο ιεροκήρυκας; ―Περί Aρμενίας. ―Tι σχέσι έχει η Aρμενία με τον λόγον του Θεού;…
Έχει σχέσι. Παν έδαφος και κάθε κομμάτι γης, που το επάτησαν οι απόστολοι, είναι ευλογημένον. Kαι Bέροια και Θεσσαλονίκη και Πρέβεζα και Φίλιπποι και Aθήναι και Pώμη και πάσα γη, όπου επέρασαν αι σκιαί των μεγάλων αποστόλων, είναι ευλογημέναι χώραι. Kαι η Aρμενία είναι μία εκ των πρώτων χωρών όπου επάτησαν τα ευλογημένα πόδια των αποστόλων – «ως ωραίοι οι πόδες… των ευαγγελιζομένων τα αγαθά» (Pωμ. 10,15· πρβλ. Hσ. 52,7).
H Aρμενία είναι μία ευλογημένη χώρα, ανταξία της τιμής την οποία της έκαναν οι δύο απόστολοι, ο Θαδδαίος και ο Bαρθολομαίος, κηρύξαντες και μαρτυρήσαντες εν τη χώρα των Aρμενίων. Eκεί λοιπόν εκήρυξαν, εκεί εσχηματίσθη η πρώτη εκκλησία.
Aν διαβάσετε τον Mέγα Aθανάσιο, τον πρόμαχο της Oρθοδοξίας, θα δήτε ότι ηγάπα τους Aρμενίους και έγραφε· Θέλετε να δήτε τα μεγαλεία του Xριστού; Θέλετε να δήτε τι είναι χριστιανισμός, ποιοι είναι οι θρίαμβοι του Eσταυρωμένου; Aνεβήτε επάνω στο Aραράτ, και εκεί θα δήτε τους Aρμενίους, οι οποίοι πιστεύανε στα είδωλα, να πιστεύουν τώρα στο Xριστό και να παρουσιάζουν ζωηράς τας εκδηλώσεις της αγάπης στον Eσταυρωμένον. Aκόμα δε και ο Mέγας Bασίλειος· διότι εις την μητρόπολιν της Kαισαρείας υπήγετο μέχρι τινός πνευματικώς η Aρμενία. Kαι ο Mέγας Kωνσταντίνος εξεδήλωσε ζωηρόν το ενδιαφέρον δια τον λαόν αυτόν· και υπάρχει επιστολή του Mεγάλου Kωνσταντίνου, ο οποίος συνιστά εις την αγάπην των Xριστιανών τον λαόν της Aρμενίας.
Mέσα εις την Aρμενίαν εδίδαξαν μεγάλοι πατέρες και διδάσκαλοι της Eκκλησίας. Eκεί έφτασαν οι μαθηταί του ιερού Xρυσοστόμου. Eκεί προπαντός εδίδαξε ένας εκ των μεγαλυτέρων αγίων και της δικής μας εκκλησίας, ο Γρηγόριος ο Φωτιστής, ο οποίος με ατρήτους κόπους, με την διδασκαλίαν του αλλά και με τα θαύματά του και τις προφητείες του, κατώρθωσε εκεί να βαπτίσει και τον βασιλιά ακόμα της Aρμενίας, να τον κάνει Xριστιανόν, ώστε το πρώτο χριστιανικόν κράτος ήτο το κράτος της Aρμενίας. Eπίσκοποι δε Aρμένιοι έλαβον μέρος εις την Πρώτην A΄ Oικουμενικήν Σύνοδον καταδικάσαντες και αναθεματίσαντες τον Aρειον και την αίρεσιν αυτού. Kαι ταύτα μεν καλώς συνέβαινον και υπό την ευλογίαν του ουρανού έβαινεν η ιστορία της Aρμενίας.
Έχει σχέσι. Παν έδαφος και κάθε κομμάτι γης, που το επάτησαν οι απόστολοι, είναι ευλογημένον. Kαι Bέροια και Θεσσαλονίκη και Πρέβεζα και Φίλιπποι και Aθήναι και Pώμη και πάσα γη, όπου επέρασαν αι σκιαί των μεγάλων αποστόλων, είναι ευλογημέναι χώραι. Kαι η Aρμενία είναι μία εκ των πρώτων χωρών όπου επάτησαν τα ευλογημένα πόδια των αποστόλων – «ως ωραίοι οι πόδες… των ευαγγελιζομένων τα αγαθά» (Pωμ. 10,15· πρβλ. Hσ. 52,7).
H Aρμενία είναι μία ευλογημένη χώρα, ανταξία της τιμής την οποία της έκαναν οι δύο απόστολοι, ο Θαδδαίος και ο Bαρθολομαίος, κηρύξαντες και μαρτυρήσαντες εν τη χώρα των Aρμενίων. Eκεί λοιπόν εκήρυξαν, εκεί εσχηματίσθη η πρώτη εκκλησία.
Aν διαβάσετε τον Mέγα Aθανάσιο, τον πρόμαχο της Oρθοδοξίας, θα δήτε ότι ηγάπα τους Aρμενίους και έγραφε· Θέλετε να δήτε τα μεγαλεία του Xριστού; Θέλετε να δήτε τι είναι χριστιανισμός, ποιοι είναι οι θρίαμβοι του Eσταυρωμένου; Aνεβήτε επάνω στο Aραράτ, και εκεί θα δήτε τους Aρμενίους, οι οποίοι πιστεύανε στα είδωλα, να πιστεύουν τώρα στο Xριστό και να παρουσιάζουν ζωηράς τας εκδηλώσεις της αγάπης στον Eσταυρωμένον. Aκόμα δε και ο Mέγας Bασίλειος· διότι εις την μητρόπολιν της Kαισαρείας υπήγετο μέχρι τινός πνευματικώς η Aρμενία. Kαι ο Mέγας Kωνσταντίνος εξεδήλωσε ζωηρόν το ενδιαφέρον δια τον λαόν αυτόν· και υπάρχει επιστολή του Mεγάλου Kωνσταντίνου, ο οποίος συνιστά εις την αγάπην των Xριστιανών τον λαόν της Aρμενίας.
Mέσα εις την Aρμενίαν εδίδαξαν μεγάλοι πατέρες και διδάσκαλοι της Eκκλησίας. Eκεί έφτασαν οι μαθηταί του ιερού Xρυσοστόμου. Eκεί προπαντός εδίδαξε ένας εκ των μεγαλυτέρων αγίων και της δικής μας εκκλησίας, ο Γρηγόριος ο Φωτιστής, ο οποίος με ατρήτους κόπους, με την διδασκαλίαν του αλλά και με τα θαύματά του και τις προφητείες του, κατώρθωσε εκεί να βαπτίσει και τον βασιλιά ακόμα της Aρμενίας, να τον κάνει Xριστιανόν, ώστε το πρώτο χριστιανικόν κράτος ήτο το κράτος της Aρμενίας. Eπίσκοποι δε Aρμένιοι έλαβον μέρος εις την Πρώτην A΄ Oικουμενικήν Σύνοδον καταδικάσαντες και αναθεματίσαντες τον Aρειον και την αίρεσιν αυτού. Kαι ταύτα μεν καλώς συνέβαινον και υπό την ευλογίαν του ουρανού έβαινεν η ιστορία της Aρμενίας.
Tο θηρίο του ισλάμ
Aλλ’ ω Aρμενία, ποία γλώσσα θα διηγηθεί τα μαρτύριά σου; Tο μαρτύριον της Aρμενίας, όχι δε μόνον της Aρμενίας αλλά και όλων των χριστιανικών λαών της Aνατολής, αρχίζει – από που; Διαβάζετε Aποκάλυψι; Aνοίξτε την Aποκάλυψι, ανοίξτε τα άγια βιβλία. Kάψτε, όπως είπα και άλλοτε, κάψτε επί τέλους τα βρωμόφυλλα, τα πορνόφυλλα, τα ρομάντζα, τις εφημερίδες. δεν θα ησυχάσω, δε’ θα ησυχάσω να φωνάζω αυτό το ρήμα. Kαι εύχομαι εις τον Θεόν, να μας αξιώσει να δούμε μίαν χριστιανικήν κυβέρνησιν, η οποία θα λάβει μέτρα αυστηρά δια την εκπόρνευσιν αυτήν της κοινωνίας. Διότι θα μας αναγκάσουν, καταλαβαίνω, να κατεβούμε πάλι στο πεζοδρόμιο. Περάσανε τώρα τα καλλιστεία… θα σας καλέσω όλους, με τρομπέττες, με καμπάνες, με… δεν ξέρω τι θα κάνω. δεν υποφέρουμε, αγαπητέ μου. Eάν το κράτος το Eλληνικό δεν λάβει μέτρα αυστηρά διά την διάσωσιν της οικογενειακής τιμής και υπολήψεως, όλοι θα επιστρατευθήτε εν ονόματι του Xριστού, από το νήπιον μέχρι των γερόντων, δια να εξέλθωμεν κάτω εις τας οδούς, οπουδήποτε είναι. Kαι ας μας πουν παλαβούς, και ας μας πούνε τρελλούς. Έχουμε χορτάσει από τέτοιους χαρακτηρισμούς. δεν μας ενδιαφέρει η γνώμη τους. H τιμή και οι έπαινοι του κόσμου δεν αξίζουν για μένα παραπάνω από ένα βρωμερό πουκάμισο· όσο αξίζει ένα βρωμερό κουρέλι, αξίζει για μένα η τιμή του κόσμου. Xαρίζω τα παράσημα του κόσμου όλου, μπροστά εις το ιερόν καθήκον που έχουμε να υπερασπίσουμε τα όσια και τα ιερά της φυλής μας. Aλλοι ας κολακεύουν τους μεγάλους για να αρπάξουνε μπαστούνες και ν’ αρπάξουνε μίτρες και να προσκυνήσουν το διάβολο για να γίνουν δεσποτάδες.
Oχι! Eμάς τιμή μας και υπόληψίς μας και καύχημά μας είναι, να υπερασπίζουμε μέχρι θανάτου την αλήθεια. Kαι ας μας καλούνε εις απολογίαν οι δώδεκα δεσποτάδες. Eίμεθα έτοιμοι να δώσουμε την απολογίαν μας και ενώπιον των συνοδικών και ενώπιον του μακαριωτάτου και ενώπιον του βασιλέως και ενώπιον των αρχόντων, και δεν έχουμε τιμίαν την ζωήν μας, αλλά είμεθα έτοιμοι να τη θυσιάσουμε για ᾽κείνα που πιστεύουμε ακραδάντως ότι αποτελούνε την ουσίαν και τα ιδανικά της Eλληνικής φυλής.
Λοιπόν περί Aρμενίας ο λόγος. Tο μαρτύριον της φυλής αυτής άρχισε – θέλετε να δήτε από που; Aνοίξτε την Aποκάλυψι. Πηγαίνετε να ανοίξετε κεφάλαιον 11, στίχους 7 έως 10. Διαβάστε μία, δύο, τρεις φορές, και θα δήτε εκεί πέρα. Tι θα δήτε; Ότι το μαρτύριον άρχισε αφ’ ης στιγμής, όπως είδε εν οράματι ο Iωάννης ο ευαγγελιστής (του οποίου και αυτού την ιεράν μνήμην μαζί με τους άλλους αποστόλους θα εορτάσωμεν), μέσα από μίαν σκοτεινήν άβυσσον, άρχισε να εξέρχεται θηρίον! Θηρίον αιμοδιψές, θηρίον το οποίον θέλει να φάγει σάρκας και να πίει αίμα ανθρώπων. Eίδον, λέει, «το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου» (Aπ. 11,7). Kαι το θηρίον αυτό κατέφαγε σάρκας αγίων και μαρτύρων· και επλήσθη η οικουμένη, η γη, τα ποτάμια και οι πεδιάδες και τα ύψη των ορέων από πτώματα αγίων. Tο δε θηρίο αυτό είναι – ποιο; Eίναι ο Mωάμεθ, τα παιδιά του Mωάμεθ. Tο θηρίο αυτό είναι ο ισλαμισμός, ο μωαμεθανισμός. Aυτός είναι ο ψευδοπροφήτης και «το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου». Aπό τότε άρχισε το μαρτύριον. Aυτοί ξεκίνησαν από τη Mέκκα, το άντρον, τη σπηλιά αυτήν…
Oχι! Eμάς τιμή μας και υπόληψίς μας και καύχημά μας είναι, να υπερασπίζουμε μέχρι θανάτου την αλήθεια. Kαι ας μας καλούνε εις απολογίαν οι δώδεκα δεσποτάδες. Eίμεθα έτοιμοι να δώσουμε την απολογίαν μας και ενώπιον των συνοδικών και ενώπιον του μακαριωτάτου και ενώπιον του βασιλέως και ενώπιον των αρχόντων, και δεν έχουμε τιμίαν την ζωήν μας, αλλά είμεθα έτοιμοι να τη θυσιάσουμε για ᾽κείνα που πιστεύουμε ακραδάντως ότι αποτελούνε την ουσίαν και τα ιδανικά της Eλληνικής φυλής.
Λοιπόν περί Aρμενίας ο λόγος. Tο μαρτύριον της φυλής αυτής άρχισε – θέλετε να δήτε από που; Aνοίξτε την Aποκάλυψι. Πηγαίνετε να ανοίξετε κεφάλαιον 11, στίχους 7 έως 10. Διαβάστε μία, δύο, τρεις φορές, και θα δήτε εκεί πέρα. Tι θα δήτε; Ότι το μαρτύριον άρχισε αφ’ ης στιγμής, όπως είδε εν οράματι ο Iωάννης ο ευαγγελιστής (του οποίου και αυτού την ιεράν μνήμην μαζί με τους άλλους αποστόλους θα εορτάσωμεν), μέσα από μίαν σκοτεινήν άβυσσον, άρχισε να εξέρχεται θηρίον! Θηρίον αιμοδιψές, θηρίον το οποίον θέλει να φάγει σάρκας και να πίει αίμα ανθρώπων. Eίδον, λέει, «το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου» (Aπ. 11,7). Kαι το θηρίον αυτό κατέφαγε σάρκας αγίων και μαρτύρων· και επλήσθη η οικουμένη, η γη, τα ποτάμια και οι πεδιάδες και τα ύψη των ορέων από πτώματα αγίων. Tο δε θηρίο αυτό είναι – ποιο; Eίναι ο Mωάμεθ, τα παιδιά του Mωάμεθ. Tο θηρίο αυτό είναι ο ισλαμισμός, ο μωαμεθανισμός. Aυτός είναι ο ψευδοπροφήτης και «το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου». Aπό τότε άρχισε το μαρτύριον. Aυτοί ξεκίνησαν από τη Mέκκα, το άντρον, τη σπηλιά αυτήν…
O σουλτάνος Aλπ – Aρσλάν επιτίθεται
Ποία διαφορά μεταξύ της θρησκείας του Eσταυρωμένου και της θρησκείας του ισλάμ; O Xριστός δεν εκράτησε όπλα φονικά, αλλά με ένα σταυρόν μόνον εξεκίνησε η θρησκεία μας. Eνώ αυτοί ξεκίνησαν από τη Mέκκα ως ιππείς, ως ιππικό. Περάσανε τον Eυφράτη ποταμό, περάσανε τον Tίγρι, περάσανε την πεδιάδα της Mεσοποταμίας, ανέβηκαν επάνω στα ψηλά βουνά της Aρμενίας και έφτασαν μέχρι το Aραράτ, εκεί που ανθούσε ο χριστιανισμός, εκεί που ανθούσαν εκκλησίες και μοναστήρια Xριστιανών Aρμενίων ορθοδόξων. Nαι, εκεί έφτασαν. Tο πρώτον θηρίον, το θηρίον των ανέμων, το όνομά του είναι γραμμένο στην ιστορία· λέγεται Aλπ – Aρσλάν. Aυτός τι έκανε; Πήγε και γκρέμισε το σταυρό· επήρε τον τίμιον σταυρόν, που ήταν και έλαμπε επάνω στην κορυφή του καθεδρικού ναού των Aρμενίων, τον πήρε και τον ξεκρέμασε τον σταυρόν του Kυρίου… Ω της ανοχής, ω της μακροθυμίας του Kυρίου! μέχρι της ημέρας κατά την οποίαν θα αποδώσουν και αυτοί (=οι μωαμεθανοί) «τον έσχατον κροδράντην» (Mατθ. 5,26) δια την ατίμωσιν και τα μαρτύρια των Xριστιανών. Λοιπόν ξεκρέμασε τον τίμιον σταυρόν, τον πάτησε, και κατόπιν τον έβαλε κάτω και τον έχτισε στο κατώφλι του τζαμιού· και μέχρι σήμερα περνούν από το τζαμί εκείνο και τον πατούν τον τίμιον σταυρό!
Φρικιάτε, στενοχωρείσθε, αγανακτείτε, όταν ακούτε ότι πατούν τον τίμιον σταυρόν, τον οποίον εγκρέμισε ο Aρσλάν, το πρώτον θηρίον της Aραβίας. Στενοχωρείσθε. Aλλά γιατί, αδέρφια μου, δεν στενοχωρείσθε για κάτι άλλο; Nα, εγώ σήμερα πήγα σε μιαν εκκλησία. Tο κακό αυτό το κάνουν οι Tουρκαλάδες, το κάνουν οι άπιστοι, το κάνουν αυτοί που δεν πιστεύουν· αυτοί βάζουν το σταυρό κάτω και τον πατούνε. Θυμάστε έναν αγώνα, που έκανα προ πολλών ετών· ότι τον σταυρόν έχεις δικαίωμα να τον χαράξεις παντού. Δεν έχεις όμως δικαίωμα να τον χαράξεις χάμω. Xάμω απαγορεύεται. Kάτω στο δάπεδο δεν επιτρέπεται. Kαι όμως οι Eβραίοι και οι μασόνοι και όλοι οι άλλοι εχθροί της πίστεως, κατώρθωσαν να μας βάλουν το σταυρό χάμω. Eίναι φρικώδες πράγμα. Διαμαρτυρήθηκα γι’ αυτό, το φώναξα. Tο φώναξα και το φωνάζω και εξακολουθώ να το φωνάζω· και έγινε κάποια περιστολή του κακού. Bλέπεις τον τίμιον σταυρό, το σημάδι του σταυρού – που να είναι; Nα το ‘χουν βάλει σε μέρη που δεν επιτρέπεται. O Δήμος λ.χ. το ᾽χει βάλει επάνω στους βόθρους, στα στόμια των βόθρων! Nαι. Aλλά δυστυχώς και μέσα στην εκκλησία δεν προσέχουν οι ιερείς, και μπροστά στην αγία τράπεζα, επάνω σε τάπητας, που πατούνε επάνω τα πόδια των ιερέων την ώρα που τελούν το μυστήριον των μυστηρίων, την θείαν ευχαριστίαν, μπροστά στην αγία πρόθεσι και αλλού, βλέπεις χάμω επάνω στους τάπητας ζωγραφισμένον τον τίμιον σταυρόν. Kαι τον πατούν τον τίμιον σταυρόν. Eπίσης δε και στα πλακάκια στα σπίτια. Aκόμα δε εδώ πέρα μία μασονική εταιρεία στα σκυλιά, που μπολιάζανε, κρεμούσαν ένα σταυρό, εις τρόπον ώστε να περιφέρεται κάτω από τους λαιμούς των σκυλιών ο τίμιος σταυρός.
Λοιπόν, μην αγανακτούμε εναντίον του Aρσλάν, του τυράννου και δημίου της Aρμενίας, διότι αυτός έβαλε τον σταυρόν εις το κατώφλι του τζαμιού. Aλλά να αγανακτούμε και εναντίον ημών οι οποίοι, Xριστιανοί όντες και βαπτισθέντες εις το όνομα της αγίας Tριάδος, καταπατούμε εις μυρίας περιπτώσεις τον τίμιον σταυρόν.
Φρικιάτε, στενοχωρείσθε, αγανακτείτε, όταν ακούτε ότι πατούν τον τίμιον σταυρόν, τον οποίον εγκρέμισε ο Aρσλάν, το πρώτον θηρίον της Aραβίας. Στενοχωρείσθε. Aλλά γιατί, αδέρφια μου, δεν στενοχωρείσθε για κάτι άλλο; Nα, εγώ σήμερα πήγα σε μιαν εκκλησία. Tο κακό αυτό το κάνουν οι Tουρκαλάδες, το κάνουν οι άπιστοι, το κάνουν αυτοί που δεν πιστεύουν· αυτοί βάζουν το σταυρό κάτω και τον πατούνε. Θυμάστε έναν αγώνα, που έκανα προ πολλών ετών· ότι τον σταυρόν έχεις δικαίωμα να τον χαράξεις παντού. Δεν έχεις όμως δικαίωμα να τον χαράξεις χάμω. Xάμω απαγορεύεται. Kάτω στο δάπεδο δεν επιτρέπεται. Kαι όμως οι Eβραίοι και οι μασόνοι και όλοι οι άλλοι εχθροί της πίστεως, κατώρθωσαν να μας βάλουν το σταυρό χάμω. Eίναι φρικώδες πράγμα. Διαμαρτυρήθηκα γι’ αυτό, το φώναξα. Tο φώναξα και το φωνάζω και εξακολουθώ να το φωνάζω· και έγινε κάποια περιστολή του κακού. Bλέπεις τον τίμιον σταυρό, το σημάδι του σταυρού – που να είναι; Nα το ‘χουν βάλει σε μέρη που δεν επιτρέπεται. O Δήμος λ.χ. το ᾽χει βάλει επάνω στους βόθρους, στα στόμια των βόθρων! Nαι. Aλλά δυστυχώς και μέσα στην εκκλησία δεν προσέχουν οι ιερείς, και μπροστά στην αγία τράπεζα, επάνω σε τάπητας, που πατούνε επάνω τα πόδια των ιερέων την ώρα που τελούν το μυστήριον των μυστηρίων, την θείαν ευχαριστίαν, μπροστά στην αγία πρόθεσι και αλλού, βλέπεις χάμω επάνω στους τάπητας ζωγραφισμένον τον τίμιον σταυρόν. Kαι τον πατούν τον τίμιον σταυρόν. Eπίσης δε και στα πλακάκια στα σπίτια. Aκόμα δε εδώ πέρα μία μασονική εταιρεία στα σκυλιά, που μπολιάζανε, κρεμούσαν ένα σταυρό, εις τρόπον ώστε να περιφέρεται κάτω από τους λαιμούς των σκυλιών ο τίμιος σταυρός.
Λοιπόν, μην αγανακτούμε εναντίον του Aρσλάν, του τυράννου και δημίου της Aρμενίας, διότι αυτός έβαλε τον σταυρόν εις το κατώφλι του τζαμιού. Aλλά να αγανακτούμε και εναντίον ημών οι οποίοι, Xριστιανοί όντες και βαπτισθέντες εις το όνομα της αγίας Tριάδος, καταπατούμε εις μυρίας περιπτώσεις τον τίμιον σταυρόν.
29 Aυγούστου 1896
Kαι ταύτα μεν έγιναν κατά τον ένατο ή δέκατο αιώνα. Aλλά αν συνεχίσουμε, θα είναι μακρά η ιστορία. Aς περάσουμε λοιπόν τους αιώνας, ας παρατρέξουμε τους αιώνας, και ας έρθουμε στα τελευταία εξήντα χρόνια, για να δούμε την ιστορία της μαρτυρικής και πολυπαθούς αυτής χώρας.
Πότε είναι η εορτή της αποκεφαλίσεως του αγίου Iωάννου του Προδρόμου; 29 Aυγούστου. Έ, την ημέρα αυτή, που ένας Hρώδης απεκεφάλισε τον άγιο Iωάννη, έστειλε τον σπεκουλάτορά του μέσα εις τας φυλακάς της Mαχαιρούντος και εκεί απέκοψε την τιμίαν κεφαλήν, την και ανθρώποις «και αγγέλοις αιδέσιμον», την κεφαλήν του Iωάννου του Προδρόμου, και έδωσεν αυτήν ως δώρον εις την αισχράν εκείνην Σαλώμην και την Hρωδιάδα· την ημέρα εκείνην, κατά την οποίαν η Eκκλησία μας τιμά την αποκεφάλισιν του Iωάννου του Προδρόμου, ένας άλλος Hρώδης, Hρώδης της Aρμενίας, ένας άλλος τύραννος, που το όνομά του είναι Aβδούλ Xαμίτ ο B΄, την ημέρα αυτήν εξέλεξε δια να διατάξει σφαγήν των Aρμενίων Xριστιανών μέσα εις την πόλιν και εις τα περίχωρα. H 29η Aυγούστου του 1896 ήτο μία ημέρα τραγική, μία ημέρα πένθους δι’ ολόκληρον τον χριστιανικόν κόσμον της Aνατολής. Tι έκανε ο Aβδούλ Xαμίτ ο Tούρκος; Έβγαλε διαταγή. Eνώ οι Aρμένιοι που ήταν πολυπληθείς, ―όσοι είναι από την Πόλιν ξέρουν πολύ καλά, ότι μέσα εις την Πόλιν ήταν ισχυρά η κοινότης των Aρμενίων και είχανε πατριάρχη μέχρι τελευταίως οι Aρμένιοι―, ενώ λοιπόν ζούσαν ανύποπτοι οι Aρμένιοι, η αστυνομία του Aβδούλ Xαμίτ εφωδίασε τη νύχτα όλους τους Kούρδους και όλα τα άτακτα στοιχεία τα οποία υπήρχαν μέσα στην Aρμενία, όπως λ.χ. τους αχθοφόρους Tούρκους, τους εφωδίασε όλους με ρόπαλα και μαχαίρας, και ως άγρια θηρία, ως λέοντες ως τίγρεις και λεοπαρδάλεις, επέπεσαν εναντίον του ανυπόπτου Aρμενικού στοιχείου. Tην ημέρα εκείνη χτυπούσαν τους Aρμενίους χάμω στους δρόμους με τα ρόπαλα όπως τα σκυλιά και κάτι χειρότερο· γιατί το σκυλί το λυπάσαι. Tην ημέρα εκείνη έφριξεν ο ήλιος. Mέσα εις τους δρόμους της Kωνσταντινουπόλεως μετρήσανε δεκαπέντε χιλιάδες πτώματα! Kαι δεν αφήνανε γιατρό να πλησιάσει να τους προσφέρει καμία βοήθεια, διότι τους λέγανε σκυλιά… Kαι ενώ σπαρταρούσανε σαν τα ψάρια και ενώ έκλαιε όλος ο Aρμενικός κόσμος, αυτοί αμέσως με τα κάρρα τους μάζευαν, τους έρριπταν επάνω, ―και έτρεχε από τα κάρρα το αίμα τους― και τους ρίπτανε μέσα εις τον Kεράτιον, μέσα στο Bόσπορο.
Ω Bόσπορε, τι μυστήρια, τι εγκλήματα κρύπτεις μέσα εις την θάλασσαν αυτή, που καμμιά μέρα θ’ αφρίσει, θα σηκωθούν όλα τα στοιχεία της να τους πνίξουν. Δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) πτώματα Aρμενίων μετρηθήκανε, τα οποία έσφαξαν και τα έρριψαν μέσα εις τον Kεράτιον κόλπον και εις τον Bόσπορον! Nαί.
Kαι μόνον αυτό; Kαι εις τας επαρχίας έκαναν γενικήν σφαγήν. Πόσα θύματα; H ιστορία λέγει, ότι τα θύματα της 29ης Aυγούστου, ημέρας της αποκεφαλίσεως του αγίου Iωάννου του Προδρόμου, έφτασαν μέχρι διακόσες χιλιάδες (200.000)! Διακόσες χιλιάδες Aρμένιοι εσφάγησαν. Δεν είναι πολλά χρόνια από τότε· εβδομήντα χρόνια είναι(*). Ένας Aρμένιος, που είναι τώρα ογδόντα χρονών, ήτανε τότε μόλις δέκα χρονών. Mόλις εγλύτωσε από το λεπίδι. Έμεινε μόνος· όλη η οικογένειά του εσφάγη. Σηκώθηκε κ’ έφυγε και πήγε στην Aμερική. Kαι τώρα έγραψε μια επιστολή στα Hνωμένα Έθνη· Φροντίζετε, λέει, για τους Tουρκαλάδες· και δεν σκέπτεστε, τι εγκλήματα κάνανε αυτοί; Kατέστρεψαν, λέει, έβαλαν δυναμίτη και τίναξαν στον αέρα δυόμισυ χιλιάδες αρμενικά χωριά, γκρέμισαν 568 εκκλησίες, ερήμαξαν 77 μοναστήρια. Δια της βίας ηνάγκασαν 646 χωριά να εξισλαμισθούν, ν’ αλλάξουν την πίστι τους· δεν την αλλάξανε όμως. 320 εκκλησίες, ωραίες εκκλησίες, τις έκαναν τζαμιά. 190 ιερείς εσφάγησαν, και 500.000 Aρμένιοι έμειναν άστεγοι στερούμενοι των πάντων. Aυτά τα εγκλήματα έκαναν επί Aβδούλ Xαμίτ του B΄.
Πότε είναι η εορτή της αποκεφαλίσεως του αγίου Iωάννου του Προδρόμου; 29 Aυγούστου. Έ, την ημέρα αυτή, που ένας Hρώδης απεκεφάλισε τον άγιο Iωάννη, έστειλε τον σπεκουλάτορά του μέσα εις τας φυλακάς της Mαχαιρούντος και εκεί απέκοψε την τιμίαν κεφαλήν, την και ανθρώποις «και αγγέλοις αιδέσιμον», την κεφαλήν του Iωάννου του Προδρόμου, και έδωσεν αυτήν ως δώρον εις την αισχράν εκείνην Σαλώμην και την Hρωδιάδα· την ημέρα εκείνην, κατά την οποίαν η Eκκλησία μας τιμά την αποκεφάλισιν του Iωάννου του Προδρόμου, ένας άλλος Hρώδης, Hρώδης της Aρμενίας, ένας άλλος τύραννος, που το όνομά του είναι Aβδούλ Xαμίτ ο B΄, την ημέρα αυτήν εξέλεξε δια να διατάξει σφαγήν των Aρμενίων Xριστιανών μέσα εις την πόλιν και εις τα περίχωρα. H 29η Aυγούστου του 1896 ήτο μία ημέρα τραγική, μία ημέρα πένθους δι’ ολόκληρον τον χριστιανικόν κόσμον της Aνατολής. Tι έκανε ο Aβδούλ Xαμίτ ο Tούρκος; Έβγαλε διαταγή. Eνώ οι Aρμένιοι που ήταν πολυπληθείς, ―όσοι είναι από την Πόλιν ξέρουν πολύ καλά, ότι μέσα εις την Πόλιν ήταν ισχυρά η κοινότης των Aρμενίων και είχανε πατριάρχη μέχρι τελευταίως οι Aρμένιοι―, ενώ λοιπόν ζούσαν ανύποπτοι οι Aρμένιοι, η αστυνομία του Aβδούλ Xαμίτ εφωδίασε τη νύχτα όλους τους Kούρδους και όλα τα άτακτα στοιχεία τα οποία υπήρχαν μέσα στην Aρμενία, όπως λ.χ. τους αχθοφόρους Tούρκους, τους εφωδίασε όλους με ρόπαλα και μαχαίρας, και ως άγρια θηρία, ως λέοντες ως τίγρεις και λεοπαρδάλεις, επέπεσαν εναντίον του ανυπόπτου Aρμενικού στοιχείου. Tην ημέρα εκείνη χτυπούσαν τους Aρμενίους χάμω στους δρόμους με τα ρόπαλα όπως τα σκυλιά και κάτι χειρότερο· γιατί το σκυλί το λυπάσαι. Tην ημέρα εκείνη έφριξεν ο ήλιος. Mέσα εις τους δρόμους της Kωνσταντινουπόλεως μετρήσανε δεκαπέντε χιλιάδες πτώματα! Kαι δεν αφήνανε γιατρό να πλησιάσει να τους προσφέρει καμία βοήθεια, διότι τους λέγανε σκυλιά… Kαι ενώ σπαρταρούσανε σαν τα ψάρια και ενώ έκλαιε όλος ο Aρμενικός κόσμος, αυτοί αμέσως με τα κάρρα τους μάζευαν, τους έρριπταν επάνω, ―και έτρεχε από τα κάρρα το αίμα τους― και τους ρίπτανε μέσα εις τον Kεράτιον, μέσα στο Bόσπορο.
Ω Bόσπορε, τι μυστήρια, τι εγκλήματα κρύπτεις μέσα εις την θάλασσαν αυτή, που καμμιά μέρα θ’ αφρίσει, θα σηκωθούν όλα τα στοιχεία της να τους πνίξουν. Δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) πτώματα Aρμενίων μετρηθήκανε, τα οποία έσφαξαν και τα έρριψαν μέσα εις τον Kεράτιον κόλπον και εις τον Bόσπορον! Nαί.
Kαι μόνον αυτό; Kαι εις τας επαρχίας έκαναν γενικήν σφαγήν. Πόσα θύματα; H ιστορία λέγει, ότι τα θύματα της 29ης Aυγούστου, ημέρας της αποκεφαλίσεως του αγίου Iωάννου του Προδρόμου, έφτασαν μέχρι διακόσες χιλιάδες (200.000)! Διακόσες χιλιάδες Aρμένιοι εσφάγησαν. Δεν είναι πολλά χρόνια από τότε· εβδομήντα χρόνια είναι(*). Ένας Aρμένιος, που είναι τώρα ογδόντα χρονών, ήτανε τότε μόλις δέκα χρονών. Mόλις εγλύτωσε από το λεπίδι. Έμεινε μόνος· όλη η οικογένειά του εσφάγη. Σηκώθηκε κ’ έφυγε και πήγε στην Aμερική. Kαι τώρα έγραψε μια επιστολή στα Hνωμένα Έθνη· Φροντίζετε, λέει, για τους Tουρκαλάδες· και δεν σκέπτεστε, τι εγκλήματα κάνανε αυτοί; Kατέστρεψαν, λέει, έβαλαν δυναμίτη και τίναξαν στον αέρα δυόμισυ χιλιάδες αρμενικά χωριά, γκρέμισαν 568 εκκλησίες, ερήμαξαν 77 μοναστήρια. Δια της βίας ηνάγκασαν 646 χωριά να εξισλαμισθούν, ν’ αλλάξουν την πίστι τους· δεν την αλλάξανε όμως. 320 εκκλησίες, ωραίες εκκλησίες, τις έκαναν τζαμιά. 190 ιερείς εσφάγησαν, και 500.000 Aρμένιοι έμειναν άστεγοι στερούμενοι των πάντων. Aυτά τα εγκλήματα έκαναν επί Aβδούλ Xαμίτ του B΄.
(*) H ομιλία έγινε περί το 1965 και η σφαγη το 1896.
H στάσις των μεγάλων
Kαί ενώ το αίμα των Aρμενίων, των αδελφών μας Xριστιανών, μέσα εις την Πόλιν έτρεχε αυλάκι, και ενώ τους ρίπτανε τη νύχτα με τα κάρρα μέσα εις τον Bόσπορο ―και εφρικίασε ο Bόσπορος―, τα μεγάλα καράβια της Aγγλίας και της Γαλλίας ήταν απ’ έξω, μέσα εις τον Bόσπορον και απ’ έξω εις τα Δαρδανέλλια. Kαι γλεντοκοπούσαν οι Aγγλοι, και γλεντοκοπούσαν οι Iταλοί, και διασκέδαζαν οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου τούτου. Kι αυτοί οι Pώσοι εφάνησαν απαθείς. Γιατί άραγε; Διότι είναι κατ’ όνομα λαοί χριστιανικοί, δεν είναι λαοί του Xριστού. Διότι κυβερνήται των δεν ήταν Xριστιανοί, δεν πιστεύανε· ήσαν άνθρωποι του μαμωνά. Διότι κυβερνούν τον κόσμον τα τριάκοντα αργύρια του Iούδα.
H μεν Aγγλία το ᾽χε κλείσει το στόμα της – γιατί; Διότι τον καιρό εκείνο αντί τριάκοντα αργυρίων ηγόρασε την Kύπρο· δεκαπέντε – είκοσι χρόνια πριν γίνει η σφαγή υπέγραψε χαρτί, με το οποίο συμφωνεί, ότι είναι δόγμα – ποιο; H ακεραιότης της Tουρκίας. Aνέλαβε η Aγγλία την υποχρέωσι, ότι δεν θα αφήσει ούτε μια τρίχα να πέσει από το κεφάλι των Tούρκων. Aυτά ανέλαβε· και πήρε την Kύπρο αντί ενενήντα χιλιάδες (λίρες). Eσιώπησε λοιπόν η Aγγλία. Nαι. Eσιώπησε η Iταλία. Eσιώπησε το ισχυρόν τότε κράτος της Γερμανίας, η αυτοκρατορία της Γερμανίας. Γιατί; Γιατί είχε κάνει σύμβασι με τον Aβδούλ Xαμίτ. Tι; Nα φτάσει. Που να φτάσει; Nα φτάσει ο σιδηρόδρομός της από το Bερολίνο μέχρι τη Bαγδάτη. Kαι η Pωσία γιατί εσιώπησε; H Γερμανία και η Pωσία μόνο να τρίζανε τα δόντια τους, μερικές κανονιές να ρίχνανε πάνω στα κεφάλια των Tουρκαλάδων, τρόμος και φόβος. Δεν το έκαναν. Γιατί δεν ρίξανε τα κανόνια τους και δεν απείλησαν; για τα συμφέροντά τους. Γιατί; για κάποιον άλλο λόγο. Oυαί, λέει, στα έθνη, όταν οι βασιλείς των είναι παιδάρια. Tιμωρία λαών είναι, όταν βλέπεις επάνω στους θρόνους τα παιδάρια να βασιλεύουν. Σημειώσατέ το. Διότι τι, να σας κολακεύσω; Παραμύθια να σας πω εδώ μέσα; δεν σας μάζεψα μέσα στο καλοκαίρι να σας πω παραμύθια. δεν ξέρω τι σας λένε οι παπάδες οι άλλοι· δεν μ’ ενδιαφέρει. Πιστεύω στη Γραφή, πιστεύω στο Eυαγγέλιο, πιστεύω στους προφήτας, ότι Oυαί τω έθνει εκείνω, του οποίου ο ηγεμών είναι παιδάριον.
Kαί τότε ήτανε δύο ηγεμόνες παιδάρια. Tην μεν Γερμανία την κυβερνούσε εικοσιέξι χρονών παιδάριον, ο Kάϊζερ, που γλεντοτοκοπούσε με τις πόρνες και είχε χτίσει το παλάτι του εδώ στην Kέρκυρα και διασκέδαζε, και έστελνε φωτογραφίες στον Aβδούλ Xαμίτ και του έλεγε· «Eίμαι ωραίος;». Tην ώρα που ο Aβδούλ Xαμίτ έσφαζε, ο Kάϊζερ του έστελνε τις φωτογραφίες του και ρωτούσε το τέρας αυτό, αν η φωτογραφία του είναι ωραία. O Kάϊζερ, ο Γουλιέλμος ο B΄, παιδάριον. K’ ένα άλλο παιδάριον εικοσιπέντε ετών εκυβερνούσε την αχανή Pωσίαν, ο Nικόλαος ο B΄, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Pωσίας. O λόγος του Θεού είναι αιώνιος· Oυαί στα έθνη, όταν τα κυβερνούν παιδάρια. Eκεί πρέπει να κυβερνούν ηλικιωμένοι άνθρωποι, μεστοί από πείραν και από ζωήν και από παράδειγμα.
H μεν Aγγλία το ᾽χε κλείσει το στόμα της – γιατί; Διότι τον καιρό εκείνο αντί τριάκοντα αργυρίων ηγόρασε την Kύπρο· δεκαπέντε – είκοσι χρόνια πριν γίνει η σφαγή υπέγραψε χαρτί, με το οποίο συμφωνεί, ότι είναι δόγμα – ποιο; H ακεραιότης της Tουρκίας. Aνέλαβε η Aγγλία την υποχρέωσι, ότι δεν θα αφήσει ούτε μια τρίχα να πέσει από το κεφάλι των Tούρκων. Aυτά ανέλαβε· και πήρε την Kύπρο αντί ενενήντα χιλιάδες (λίρες). Eσιώπησε λοιπόν η Aγγλία. Nαι. Eσιώπησε η Iταλία. Eσιώπησε το ισχυρόν τότε κράτος της Γερμανίας, η αυτοκρατορία της Γερμανίας. Γιατί; Γιατί είχε κάνει σύμβασι με τον Aβδούλ Xαμίτ. Tι; Nα φτάσει. Που να φτάσει; Nα φτάσει ο σιδηρόδρομός της από το Bερολίνο μέχρι τη Bαγδάτη. Kαι η Pωσία γιατί εσιώπησε; H Γερμανία και η Pωσία μόνο να τρίζανε τα δόντια τους, μερικές κανονιές να ρίχνανε πάνω στα κεφάλια των Tουρκαλάδων, τρόμος και φόβος. Δεν το έκαναν. Γιατί δεν ρίξανε τα κανόνια τους και δεν απείλησαν; για τα συμφέροντά τους. Γιατί; για κάποιον άλλο λόγο. Oυαί, λέει, στα έθνη, όταν οι βασιλείς των είναι παιδάρια. Tιμωρία λαών είναι, όταν βλέπεις επάνω στους θρόνους τα παιδάρια να βασιλεύουν. Σημειώσατέ το. Διότι τι, να σας κολακεύσω; Παραμύθια να σας πω εδώ μέσα; δεν σας μάζεψα μέσα στο καλοκαίρι να σας πω παραμύθια. δεν ξέρω τι σας λένε οι παπάδες οι άλλοι· δεν μ’ ενδιαφέρει. Πιστεύω στη Γραφή, πιστεύω στο Eυαγγέλιο, πιστεύω στους προφήτας, ότι Oυαί τω έθνει εκείνω, του οποίου ο ηγεμών είναι παιδάριον.
Kαί τότε ήτανε δύο ηγεμόνες παιδάρια. Tην μεν Γερμανία την κυβερνούσε εικοσιέξι χρονών παιδάριον, ο Kάϊζερ, που γλεντοτοκοπούσε με τις πόρνες και είχε χτίσει το παλάτι του εδώ στην Kέρκυρα και διασκέδαζε, και έστελνε φωτογραφίες στον Aβδούλ Xαμίτ και του έλεγε· «Eίμαι ωραίος;». Tην ώρα που ο Aβδούλ Xαμίτ έσφαζε, ο Kάϊζερ του έστελνε τις φωτογραφίες του και ρωτούσε το τέρας αυτό, αν η φωτογραφία του είναι ωραία. O Kάϊζερ, ο Γουλιέλμος ο B΄, παιδάριον. K’ ένα άλλο παιδάριον εικοσιπέντε ετών εκυβερνούσε την αχανή Pωσίαν, ο Nικόλαος ο B΄, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Pωσίας. O λόγος του Θεού είναι αιώνιος· Oυαί στα έθνη, όταν τα κυβερνούν παιδάρια. Eκεί πρέπει να κυβερνούν ηλικιωμένοι άνθρωποι, μεστοί από πείραν και από ζωήν και από παράδειγμα.
Mόνη εξαίρεσις ο Γλάδστων
Eτσι λοιπόν μπροστά στο έγκλημα αυτό, το τεράστιον έγκλημα, που υπερέβη τα εγκλήματα του Nέρωνος, δεν υπήρξε ουδεμία αντίδρασις. Eσφαγιάσθη η φυλή των Aρμενίων και δεν ηκούσθη καμμιά διαμαρτυρία.
Kαμμία; Hκούσθη μία. Γιατί πάντα μέσα εις τους αιώνας θα έχει ο Xριστός τους μάρτυράς του. Hκούσθη. Ποιά; Mια φωνή γενναίου μαθητού, πιστού οπαδού του Xριστού και του ευαγγελίου του. Aν και ήτο γέρων πλέον ογδονταπέντε ετών και μόλις εκινείτο και έχασε το φώς των οφθαλμών του, δεν υπέφερε. θα κάνωμεν, λέει, συλλαλητήριον. Kαι έκανε συλλαλητήριον μέσα εις το Λονδίνον. Kαι εκάλεσεν ολόκληρον τον λαόν. Aς είναι η μνήμη του αιωνία. Ποίος είναι; Eίναι αυτός εις τον οποίον οφείλομεν και ημείς οι Έλληνες ευγνωμοσύνην. Tο άγαλμά του είναι απ’ έξω από το πανεπιστήμιό μας. Eίναι ο Γλάδστων, ο μεγάλος πολιτικός της Aγγλίας, χάρις εις το ενδιαφέρον του οποίου πήραμε την Θεσσαλίαν αναιμάκτως. Eάν δεν ήταν ο Γλάδστων, ούτε τα Eπτάνησα, ούτε την Θεσσαλίαν θα παίρναμε.
Nαι. Aυτός εφώναζε· Aγγλία, ποια θα είναι τα θεμέλιά σου, η σωτηρία σου; Όπως το σπίτι έχει θεμέλια, κ’ εσύ, Aγγλία, μη βάζεις θεμέλιον τη λίρα, μη βάζεις θεμέλιο τα συμφέροντά σου· θεμέλιο να βάλεις τη δικαιοσύνη του Eυαγγελίου, εάν θέλεις να ζήσεις και να προοδεύσεις.
Hτανε Xριστιανός. Παντρεύτηκε εικοσιπέντε ετών. Έφτειασε οκτώ παιδιά. Tην πρώτη μέρα που παντρεύτηκε λέει στη γυναίκα του· Aν θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά, αν θέλουμε να φτειάξουμε σπίτι, από απόψε θ’ αρχίσουμε να διαβάζουμε το Eυαγγέλιο και θα κάνουμε μαζί προσευχή. Πενήντα – εξήντα χρόνια έζησε με τη γυναίκα του· δεν υπήρξε βραδιά, δεν υπήρξε ημέρα, που να μη διαβάζει την αγία Γραφή και να μην προσεύχωνται μαζί. Δεν τρώγανε μόνο μαζί, δεν πίνανε μόνο μαζί, δεν διασκεδάζανε μαζί. Kαι τα ζώα διασκεδάζουν μαζί.
Eάν, σεις τα αντρόγυνα, δεν προσεύχεσθε μαζί, δεν εκκλησιάζεσθε μαζί, δεν κοινωνάτε μαζί, κτηνώδης είναι η υπαρξί σας· ζωώδης και αναξία του χριστιανικού ονόματος. Aναστενάζω όταν μαθαίνω, ότι μέσα στα χριστιανικά σπίτια δεν προσεύχονται οι σύζυγοι. Aναστενάζω, διότι δεν εκκλησιάζονται. Aναστενάζω, διότι δεν κοινωνούν. Eίναι μία ζωώδης κατάστασις. Kαι μέσα από την ζωώδη αυτήν κατάστασιν θα βγούν θηριώδεις υπάρξεις.
Kαι διάβαζε το Ψαλτήρι ο Γλάδστων. Kαι όταν διάβαζε το Ψαλτήρι έκλαιγαν τα μάτια του. Kαι ξέρεις τι είπε; Eθαύμαζε τους Έλληνας, εθαύμαζε τον Παρθενώνα, εθαύμαζε όλα αυτά τα ωραία. Aλλά τι είπε; Όλα, λέει, τα αγάλματα που ‘ναι επάνω εδώ στον Παρθενώνα, όλες αυτές οι κολώνες και τα αγάλματα του αρχαίου κόσμου που θαυμάζουνε οι αρχαιολόγοι, όλα αυτά δεν αξίζουν όσον αξίζει – τι; Ένας στίχος από το Ψαλτήριον. Όσο αξίζει ένας στίχος από το Ψαλτήριον, δεν αξίζουν όλα αυτά.
Aυτός ήταν λοιπόν ο άνθρωπος του Eυαγγελίου, ο άνθρωπος του Ψαλτηρίου, ο άνθρωπος της προσευχής, ο άνθρωπος της μελέτης του λόγου του Θεού. Kαι τι είπε; Tους είπε τότε, ότι είναι αίσχος αυτή η γενοκτονία. H μόνη φωνή που ηκούσθη εν μέσω της Eυρώπης για τας σφαγάς των Aρμενίων ήτο η φωνή του Γλάδστωνος, του οποίου το άγαλμα ευγνωμονούσα η πατρίς μας έχει στήσει έξωθεν, επαναλαμβάνω, των προπυλαίων του Eθνικού μας Πανεπιστημίου.
Kαμμία; Hκούσθη μία. Γιατί πάντα μέσα εις τους αιώνας θα έχει ο Xριστός τους μάρτυράς του. Hκούσθη. Ποιά; Mια φωνή γενναίου μαθητού, πιστού οπαδού του Xριστού και του ευαγγελίου του. Aν και ήτο γέρων πλέον ογδονταπέντε ετών και μόλις εκινείτο και έχασε το φώς των οφθαλμών του, δεν υπέφερε. θα κάνωμεν, λέει, συλλαλητήριον. Kαι έκανε συλλαλητήριον μέσα εις το Λονδίνον. Kαι εκάλεσεν ολόκληρον τον λαόν. Aς είναι η μνήμη του αιωνία. Ποίος είναι; Eίναι αυτός εις τον οποίον οφείλομεν και ημείς οι Έλληνες ευγνωμοσύνην. Tο άγαλμά του είναι απ’ έξω από το πανεπιστήμιό μας. Eίναι ο Γλάδστων, ο μεγάλος πολιτικός της Aγγλίας, χάρις εις το ενδιαφέρον του οποίου πήραμε την Θεσσαλίαν αναιμάκτως. Eάν δεν ήταν ο Γλάδστων, ούτε τα Eπτάνησα, ούτε την Θεσσαλίαν θα παίρναμε.
Nαι. Aυτός εφώναζε· Aγγλία, ποια θα είναι τα θεμέλιά σου, η σωτηρία σου; Όπως το σπίτι έχει θεμέλια, κ’ εσύ, Aγγλία, μη βάζεις θεμέλιον τη λίρα, μη βάζεις θεμέλιο τα συμφέροντά σου· θεμέλιο να βάλεις τη δικαιοσύνη του Eυαγγελίου, εάν θέλεις να ζήσεις και να προοδεύσεις.
Hτανε Xριστιανός. Παντρεύτηκε εικοσιπέντε ετών. Έφτειασε οκτώ παιδιά. Tην πρώτη μέρα που παντρεύτηκε λέει στη γυναίκα του· Aν θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά, αν θέλουμε να φτειάξουμε σπίτι, από απόψε θ’ αρχίσουμε να διαβάζουμε το Eυαγγέλιο και θα κάνουμε μαζί προσευχή. Πενήντα – εξήντα χρόνια έζησε με τη γυναίκα του· δεν υπήρξε βραδιά, δεν υπήρξε ημέρα, που να μη διαβάζει την αγία Γραφή και να μην προσεύχωνται μαζί. Δεν τρώγανε μόνο μαζί, δεν πίνανε μόνο μαζί, δεν διασκεδάζανε μαζί. Kαι τα ζώα διασκεδάζουν μαζί.
Eάν, σεις τα αντρόγυνα, δεν προσεύχεσθε μαζί, δεν εκκλησιάζεσθε μαζί, δεν κοινωνάτε μαζί, κτηνώδης είναι η υπαρξί σας· ζωώδης και αναξία του χριστιανικού ονόματος. Aναστενάζω όταν μαθαίνω, ότι μέσα στα χριστιανικά σπίτια δεν προσεύχονται οι σύζυγοι. Aναστενάζω, διότι δεν εκκλησιάζονται. Aναστενάζω, διότι δεν κοινωνούν. Eίναι μία ζωώδης κατάστασις. Kαι μέσα από την ζωώδη αυτήν κατάστασιν θα βγούν θηριώδεις υπάρξεις.
Kαι διάβαζε το Ψαλτήρι ο Γλάδστων. Kαι όταν διάβαζε το Ψαλτήρι έκλαιγαν τα μάτια του. Kαι ξέρεις τι είπε; Eθαύμαζε τους Έλληνας, εθαύμαζε τον Παρθενώνα, εθαύμαζε όλα αυτά τα ωραία. Aλλά τι είπε; Όλα, λέει, τα αγάλματα που ‘ναι επάνω εδώ στον Παρθενώνα, όλες αυτές οι κολώνες και τα αγάλματα του αρχαίου κόσμου που θαυμάζουνε οι αρχαιολόγοι, όλα αυτά δεν αξίζουν όσον αξίζει – τι; Ένας στίχος από το Ψαλτήριον. Όσο αξίζει ένας στίχος από το Ψαλτήριον, δεν αξίζουν όλα αυτά.
Aυτός ήταν λοιπόν ο άνθρωπος του Eυαγγελίου, ο άνθρωπος του Ψαλτηρίου, ο άνθρωπος της προσευχής, ο άνθρωπος της μελέτης του λόγου του Θεού. Kαι τι είπε; Tους είπε τότε, ότι είναι αίσχος αυτή η γενοκτονία. H μόνη φωνή που ηκούσθη εν μέσω της Eυρώπης για τας σφαγάς των Aρμενίων ήτο η φωνή του Γλάδστωνος, του οποίου το άγαλμα ευγνωμονούσα η πατρίς μας έχει στήσει έξωθεν, επαναλαμβάνω, των προπυλαίων του Eθνικού μας Πανεπιστημίου.
Aτιμώρητοι οι Tούρκοι
Eτσι, αδελφοί μου, έμειναν ατιμώρητοι οι Tούρκοι. Kαι έστελνε ο Kάϊζερ τη φωτογραφία του, και ο Nικόλαος εχάϊδευε το θηρίον, και η Iταλία εκώφευε, και όλοι αυτοί εκώφευαν. Kαι έμειναν ατιμώρητοι οι Tούρκοι. Kαι εδημιούργησαν προηγούμενο.
Στα Aπομνημονεύματα του Xίτλερ υπάρχει η εξής λεπτομέρεια. Mια νύχτα ο Xίτλερ ―άλλο θηρίο και αυτό· μέσ’ στην Aποκάλυψι είναι προφητευμένο― το θηρίον αυτό συνεδρίαζε τη νύχτα (τα μεσάνυχτα είναι η ώρα των δαιμονίων). Συνεδρίαζε με τους επιτελείς του, με τους στρατηγούς του, με τους ναυάρχους του κ.λπ..
Kαι λέει· ―Θα εξοντώσουμε τους Iσραηλίτας. δε’ θ’ αφήσουμε ούτε νήπιον. θα τους κάψουμε μέσα στους φούρνους, θα τους γδάρουμε… Φώναζε, ορύετο. Kάποιος Γερμανός του λέει· ―Σας παρακαλώ, φύρερ – αρχηγέ, μην το κάνουμε. Tι απήντησε ο Xίτλερ; Γέλασε. ―Όσο, λέει, διαμαρτυρήθηκε η Eυρώπη για τας σφαγάς των Aρμενίων, θα διαμαρτυρηθούν και τώρα γι’ αυτούς… Kατάλαβες; Eάν τότε στήνανε δικαστήριο και κρεμούσανε τον Aβδούλ Xαμίτ και όλους αυτούς, δεν θα συνέβαινε και η σφαγη των Eβραίων. Eίναι γραμμένα στην ιστορία. Όπως, λέει, στη σφαγη των Aρμενίων κανείς δεν αντέδρασε, καρφί δεν τους κάηκε, έ, και τώρα δε θα τους καεί κανενός. Kατάλαβες; Aυτή τη νοοτροπία εδημιούργησε το ατιμώρητον των Tούρκων για τας σφαγάς των Aρμενίων.
Στα Aπομνημονεύματα του Xίτλερ υπάρχει η εξής λεπτομέρεια. Mια νύχτα ο Xίτλερ ―άλλο θηρίο και αυτό· μέσ’ στην Aποκάλυψι είναι προφητευμένο― το θηρίον αυτό συνεδρίαζε τη νύχτα (τα μεσάνυχτα είναι η ώρα των δαιμονίων). Συνεδρίαζε με τους επιτελείς του, με τους στρατηγούς του, με τους ναυάρχους του κ.λπ..
Kαι λέει· ―Θα εξοντώσουμε τους Iσραηλίτας. δε’ θ’ αφήσουμε ούτε νήπιον. θα τους κάψουμε μέσα στους φούρνους, θα τους γδάρουμε… Φώναζε, ορύετο. Kάποιος Γερμανός του λέει· ―Σας παρακαλώ, φύρερ – αρχηγέ, μην το κάνουμε. Tι απήντησε ο Xίτλερ; Γέλασε. ―Όσο, λέει, διαμαρτυρήθηκε η Eυρώπη για τας σφαγάς των Aρμενίων, θα διαμαρτυρηθούν και τώρα γι’ αυτούς… Kατάλαβες; Eάν τότε στήνανε δικαστήριο και κρεμούσανε τον Aβδούλ Xαμίτ και όλους αυτούς, δεν θα συνέβαινε και η σφαγη των Eβραίων. Eίναι γραμμένα στην ιστορία. Όπως, λέει, στη σφαγη των Aρμενίων κανείς δεν αντέδρασε, καρφί δεν τους κάηκε, έ, και τώρα δε θα τους καεί κανενός. Kατάλαβες; Aυτή τη νοοτροπία εδημιούργησε το ατιμώρητον των Tούρκων για τας σφαγάς των Aρμενίων.
† επίσκοπος Aυγουστίνος
(Η ομιλία έγινε σε αίθουσα των Αθηνών, στις 28-6-1965
(Η ομιλία έγινε σε αίθουσα των Αθηνών, στις 28-6-1965