ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Ο άγιος Κλήμης [Α΄], ήταν ο τρίτος επίσκοπος Ρώμης [92-101] και μία από σημαντικότερες προσωπικότητες της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας. Θεωρείται Αποστολικός Πατέρας, διότι μαθήτευσε δίπλα σε Αποστόλους και χειροτονήθηκε από αυτούς. Υπήρξε εκκλησιαστικός ηγέτης κύρους, ενώ η γραμματεία του είναι ισαποστολικής αξίας. Μάλιστα έργα του από μερικές εκκλησίες τοποθετήθηκαν ακόμη και στον Καινοδιαθηκικό Κανόνα. Εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όπως οι Ωριγένης και Ευσέβιος Καισαρείας ταυτίζουν τον Κλήμη, με το συνεργάτη του Αποστόλου Παύλου που αποκαλείται με το ίδιο όνομα στην “Προς Φιλιππησσίους επιστολή”.ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ: Για το βίο του Αγίου Κλήμεντος υπάρχουν λίγες και αβέβαιες πληροφορίες. Το πού και πότε γεννήθηκε δεν είναι γνωστό. Με
βάση τη μαρτυρία των “Κλημεντείων”[recognitiones 7,8], ταυτίζεται με το γόνο της τότε βασιλικής οικογένειας της Ρώμης, ύπατο Φλάβιο Κλήμεντα, ο οποίος φονεύτηκε από τον εξάδελφό του Δομιτιανό επειδή ήταν Χριστιανός. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται απίθανο διότι “αν συνέβαινε τούτο, αι σοβαραί χριστιανικαί πηγαί δε θα το ηγνόουν, ενώ ο επίσκοπος επέζησε του διωγμού του Δομιτιανού” Άλλοι μελετητές εικάζουν, λόγω της επιμελούς χρήσεως χωρίων της Π. Διαθήκης στα κείμενά του πως ήταν Ιουδαϊκής καταγωγής, αν και δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Το ότι σχετίστηκε με τους Αποστόλους προκύπτει από τα γραφόμενά του στην “Προς Κορινθίους” επιστολή του: “ο εορακώς τους μακαρίους αποστόλους... και την παράδοσιν προ οφθαλμών έχων”. Ο άγιος Ειρηναίος Λουγδούνου [Λυών] τον κατατάσσει μεταξύ των συγχρόνων των Αποστόλων και αυτόπτη μάρτυρα του κηρύγματός τους. Ακόμη ο ίδιος αναφέρει πως υπήρξε τρίτος Επίσκοπος Ρώμης, διάδοχος του Ανάκλητου. Υποστηρίζεται επίσης πως υπήρξε μαθητής του Λίνου, πρώτου επισκόπου Ρώμης, και επίσης μαθητή του Απ. Παύλου. Ο Τερυλλιανός προσθέτει πως χειροτονήθηκε από τον Απ. Πέτρο.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Ο Κλήμης Ρώμης υπήρξε αδιαμφισβήτητα η πλέον σημαντική φυσιογνωμία στην εκκλησία της Ρώμης κατά την μεταποστολική περίοδο. Διετέλεσε επίσκοπος από το 12ο έτος της βασιλείας του Δομιτιανού μέχρι και το τρίτο έτος βασιλείας του Τραϊανού, δηλαδή μεταξύ των ετών 92 και 101. Η μαρτυρία μάλιστα κρίνεται αξιόπιστη αφού μαρτυρείται και από τον Ερμά. Σύμφωνα με πηγές του 4ου αιώνα, ο Κλήμης είχε εξορισθεί, την περίοδο των διωγμών, στη Χερσώνα, όπου μαρτυρικώς παρέδωσε τη ζωή του, αφού ρίφθηκε στη θάλασσα με κρεμασμένη άγκυρα στον τράχηλό του. Η μνημη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την 24η Νοεμβρίου.
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ: Ο Κλήμης τονίζει πως οι εκκλησιαστικοί θεσμοί δεν αντλούν την δύναμή τους από το λαό, αλλά από το Θεό. Πηγή της αληθείας είναι Αυτός, ο οποίος διαμέσου του Ιησού και των Αποστόλων κατέστησε τους κληρικούς στην εκκλησία του. Έτσι προτάσσει το θείο χαρακτήρα των εκκλησιαστικών αξιωμάτων, αλλά και την αποστολική διαδοχή. Ο Κλήμης καταδεικνύει την φυσική τάξη και αρμονία που υπάρχει στην πλάση, μια αρμονία που όλα γίνονται με μέτρο από το Δημιουργό, ενώ ταυτόχρονα την αντιπαραβάλει προς την κοινωνία των ανθρώπων, η οποία θα πρέπει να διέπεται από τις ίδιες αρχές. Ο Κλήμης μέσω της επιστολής του κρίνει πως αρχή και ρίζα και του κακού στον άνθρωπο είναι η ζήλεια, αφού λόγω της ζήλειας και του επακόλουθου φθόνου διαπράχθησαν όλα τα εγκλήματα της ιστορίας. Γι'αυτό θέτει ως φάρμακο της θεραπείας των ψυχών την αγάπη, παραθέτοντας και έναν ύμνο, παράλληλα προς αυτόν του Απ. Παύλου. Τονίσει ακόμη ο άγιος Κλήμης την ανάγκη της μετανοίας, έτσι ώστε μέσω της πίστεως να επέλθει η “αθάνατη γνώσις”, που είναι καρπός της πίστης. Το σωτηριώδες μήμυμα για τον άνθρωπο προκύπτει ως ενότητα στη ροή της ιστορίας από την εποχή του Αδάμ, μέσα στην οποία ο ιστορικός χώρος δράσης του άσαρκου Λόγου δεν είναι μόνο ο Ισραήλ αλλά και οι εθνικοί. Ο Χριστός περιγράφεται με χριστολογική ορολογία παρόμοια με το πνεύμα του Αποστόλου Παύλου στην “Προς Εβραίους Επιστολή”, ενώ ιδιαίτερο βάρος αποδίδει στο γεγονός της Αναστάσεως του Υιού του Θεού και Θείου Λόγου. Το έργο του Κλήμεντος, που παρέχει πληροφορίες για τη διδασκαλία του, είναι η “Προς Κορινθίους” επιστολή του, που στάλθηκε στην εκκλησία της Κορίνθου γύρω στο 95, λόγω της προσπάθειας κάποιων χριστιανών να αντικαταστήσουν τους χειροτονημένους κληρικούς με άλλους της αρεσκείας τους. Στο επίκεντρο αυτού του συγγράμματος βρίσκεται η αντίληψη περί αποστολικής διαδοχής, καθώς ο Κλήμης αναλαμβάνει να ξεκαθαρίσει πως η ιδιότητα των κληρικών πηγάζει από το Θεό και όχι από την ανθρώπινη θέληση, διότι άλλωστε αυτούς τους κληρικούς τους κατέστησαν άξιους οι ίδιοι οι χαρισματούχοι φορείς της ιεροσύνης. Ο ίδιος έτσι προτάσσει υπακοή, ταπεινοφροσύνη, υποταγή, δικαιοσύνη και αγνότητα, διότι ο σκοπός της εκκλησίας είναι η ειρήνη και η ομόνοια. Στην επιστολή χρησιμοποιεί επιχειρήματα που αντλεί από την ελληνική φιλοσοφία και την κοσμολογία των Στωικών. Περιγράφει, έτσι, την αρμονία και την τάξη που επικρατούν στη φύση και ουσιαστικά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, όπως οι θείες αρχές καθιστούν τη δημιουργία «κόσμο», δηλαδή τάξη και αρμονία, κάνουν και την ανθρώπινη κοινωνία οργανωμένο σύνολο. Από αυτά συνάγεται ότι ο Κλήμης ήταν κοινωνός της ελληνικής παιδείας και δε δίσταζε να χρησιμοποιήσει την ελληνική φιλοσοφία στη θεολογία του.
ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Ο άγιος Κλήμης για τη ζήλεια: “ὁρᾶτε, ἀδελφοί, ζῆλος καὶ φθόνος ἀδελφοκτονίαν κατειργάσατο. διὰ ζῆλος ὁ πατὴρ ἡμῶν Ἰακὼβ ἀπέδρα ἀπὸ προσώπου Ἠσαῦ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ. ζῆλος ἐποίησεν Ἰωσὴφ μέχρι θανάτου διωχθῆναι καὶ μέχρι δουλείας εἰσελθεῖν. ζῆλος φυγεῖν ἠνάγκασεν Μωϋσῆν ἀπὸ προσώπου Φαραὼ βασιλέως Αἰγύπτου ἐν τῷ ἀκοῦσαι αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ὁμοφύλου. Τίς σε κατέστησεν κριτὴν ἢ δικαστὴν ἐφ’ ἡμῶν; μὴ ἀνελεῖν με σὺ θέλεις, ὃν τρόπον ἀνεῖλεσ ἐχθὲς τὸν Αἰγύπτιον; διὰ ζῆλος Ἀαρὼν καὶ Μαριὰμ ἔξω τῆς παρεμβολῆς ηὐλίσθησαν. [...] διὰ ζῆλος Δαυὶδ φθόνον ἔσχεν οὐ μόνον ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ Σαοὺλ βασιλέως Ἰσραὴλ ἐδιώχθη.” [Κορινθίους 4. 7-13].
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Θ.Η.Εγκυκλ., ομώνυμο λήμμα. Στυλιανός Παπαδόπουλος, «Πατρολογία», Τόμος Α΄, Αθήνα 2000. Παναγιώτης Χρήστου, «Ελληνική Πατρολογία», Τόμος Β΄, Εκδόσεις Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 2005. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1976, τόμος ΣΤ, σελ. 554-555.
από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου δάσκαλο