1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, στήν σειρά τῶν ὁμιλιῶν πού κάνω, θά σᾶς ἑρμηνεύσω τόν ἔνατο ἀποστολικό κανόνα. Τό μήνυμα τοῦ κανόνα αὐτοῦ εἶναι ὅτι οἱ χριστιανοί πρέπει νά κοινωνοῦν συχνά τά Ἄχραντα Μυστήρια. Νά κοινωνοῦν πολύ συχνά! Ὁ χριστιανός πρέπει νά εἶναι τόσο πολύ προσεκτικός στήν ζωή του, ὥστε νά μπορεῖ νά κοινωνεῖ σέ κάθε θεία Λειτουργία πού θά εὑρεθεῖ.
Οἱ χριστιανοί μας πρέπει νά ἐννοήσουν ὅτι ἡ θεία Λειτουργία δέν εἶναι μία ἁπλῆ προσευχή, πού μπορεῖ νά τήν κάνουν καί στό σπίτι τους, ἀλλά εἶναι Τραπέζι! Πραγματικά! Χωρίς Ἁγία Τράπεζα δέν γίνεται θεία Λειτουργία. Καί τό τραπέζι σημαίνει
τροφή. Ποιά εἶναι ἡ τροφή στήν θεία Λειτουργία; Εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ!
Φωνάζουν οἱ ἅγιοι Πατέρες στά κηρύγματά τους καί φωνάζουν οἱ ἅγιοι Κανόνες γιά συχνή Θεία Κοινωνία.
Ἀλλά καί ὅποιος δώσει προσοχή στίς εὐχές τῆς θείας Λειτουργίας, θά ἐννοήσει ὅτι οἱ εὐχές προϋποθέτουν τήν Θεία Κοινωνία ὅλων τῶν συναχθέντων πιστῶν χριστιανῶν.
Γι᾽ αὐτό και παρακαλοῦντες ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς πρίν ἀπό τήν Θεία Κοινωνία νά κοινωνήσουμε ἀπό τήν κραταιά χεῖρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγουμε στήν συνέχεια «καί δι᾽ ἡμῶν (τῶν ἱερέων δηλαδή) παντί τῷ λαῷ».
Ἀλλά εἶναι λυπηρό, εἶναι πολύ λυπηρό τό θέαμα πού παρατηρεῖται σέ μερικές ἐνορίες. Ποιό θέαμα; Τό νά γίνεται τίς Κυριακές καί τίς ἑορτές θεία Λειτουργία καί νά μήν προσέρχεται κανείς νά κοινωνήσει. Καί οἱ μέν μεγάλοι δυνατόν νά ἔχουν κωλύματα καί νά μήν ἔχουν τήν ἄδεια ἀπό τόν Πνευματικό γιά συχνή Θεία Κοινωνία. Ἀλλά τά παιδιά, τά ἀθῶα παιδιά, γιατί νά στεροῦνται τήν χάρη καί τήν χαρά νά κοινωνοῦν συνεχῶς τά Ἄχραντα Μυστήρια; Τό θέμα τῆς νηστείας ρυθμίζεται ἀπό τόν Πνευματικό ἀνάλογα μέ τήν ἡλικία, τήν ὑγεία καί ἰδιαίτερα ἀπό τόν πόθο γιά τήν θεία Κοινωνία.
2. Συγκεκριμένα, ἀγαπητοί μου, ὁ ἔνατος Κανόνας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων πού θέλω νά σᾶς ἑρμηνεύσω, λέγει γιά τούς χριστιανούς ἐκείνους, πού ἔρχονται στήν Ἐκκλησία καί ἀρκοῦνται μόνο στό νά ἀκούσουν τά ἀναγνώσματα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ἀλλά ἔπειτα φεύγουν καί δέν παραμένουν στό ὑπόλοιπο μέρος τῆς θείας Λειτουργίας. Αὐτοί, λέγει ὁ Κανόνας, πρέπει νά ἀφορίζονται.
– Ἐδῶ, χριστιανοί μου, πρέπει νά σταθῶ καί νά σᾶς κάνω μία διευκρίνηση. Ἡ θεία Λειτουργία, ὅπως ξέρετε, ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» καί τελειώνει μέ τό «Δι᾽ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν». Ὅλο αὐτό τό τμῆμα χωρίζεται σέ δυό μεγάλα μέρη: Τό πρῶτο μέρος τελειώνει μετά τό Εὐαγγέλιο καί λέγεται «διδακτικό». Τό δεύτερο μέρος ἀρχίζει μετά τό Εὐαγγέλιο καί φθάνει μέχρι τό τέλος. Τό τμῆμα αὐτό λέγεται «τελετουργικό». Στό πρῶτο μέρος, τό «διδακτικό», μπορεῖ νά συμμετέχουν καί οἱ κατηχούμενοι, οἱ ἀβάπτιστοι δηλαδή, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἤθελαν νά βαπτιστοῦν. Γι᾽ αὐτό καί αὐτό τό τμῆμα τό εἶπαν «Λειτουργία τῶν κατηχουμένων». Μετά ὅμως ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ὁ Διάκονος ἔλεγε τρίς φορές: «Οἱ κατηχούμενοι προέλθετε», δηλαδή φύγετε. Καί ἔμεναν στόν Ἱερό Ναό μόνο οἱ βαπτισμένοι χριστιανοί καί αὐτοί μόνο συμμετεῖχαν στό δεύτερο μέρος τῆς θείας Λειτουργίας. Γι᾽ αὐτό καί τό τμῆμα αὐτό λεγόταν «Λειτουργία τῶν πιστῶν», τῶν βαπτισμένων χριστιανῶν δηλαδή. Σ᾽ αὐτό τό τμῆμα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, γίνεται τό θεῖο Μυστήριο, ἡ θεία Εὐχαριστία· γίνεται τό θαῦμα τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ καί κοινωνοῦν οἱ πιστοί.
– Ἐδῶ, χριστιανοί μου, πρέπει νά σταθῶ καί νά σᾶς κάνω μία διευκρίνηση. Ἡ θεία Λειτουργία, ὅπως ξέρετε, ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» καί τελειώνει μέ τό «Δι᾽ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν». Ὅλο αὐτό τό τμῆμα χωρίζεται σέ δυό μεγάλα μέρη: Τό πρῶτο μέρος τελειώνει μετά τό Εὐαγγέλιο καί λέγεται «διδακτικό». Τό δεύτερο μέρος ἀρχίζει μετά τό Εὐαγγέλιο καί φθάνει μέχρι τό τέλος. Τό τμῆμα αὐτό λέγεται «τελετουργικό». Στό πρῶτο μέρος, τό «διδακτικό», μπορεῖ νά συμμετέχουν καί οἱ κατηχούμενοι, οἱ ἀβάπτιστοι δηλαδή, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἤθελαν νά βαπτιστοῦν. Γι᾽ αὐτό καί αὐτό τό τμῆμα τό εἶπαν «Λειτουργία τῶν κατηχουμένων». Μετά ὅμως ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ὁ Διάκονος ἔλεγε τρίς φορές: «Οἱ κατηχούμενοι προέλθετε», δηλαδή φύγετε. Καί ἔμεναν στόν Ἱερό Ναό μόνο οἱ βαπτισμένοι χριστιανοί καί αὐτοί μόνο συμμετεῖχαν στό δεύτερο μέρος τῆς θείας Λειτουργίας. Γι᾽ αὐτό καί τό τμῆμα αὐτό λεγόταν «Λειτουργία τῶν πιστῶν», τῶν βαπτισμένων χριστιανῶν δηλαδή. Σ᾽ αὐτό τό τμῆμα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, γίνεται τό θεῖο Μυστήριο, ἡ θεία Εὐχαριστία· γίνεται τό θαῦμα τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ καί κοινωνοῦν οἱ πιστοί.
3. Ἡ τάξη εἶναι οἱ χριστιανοί στήν θεία Λειτουργία νά ἀκοῦν πρῶτα τά ἱερά ἀναγνώσματα, τόν Ἀπόστολο καί τό Εὐαγγέλιο, καί, προετοιμαζόμενοι ἀπό αὐτά, νά μένουν ἔπειτα καί στό δεύτερο τμῆμα τῆς θείας Λειτουργίας, γιά νά κοινωνήσουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά μερικοί χριστιανοί, ἀπό τά παλαιά ἀκόμη χρόνια, ἔκαναν τήν ἀταξία, ἡ ὁποία ἦταν μεγάλη ἁμαρτία, καί γι᾽ αὐτό ὁ Κανόνας μας ἐδῶ τήν τιμωρεῖ μέ ἀφορισμό. Ἔφευγαν δηλαδή ἀπό τήν θεία Λειτουργία μετά τό Εὐαγγέλιο καί δέν ἔμεναν γιά τήν Ἁγία Μετάληψη. Αὐτούς, λέγει ὁ Κανόνας πού ἑρμηνεύουμε, «ὡς ἀταξίαν ἐμποιοῦντας τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀφορίζεσθαι χρή».
4. Ὅσοι, ἀγαπητοί μου, τό ἔκαναν αὐτό, ὅσοι δηλαδή ἔφευγαν ἀπό τήν θεία Λειτουργία μετά τό Εὐαγγέλιο, εἶχαν νοήσει καλά ὅτι τό μετά τό Εὐαγγέλιο τμῆμα τῆς Λειτουργίας εἶναι γιά τήν Θεία Κοινωνία. Καί ἀφοῦ λοιπόν αὐτοί δέν θά κοινωνοῦσαν, γι᾽ αὐτό θεωροῦσαν περιττόν καί νά μείνουν μέχρι τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας. Σ᾽ αὐτό ἔχω νά πῶ τά ἑξῆς σύντομα καί τελειώνω τόν λόγο:
(α) Πρῶτον, ὅπως εἴπαμε καί στήν ἀρχή τοῦ κηρύγματός μας, εἶναι κατακριτέο τό ὅτι οἱ χριστιανοί μας δέν ἔχουν τήν ἐπιθυμία νά κοινωνοῦν συχνά καί κοινωνοῦν μόνο σέ μεγάλες γιορτές. Πολλές φορές τό εἴπαμε ὅτι ὁ καλός χριστιανός διακρίνεται ἀπό τήν θερμή του ἐπιθυμία γιά τήν συχνή Θεία Κοινωνία. Καί ἔτσι ἦταν οἱ πρῶτοι χριστιανοί. Κοινωνοῦσαν ὁπωσδήποτε σέ κάθε θεία Λειτουργία. Ἐμεῖς ὅμως σήμερα, στήν ξεπεσμένη πνευματικά ἐποχή πού εἴμαστε, τό θεωροῦμε σάν περίεργο καί σάν ἀπίστευτο αὐτό. Ἀλλά θέλω ἐδῶ νά σᾶς ἀναφέρω μία θρηνώδη περικοπή τοῦ Ματθαίου Βλάσταρη, τήν ὁποία παραθέτει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό Πηδάλιό του, στήν ἑρμηνεία τοῦ Κανόνα μας. «Οἱ παλαιοί χριστιανοί – λέγει ὁ Βλάσταρης – καθώς ἐσπούδαζον νά πιστεύουν ὀρθά, παρομοίως ἐσπούδαζον καί νά πολιτεύονται ὀρθά. Διά τοῦτο καί πολλά καλά ἔθιμα, ὅπου ἀναφέρουν οἱ θεῖοι Κανόνες, συνηθιζόμενα εἰς τούς τότε καιρούς, αὐτά τώρα εἰς τούς ἰδικούς μας καιρούς εἶναι ἀλλοιώτικα καί διαφορετικά. Τόσον μᾶς ἐκατέστησεν ἡ διεστραμμένη καί ἀμελημένη ζωή, ὅπου ζῶμεν, ὥστε δέν πιστεύουμε κἄν ὅτι κάποτε οἱ χριστιανοί ἔφτασαν εἰς τόσην ἀρετήν, ὥστε μετελάμβανον συνεχῶς εἰς κάθε θείαν Λειτουργίαν ὅπου ἐγίνετο».
(β) Δεύτερον, ἔχουμε νά ποῦμε ὅτι κακῶς, πολύ κακῶς ἔκαναν οἱ χριστιανοί νά φεύγουν ἀπό τήν θεία Λειτουργία μετά τό Εὐαγγέλιο, ἐπειδή τό τμῆμα αὐτό εἶναι γιά τήν θεία Κοινωνία καί αὐτοί δέν θά μετελάμβαναν. Ἄς μή μεταλάμβαναν, ἔπρεπε νά μένουν μέχρι τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας. Γιατί αὐτό ἰδιαίτερα τό τμῆμα στήν Λειτουργία, τό μετά τό Εὐαγγέλιο, εἶναι τό πλέον ἱερό καί ἅγιο, εἶναι μία θεοφάνεια. Καί οἱ χριστιανοί, καί αὐτοί ἀκόμη πού δέν θά κοινωνήσουν, νοιώθουν κάποια γεύση ἱερή τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί θερμαίνεται ἡ ἀγάπη τους καί ἡ πίστη τους στόν Θεό. Ἀλλά καί ὅταν βλέπουν τούς ἄλλους χριστιανούς νά κοινωνοῦν, ἐλέγχονται ἐσωτερικά γιατί αὐτοί δέν κοινωνοῦν καί ἀνάβει μέσα τους μιά ἱερή «ζήλια», νά προοδεύσουν καί αὐτοί καί νά ἀξιώνονται καί αὐτοί, ὅπως καί οἱ ἄλλοι ἀδελφοί τους, νά κοινωνοῦν συχνά, κάθε Κυριακή, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
5. Ἀδελφοί μου, θά μᾶς σώσει ἡ Θεία Κοινωνία. Τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, γιά νά δείξουμε στόν Κριτή Χριστό ὅτι εἴμαστε δικοί Του καί νά μᾶς πάρει λοιπόν μαζί Του στήν Βασιλεία Του, θά τοῦ δείξουμε τά χείλη μας. Θά τοῦ ποῦμε: «Χριστέ, κοίτα τά χείλη μου, εἶναι κόκκινα. Ἔπινα συχνά τό δικό Σου Αἷμα, γιά ἄφεσή μου ἁμαρτιῶν καί γιά ζωή αἰώνια. Πᾶρε με στήν Βασιλεία Σου»!
Μέ πολλές εὐχές,
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ Γόρτυνος Ἰερεμίας
Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2014