ΕΟΡΤΗ θεομητορικὴ καὶ πανήγυρις, ἀγαπητοί μου, σήμερα. Ὀνομάζεται εἰσόδια τῆς Θεοτόκου. Τί σημαίνει «εἰσόδια»; Εἶνε ἡ ἑορτὴ τῆς εἰσόδου στὸ ναὸ τῆς παρθένου Μαρίας, ἐκείνης ποὺ προωριζόταν νὰ γίνῃ ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου. Σὰν σήμερα εἰσῆλθε στὸ ναὸ τοῦ Θεοῦ, στὰ Ἱεροσόλυμα, ὅπου τὴν ὡδήγησαν οἱ γονεῖς της σὲ ἡλικία μόλις τριῶν ἐτῶν.Τὸ γεγονὸς αὐτὸ συνέβη δώδεκα χρόνια προτοῦ νὰ γεννηθῇ ὁ Χριστός. Τὴν ἡμέρα τῶν Είσοδίων μπορεῖ νὰ πῇ κανεὶς ὅτι ἔγινε ἡ ἐπίσημος ἔξοδος τῆς Παναγίας ἀπὸ τὸ πατρικό της σπίτι καὶ ἡ δημοσία ἐμφάνισή της στὴν κοινωνία.
Γιὰ τὸν παλαιὸ Ἰσραήλ, τὸ λαὸ ποὺ ὅλη ἡ ζωή του εἶχε κέντρο τὴν πίστι στὸ Θεὸ καὶ συνδεόταν ἀρρήκτως μὲ τὸ ναὸ τῶν Ἰεροσολύμων, ἡ ἐπίσκεψις αὐτὴ ἦταν καὶ κάτι σὰν τὴν σημερινὴ δήλωσι τοῦ παιδιοῦ ἀπὸ τοὺς γονεῖς του στὸ ληξιαρχεῖο. Οἱ γονεῖς τῆς Παναγίας τὴν ἡμέρα τῶν εἰσοδίων της ἐκπλήρωσαν τὴν ὑπόσχεσί τους, ν᾿ ἀφιερώσουν ἐκείνην ποὺ γέννησαν κατὰ θαυμαστὸ τρόπο· συγχρόνως ὅμως τὴν ἡμέρα αὐτὴ δήλωναν τὸ παιδί τους ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, καὶ ἔτσι βεβαίωναν ὅτι γεννήθηκε ἀπὸ αὐτοὺς καὶ αὐτοὶ εἶνε οἱ γονεῖς της. Ἑπομένως ἐκπλήρωσαν ἕνα διπλὸ καθῆκον· ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν ἀπὸ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὸν Κύριο, ποὺ τοὺς χάρισε αὐτὴ τὴν θυγατέρα, πῆγαν στὸ ναὸ νὰ τοῦ ποῦν τὸ εὐχαριστῶ καὶ νὰ τὴν ἀφιερώσουν σ᾿ ἐκεῖνον, ὅπως εἶχαν ὑποσχεθῆ· καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου, ὡς γονεῖς, τακτοποίησαν τρόπον τινὰ ληξιαρχικῶς τὸ παιδί τους.
Ἐὰν θελήσουμε νὰ μιλήσουμε σὲ σύγχρονη παιδαγωγικὴ γλῶσσα, μποροῦμε νὰ ποῦμε, ὅτι ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων εἶνε ἡ ἑορτὴ ποὺ δείχνει τὸ γενεαλογικὸ δένδρο τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Κάνω ἐδῶ μία παρέκβασι. Θὰ ἦταν καλὸ στὰ σχολεῖα μας νὰ ὑπάρχῃ καὶ τὸ γενεαλογικὸ δένδρο κάθε παιδιοῦ. Σὲ ἄλλες προηγμένες χῶρες ὁ δάσκαλος ἔχει στὸ μητρῷο τοῦ σχολείου ὄχι μόνο τὸ ὄνομα, τὸ ἐπίθετο, τὸ πατρώνυμο καὶ τὸ ἔτος γεννήσεως, ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸ γενεαλογικὸ δένδρο κάθε παιδιοῦ (τὸν πατέρα, τὴ μητέρα, τὸν παπποῦ…). Αὐτὸ χρειάζεται, διότι προσφέρει χρήσιμες πληφορίες στὸν παιδαγωγό. Κατὰ κανόνα ὅποιοι ἦταν οἱ γονεῖς καὶ οἱ πρόγονοι, τέτοιοι εἶνε καὶ οἱ ἀπόγονοι.
Ἂς ἐπανέλθουμε στὴν ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων καὶ ἂς προσπαθήσουμε τώρα νὰ τὴν δοῦμε ἐξ ἐπόψεως παιδαγωγικῆς.
* * *
Ἐχαρακτήρισα, ἀγαπητοί μου, τὰ Εἰσόδια ὡς τὴν ἑορτὴ τοῦ γενεαλογικοῦ δένδρου τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου. Διότι κανένας δὲ γεννήθηκε ἀπὸ βράχο· μιὰ μάνα κ᾿ ἕνας πατέρας μᾶς ἔφεραν στὸν κόσμο. Καὶ ὁ πατέρας καὶ ἡ μητέρα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ ῎ Αννα, ἦταν τὸ εὐλογημένο ἀνδρόγυνο, τὸ σύμπλεγμα τῆς συζυγικῆς στοργῆς καὶ ἀγάπης. Ἀπὸ ἐκλεκτὴ ῥίζα ἄνθισε τὸ ῥόδον ποὺ λέγεται Παναγία, καὶ αὐτὸ διδάσκει, ὅτι καὶ ἡ ἀγαθὴ κληρονομικότης παίζει σπουδαῖο ῥόλο.
Ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἀντιμετώπιζαν ἕνα ἄλυτο πρόβλημα· τὴν ἀτεκνία. Ἡ ἁγία Ἄννα πέρασε ὅλη σχεδὸν τὴ ζωή της στεῖρα. Πῶς βρῆκαν τὴ λύσι; Παρακαλοῦσαν τὸν Κύριο νὰ τοὺς δώσῃ παιδί· ἔκαναν θερμὲς προσευχὲς καὶ νηστεῖες. Καὶ ὁ Θεός, ἀφοῦ δοκίμασε τὴν πίστι τους, τοὺς ἄκουσε. Ὡς ἀπάντησι στὶς προσευχές τους καὶ ὡς δῶρο τοῦ οὐρανοῦ τοὺς δόθηκε τὸ παιδί, ἡ εὐλογημένη κόρη, ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος. Ἡ περίπτωσι τῶν γονέων τῆς Παναγίας παρηγορεῖ κάθε ἄτεκνο ἀνδρόγυνο ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ δῇ ἀπογόνους.
Οἱ πιστοὶ γονεῖς Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα ἔδωσαν στὴ θυγατέρα τους τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ ἔμελλε νὰ γίνῃ τὸ γλυκύτερο ὄνομα. Σήμερα ὄντως, ὕστερα ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δὲν ὑπάρχει γλυκύτερο ὄνομα στὸν κόσμο ἀπὸ τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ δόθηκε στὴν Παναγία. Τί σημαίνει «Μαρία»; Εἶνε ὄνομα τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσης, γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον δὲν γνωρίζουν τὴ σημασία του ἀκόμα καὶ μορφωμένοι. Τὸ ὄνομα Μαρία εἶνε λέξις μὲ πολλὲς σημασίες. Σημαίνει φῶς, σημαίνει χάρις, σημαίνει πηγή… Εἶνε ἄστρο τῆς αὐγῆς, ἄνθος μυρίπνοο, ῥόδο ἀμάραντο. Κατὰ κυριολεξίαν τὸ ὄνομα Μαρία σημαίνει «κυρία» καὶ «δέσποινα». Ἐὰν κάθε γυναίκα ἀξία τῆς ἀποστολῆς της εἶνε οἰκοδέσποινα, κυρία μέσα στὸ σπίτι της καὶ ἀρχόντισσα μέσα στὸ περιβάλλον της, αὐτὸ ἰσχύει στὸν ὕψιστο βαθμὸ γιὰ τὴν παρθένο Μαρία τὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Εἶνε ἡ «Κυρία τῶν ἀγγέλων» καὶ ἡ «Δέσποινα τοῦ κόσμου». Αὐτὸ σημαίνει τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ τῆς ἐδόθη. Γι᾿ αὐτὸ καὶ κάθε Χριστιανὸς γονεὺς ἂς φροντίζῃ στὸ βάπτισμα νὰ δίδωνται στὰ παιδιά του χριστιανικὰ ὀνόματα, ποὺ ἡ σημασία τους θὰ τὰ φρονηματίζῃ.
Σύμφωνα μὲ τὴν ὑπόσχεσι ποὺ εἶχαν δώσει καὶ τὸ τάμα ποὺ εἶχαν κάνει, ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἔπρεπε νὰ παραδώσουν τὴ μικρὴ θυγατέρα τους, νὰ τὴν ἀφιερώσουν στὸ Θεό. Ἔπρεπε ἡ Παναγία νὰ βρεθῇ μέσα σὲ κατάλληλο περιβάλλον. Καὶ ποιό ἄλλο καλύτερο ἀπὸ περιβάλλον τοῦ ναοῦ; Ἐκεῖ ἡσυχία καὶ γαλήνη, ὄχι ταραχὴ καὶ κοσμικοὶ θόρυβοι· ἐκεῖ προσευχὲς καὶ ψαλμοὶ θεόπνευστοι, ὄχι φλυαρίες καὶ μάταια λόγια ἀνθρώπων· ἐκεῖ λατρεία καὶ ὕμνοι ὅλες τὶς ὧρες καθημερινῶς, ὄχι ἁμαρτωλὲς διασκεδάσεις καὶ ἀθλιότητες· ἐκεῖ ἑορτὲς καὶ ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν ἱερὰ ἱστορία, ὄχι ἄσωτα ξεφαντώματα, μέθη καὶ κραιπάλη. Αὐτὸ ἦταν τὸ ἰδανικὸ περιβάλλον. Ὅπως ἕνα λουλούδι γιὰ ν᾿ ἀνθίσῃ πρέπει νὰ βρεθῇ σὲ κατάλληλη γλάστρα, μὲ καθαρὸ κοσκινισμένο καστανόχωμα, διότι τὰ ὡραῖα ἄνθη δὲ φυτρώνουν μέσα σὲ ἄγονες πέτρες – καὶ σὲ τέτοιο χῶρο βρέθηκε ἡ Παναγία, τὸ ίδιο χρειάζεται κάθε παιδί. Δὲν θ᾿ ἀφιερωθοῦν βέβαια ὅλα τὰ παιδιὰ στὸ Θεὸ διὰ βίου μέσα στὸ ναό, ὅπως ἐκείνη· ὅλα ὅμως πρέπει ν᾿ ἀναπτυχθοῦν σὲ περιβάλλον εἰρηνικὸ καὶ γαλήνιο· γι᾿ αὐτὸ τὸ ἰδανικὸ σπίτι εἶνε ἡ «κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία» (Ῥωμ. 16,5 κ.ἀ.).
Ἀξίζει τέλος νὰ σημειώσουμε καὶ τὴν ἡλικία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἡ Παναγία βρέθηκε στὸ περιβάλλον αὐτό· τριῶν ἐτῶν νήπιο. Ὅπως λοιπὸν ἐκείνη βρέθηκε στὸ κατάλληλο κλῖμα ἀπὸ τὴν τρυφερὰ νηπιακὴ ἡλικία, ἔτσι πρέπει καὶ κάθε παιδὶ ἀπὸ τὴ μικρὰ ἡλικία νὰ βρεθῇ σὲ προστατευμένο περιβάλλον. Οἱ παιδαγωγοὶ βεβαιώνουν, ὅτι τὰ σημαντικώτερα χρόνια εἶνε τὰ τρία πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Τὰ χρόνια αὐτά, τὸ νηπιαγωγεῖο, εἶνε τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα τῆς ὅλης διαμορφώσεως τοῦ χαρακτῆρος. Μεγάλη προσοχὴ λοιπὸν στὰ νήπια. Ἐὰν τεθοῦν καλὰ θεμέλια στὴ νηπιακὴ ἡλικία, τότε ἡ ἀνάπτυξις θὰ πάῃ καλά.
Δὲν ἄφησαν, ὅπως είδαμε, οἱ γονεῖς της τὴν Παναγία μέσ᾿ στὸ σπίτι. Ὅπως τώρα παίρνουν τὰ μικρὰ παιδιὰ – τὰ νήπια καὶ τὰ πηγαίνουν στὸ σχολεῖο, στὸ νηπιαγωγεῖο, στὸ νηπιοτροφεῖο ἢ στὸν παιδικὸ σταθμό, κατὰ παρόμοιο τρόπο κ᾿ ἐκεῖνοι πῆραν τὴν τριετῆ κορασίδα καὶ τὴν ὡδήγησαν στὸ ναό. Καὶ ἐκεῖ ἔμεινε καὶ ἀνετράφη, κατὰ τὴν παράδοσι τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας, μέχρι τὸ δέκατο πέμπτο ἔτος της, ὅταν πλέον ἐμνηστεύθη καὶ ἐν συνεχείᾳ «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν.).
Τὰ Εἰσόδια ἔχουν γίνει ἀντικείμενο, μὲ τὸ ὁποῖο ἀσχολήθηκαν ποιηταὶ καὶ ζωγράφοι. Ἔπλεξαν ὕμνους, ποὺ ψάλλονται σήμερα, καὶ ζωγράφισαν ὑπέροχες εἰκόνες. Ἐκεῖ φαίνεται ὅτι, ὅταν ἡ Παναγία ἀνέβαινε τὰ σκαλοπάτια τοῦ ναοῦ, τὴν συνώδευαν παρθένες νεάνιδες κρατώντας λαμπάδες καὶ μητέρες. Οἱ μητέρες, διότι ἦταν ἐκείνη ποὺ θὰ γινόταν ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ἡ μοναδικὴ μητέρα, τὸ πρότυπο ὅλων τῶν μητέρων ὅλων τῶν αἰώνων. Καὶ οἱ παρθένες, διότι ἦταν ἐκείνη ποὺ ἐνσαρκώνει «τὴν ὡραιότητα τῆς παρθενίας». Στὰ πρόθυρα τοῦ ναοῦ τὴν ὑποδέχθηκε ὁ ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας. Τὴν ὑποδέχθηκαν ἀκόμη, ὅπως ζωγραφίζεται στὶς εἰκόνες, προφῆτες ποὺ προφήτευσαν γι᾿ αὐτήν· ὁ Δαυῒδ μὲ τὴν κιθάρα του καὶ ὁ Ἠσαΐας ποὺ προφήτευσε τὴ γέννησί της, ἐνῷ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ἔψαλλαν ἄγγελοι.
Ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἀντιμετώπιζαν ἕνα ἄλυτο πρόβλημα· τὴν ἀτεκνία. Ἡ ἁγία Ἄννα πέρασε ὅλη σχεδὸν τὴ ζωή της στεῖρα. Πῶς βρῆκαν τὴ λύσι; Παρακαλοῦσαν τὸν Κύριο νὰ τοὺς δώσῃ παιδί· ἔκαναν θερμὲς προσευχὲς καὶ νηστεῖες. Καὶ ὁ Θεός, ἀφοῦ δοκίμασε τὴν πίστι τους, τοὺς ἄκουσε. Ὡς ἀπάντησι στὶς προσευχές τους καὶ ὡς δῶρο τοῦ οὐρανοῦ τοὺς δόθηκε τὸ παιδί, ἡ εὐλογημένη κόρη, ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος. Ἡ περίπτωσι τῶν γονέων τῆς Παναγίας παρηγορεῖ κάθε ἄτεκνο ἀνδρόγυνο ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ δῇ ἀπογόνους.
Οἱ πιστοὶ γονεῖς Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα ἔδωσαν στὴ θυγατέρα τους τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ ἔμελλε νὰ γίνῃ τὸ γλυκύτερο ὄνομα. Σήμερα ὄντως, ὕστερα ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δὲν ὑπάρχει γλυκύτερο ὄνομα στὸν κόσμο ἀπὸ τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ δόθηκε στὴν Παναγία. Τί σημαίνει «Μαρία»; Εἶνε ὄνομα τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσης, γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον δὲν γνωρίζουν τὴ σημασία του ἀκόμα καὶ μορφωμένοι. Τὸ ὄνομα Μαρία εἶνε λέξις μὲ πολλὲς σημασίες. Σημαίνει φῶς, σημαίνει χάρις, σημαίνει πηγή… Εἶνε ἄστρο τῆς αὐγῆς, ἄνθος μυρίπνοο, ῥόδο ἀμάραντο. Κατὰ κυριολεξίαν τὸ ὄνομα Μαρία σημαίνει «κυρία» καὶ «δέσποινα». Ἐὰν κάθε γυναίκα ἀξία τῆς ἀποστολῆς της εἶνε οἰκοδέσποινα, κυρία μέσα στὸ σπίτι της καὶ ἀρχόντισσα μέσα στὸ περιβάλλον της, αὐτὸ ἰσχύει στὸν ὕψιστο βαθμὸ γιὰ τὴν παρθένο Μαρία τὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Εἶνε ἡ «Κυρία τῶν ἀγγέλων» καὶ ἡ «Δέσποινα τοῦ κόσμου». Αὐτὸ σημαίνει τὸ ὄνομα Μαρία, ποὺ τῆς ἐδόθη. Γι᾿ αὐτὸ καὶ κάθε Χριστιανὸς γονεὺς ἂς φροντίζῃ στὸ βάπτισμα νὰ δίδωνται στὰ παιδιά του χριστιανικὰ ὀνόματα, ποὺ ἡ σημασία τους θὰ τὰ φρονηματίζῃ.
Σύμφωνα μὲ τὴν ὑπόσχεσι ποὺ εἶχαν δώσει καὶ τὸ τάμα ποὺ εἶχαν κάνει, ὁ Ἰωακεὶμ καὶ ἡ Ἄννα ἔπρεπε νὰ παραδώσουν τὴ μικρὴ θυγατέρα τους, νὰ τὴν ἀφιερώσουν στὸ Θεό. Ἔπρεπε ἡ Παναγία νὰ βρεθῇ μέσα σὲ κατάλληλο περιβάλλον. Καὶ ποιό ἄλλο καλύτερο ἀπὸ περιβάλλον τοῦ ναοῦ; Ἐκεῖ ἡσυχία καὶ γαλήνη, ὄχι ταραχὴ καὶ κοσμικοὶ θόρυβοι· ἐκεῖ προσευχὲς καὶ ψαλμοὶ θεόπνευστοι, ὄχι φλυαρίες καὶ μάταια λόγια ἀνθρώπων· ἐκεῖ λατρεία καὶ ὕμνοι ὅλες τὶς ὧρες καθημερινῶς, ὄχι ἁμαρτωλὲς διασκεδάσεις καὶ ἀθλιότητες· ἐκεῖ ἑορτὲς καὶ ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν ἱερὰ ἱστορία, ὄχι ἄσωτα ξεφαντώματα, μέθη καὶ κραιπάλη. Αὐτὸ ἦταν τὸ ἰδανικὸ περιβάλλον. Ὅπως ἕνα λουλούδι γιὰ ν᾿ ἀνθίσῃ πρέπει νὰ βρεθῇ σὲ κατάλληλη γλάστρα, μὲ καθαρὸ κοσκινισμένο καστανόχωμα, διότι τὰ ὡραῖα ἄνθη δὲ φυτρώνουν μέσα σὲ ἄγονες πέτρες – καὶ σὲ τέτοιο χῶρο βρέθηκε ἡ Παναγία, τὸ ίδιο χρειάζεται κάθε παιδί. Δὲν θ᾿ ἀφιερωθοῦν βέβαια ὅλα τὰ παιδιὰ στὸ Θεὸ διὰ βίου μέσα στὸ ναό, ὅπως ἐκείνη· ὅλα ὅμως πρέπει ν᾿ ἀναπτυχθοῦν σὲ περιβάλλον εἰρηνικὸ καὶ γαλήνιο· γι᾿ αὐτὸ τὸ ἰδανικὸ σπίτι εἶνε ἡ «κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία» (Ῥωμ. 16,5 κ.ἀ.).
Ἀξίζει τέλος νὰ σημειώσουμε καὶ τὴν ἡλικία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἡ Παναγία βρέθηκε στὸ περιβάλλον αὐτό· τριῶν ἐτῶν νήπιο. Ὅπως λοιπὸν ἐκείνη βρέθηκε στὸ κατάλληλο κλῖμα ἀπὸ τὴν τρυφερὰ νηπιακὴ ἡλικία, ἔτσι πρέπει καὶ κάθε παιδὶ ἀπὸ τὴ μικρὰ ἡλικία νὰ βρεθῇ σὲ προστατευμένο περιβάλλον. Οἱ παιδαγωγοὶ βεβαιώνουν, ὅτι τὰ σημαντικώτερα χρόνια εἶνε τὰ τρία πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Τὰ χρόνια αὐτά, τὸ νηπιαγωγεῖο, εἶνε τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα τῆς ὅλης διαμορφώσεως τοῦ χαρακτῆρος. Μεγάλη προσοχὴ λοιπὸν στὰ νήπια. Ἐὰν τεθοῦν καλὰ θεμέλια στὴ νηπιακὴ ἡλικία, τότε ἡ ἀνάπτυξις θὰ πάῃ καλά.
Δὲν ἄφησαν, ὅπως είδαμε, οἱ γονεῖς της τὴν Παναγία μέσ᾿ στὸ σπίτι. Ὅπως τώρα παίρνουν τὰ μικρὰ παιδιὰ – τὰ νήπια καὶ τὰ πηγαίνουν στὸ σχολεῖο, στὸ νηπιαγωγεῖο, στὸ νηπιοτροφεῖο ἢ στὸν παιδικὸ σταθμό, κατὰ παρόμοιο τρόπο κ᾿ ἐκεῖνοι πῆραν τὴν τριετῆ κορασίδα καὶ τὴν ὡδήγησαν στὸ ναό. Καὶ ἐκεῖ ἔμεινε καὶ ἀνετράφη, κατὰ τὴν παράδοσι τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας, μέχρι τὸ δέκατο πέμπτο ἔτος της, ὅταν πλέον ἐμνηστεύθη καὶ ἐν συνεχείᾳ «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν.).
Τὰ Εἰσόδια ἔχουν γίνει ἀντικείμενο, μὲ τὸ ὁποῖο ἀσχολήθηκαν ποιηταὶ καὶ ζωγράφοι. Ἔπλεξαν ὕμνους, ποὺ ψάλλονται σήμερα, καὶ ζωγράφισαν ὑπέροχες εἰκόνες. Ἐκεῖ φαίνεται ὅτι, ὅταν ἡ Παναγία ἀνέβαινε τὰ σκαλοπάτια τοῦ ναοῦ, τὴν συνώδευαν παρθένες νεάνιδες κρατώντας λαμπάδες καὶ μητέρες. Οἱ μητέρες, διότι ἦταν ἐκείνη ποὺ θὰ γινόταν ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ἡ μοναδικὴ μητέρα, τὸ πρότυπο ὅλων τῶν μητέρων ὅλων τῶν αἰώνων. Καὶ οἱ παρθένες, διότι ἦταν ἐκείνη ποὺ ἐνσαρκώνει «τὴν ὡραιότητα τῆς παρθενίας». Στὰ πρόθυρα τοῦ ναοῦ τὴν ὑποδέχθηκε ὁ ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας. Τὴν ὑποδέχθηκαν ἀκόμη, ὅπως ζωγραφίζεται στὶς εἰκόνες, προφῆτες ποὺ προφήτευσαν γι᾿ αὐτήν· ὁ Δαυῒδ μὲ τὴν κιθάρα του καὶ ὁ Ἠσαΐας ποὺ προφήτευσε τὴ γέννησί της, ἐνῷ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ἔψαλλαν ἄγγελοι.
* * *
Ἔχει λοιπόν, ἀγαπητοί μου, ἡ ἑορτὴ τῶν εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου μεγάλη παιδαγωγικὴ σημασία· τὸ γενεαλογικὸ δένδρο καὶ ἡ κληρονομικότης, ἡ ἀτεκνία καὶ ἡ ὀρθὴ ἀντιμετώπισί της, ἡ σημασία τοῦ ὀνόματος ποὺ θὰ δοθῇ στὸ παιδί, ἡ μεγάλη ἐπίδρασι τοῦ ὑγιοῦς περιβάλλοντος, καὶ τέλος ἡ βαρύτης ποὺ πρέπει νὰ δοθῇ στὴ νηπιακὴ καὶ σχολικὴ ἡλικία, εἶνε μερικὰ ἀπὸ τὰ διδάγματα ποὺ λαμβάνουμε.
Εὔχομαι, διὰ πρεσβειῶν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς νὰ ὁδηγῇ γονεῖς καὶ διδασκάλους στὴν ὀρθὴ διαπαιδαγώγησι τῶν παιδιῶν καὶ τῶν νέων μας, ποὺ ἀποτελοῦν τὴν αὐριανὴ ἐλπίδα τοῦ γένους καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας· ἀμήν.
Εὔχομαι, διὰ πρεσβειῶν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς νὰ ὁδηγῇ γονεῖς καὶ διδασκάλους στὴν ὀρθὴ διαπαιδαγώγησι τῶν παιδιῶν καὶ τῶν νέων μας, ποὺ ἀποτελοῦν τὴν αὐριανὴ ἐλπίδα τοῦ γένους καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΑΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
(Παιδαγωγικὰ ἢ ἐκπαιδευτικὰ)
Καὶ ταῦτα μὲν ὡς πρὸς τὴν ἑορτή. Ἀλλὰ θὰ πῆτε· Τί σχέσι ἔχει μ᾿ ἐμᾶς ἡ ἑορτή, ὡς πρὸς ἡμᾶς τοὺς σπουδαστὰς καὶ σπουδαστρίας τῆς παιδαγωγικῆς ἀκαδημίας; Ἐξελέξαμεν ἀγαπητά μας παιδιά, ἐξελέξαμε τὴν σημερινὴν ἡμέραν, τὰ εἰσόδια τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, διότι καὶ ἐσεῖς, οἱ σπουδασταὶ καὶ αἱ σπουδάστριαι τῆς ἀκαδημίας Φλωρίνης κάνατε τὰ εἰσόδιά σας. Ἰδίως οἱ πρῶτοι, οἱ σπουδασταὶ τοῦ πρώτου ἔτους ποιοῦνται – κάνουν τὰ εἰσόδια.
―Τὰ εἰσόδια; Μπᾶ! Ἡ Παναγία ἔκανε τὰ εἰσόδια εἰς τὸν ναόν· ἐμεῖς ποῦ κάναμε τὰ εἰσόδια; εἰς τὸν ναὸν ἐτοῦτον;…
Ὄχι· κάνατε τὰ εἰσόδια – δὲν εἶνε μόνο ναὸς αὐτός· εἶνε ναὸς καὶ κάποιος ἄλλος, καὶ σεῖς κάνατε τὰ εἰσόδια εἰς τὸ ναόν· σὲ ποιόν ναόν; εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας. Ἡ παιδαγωγικὴ ἀκαδημία εἶνε ναὸς τῆς παιδείας, εἶνε ναὸς τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν μελλόντων νὰ γίνουν διδάσκαλοι καὶ παιδαγωγοὶ τῆς Ἑλληνικῆς νεότητος. Ναός εἶνε. Καὶ ὅπως στὸ ναὸ δὲν ἐπιτρέπεται οὐδεμία ἀταξία – (αὐτὴ τὴν ὥρα κανείς, οὔτε καπνίζει οὔτε παίζει… Μόνο κάποιος ἐκεῖ πέρα κοιτάζει τὰ μαλλιά του). Λοιπόν… Ὅπως, παιδιά μου, ἐδῶ στέκεστε, μ᾿ αὐτὴν τὴν εὐλάβειαν πρέπει νὰ στέκετε καὶ εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας, εἰς τὴν Παιδαγωγική σας Ἀκαδημία. Ναὸς εἶνε.
Καὶ ὅπως εἰς τὸ ναὸν διακρίνομε προπύλαια, διακρίνομε κεντρικὸν κυρίως ναόν, καὶ διακρίνομεν ἱερὸ βῆμα καὶ ἅγια τῶν ἁγίων, ἔτσι καὶ εἰς τὴν Παιδαγωγική σας Ἀκαδημία καὶ εἰς πᾶσαν σχολὴν καὶ πᾶν ἐκπαιδευτικὸν ἵδρυμα διακρίνομεν τρία πράγματα.
Α΄. Προπύλαια – Στὰ προπύλαια τῆς ἀκαδημίας σας βλέπω – τί βλέπω; Βλέπω δύο ἐπιγράμματα, δύο προγονικὰ ῥητά.
Τὸ ἕνα, τὸ ἕνα· «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος», δηλαδὴ «Μακριὰ κάθε βέβηλος». Μάλιστα. Ἕνας – ὅπως εἰς τοὺς ἀρχαίους ναοὺς δὲν ἐπέτρεπον νὰ εἰσέλθῃ (μᾶλλον ὁ πατὴρ θὰ ἤθελε νὰ πῇ, «νὰ εἰσέλθουν ἐντὸς τοῦ ναοῦ, τοῦ ναοῦ, τοῦ ἀρχαίου ναοῦ, ἀμύητοι, ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν εὐγενῆ αἰσθήματα καὶ ἰδέας καὶ πεποιθήσεις ἁγνάς, οὕτω πως καὶ εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας, εἰς τὴν Παιδαγωγικὴν Ἀκαδημίαν, δὲν ἐπιτρέπεται νὰ εἰσέλθουν βέβηλοι, ἄνθρωποι ἀκάθαρτοι, νέοι οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὰ ὑψηλὰ καὶ εὐγενῆ ἰδανικὰ τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ ἡμῶν ἔθνους καὶ τοῦ Χριστοῦ.
«Ἑκὰς πᾶς βέβηλος»! Ἐάν τις δὲν ἔχῃ πόθον νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν Ἑλληνικὴ νεότητα, ἐάν τις δὲν ἔχῃ ὑψηλὰ καὶ εὐγενῆ ἰδανικά, τότε προτιμότερον νὰ κάνῃ μεταβολὴν 180 μοιρῶν καὶ νὰ στραφῇ πρὸς ἄλλα ἐπαγγέλματα, εἰς τὰ ὁποῖα ὑπάρχει χρυσὸς καὶ ἄργυρος καὶ ἐξαιρετική τις ἐπιτυχία.
Γνωρίζω εἰς τὸν βίον μου διδασκάλους, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τὰ σχολεῖα, διότι δὲν ᾐσθάνοντο κλῆσιν. Μοῦ ἔλεγε μάλιστα κάποιος, ὅτι ἦτο στὴν παιδαγωγικὴ ἀκαδημία τῶν Ἀθηνῶν· κ᾿ ἐνῷ ἕνας σοφὸς καθηγητής, παιδαγωγὸς ἄριστος, διευθυντὴς ἐδίδασκε, αὐτὸς καθ᾿ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ μαθήματος χασμουριούντανε, ζωγράφιζε κ.λπ.. Τὸν κάλεσε ὁ διευθυντὴς – σοφὸς διευθυντής· τὸν κατάλαβε. Λέει· Παιδί μου, κατὰ λάθος εἶσαι ἐδῶ. Ἐνῷ ὅλα τὰ παιδιὰ εἶνε προσηλωμένα στὸ μάθημα καὶ προσέχουν τὸ μάθημα, ἐσὺ ἀλλοῦ ἔχεις τὸ νοῦ σου. Κατὰ λάθος βρέθηκες ἐδῶ. Σοῦ συνιστῶ ν᾿ ἀλλάξῃς ἐπάγγελμα… ῎ Αλλαξε πράγματι ἐπάγγελμα κ᾿ ἔγινε ἕνας ἀπὸ τοὺς γενναιοτάτους ἀξιωματικούς.
Λέγω λοιπόν, ὅτι «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος». Καὶ εἶνε εὔκολον ἕνας καθηγητὴς κ᾿ ἕνας διευθυντὴς τῆς ἀκαδημίας νὰ διακρίνῃ ἀπὸ τὸ πρόσωπον τοῦ σπουδαστοῦ καὶ τῆς σπουδαστρίας ἐὰν, ἐὰν ὑπάρχῃ πόθος ὑψηλὸς νὰ γίνῃ κανεὶς ὑπηρέτης τῆς παιδείας. Ἐὰν δὲν εἶνε, ν᾿ ἀλλάξῃ ἐπάγγελμα. Καὶ ἔξυπνα πρόσωπα εἶστε, θὰ διαπρέψετε εἰς ἄλλους κλάδους. Ὁ ναὸς τῆς παιδείας θέλει ἐξαιρετικὰ προσόντα, μᾶλλον ψυχικὰ ἢ νοητικά. Καὶ εἰς τὸν ναὸν αὐτόν, εἰς τὰ πρόπυλα λοιπόν, ὑπάρχει τὸ προγονικὸ ῥητὸ «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος».
Ὑπάρχει καὶ κάποιο ἄλλο ῥητὸν εἰς τὰ προπύλαια τῆς Ἀκαδημίας σας. Ποιό ἄλλο· «Γνῶθι…», νὰ γνωρίσῃς· Τί νὰ γνωρίσῃς; Τὸ παιδί. Τὸ παιδί εἶνε κόσμος μέγας. Εἶνε δυστύχημα, ὅτι ἐρευνῶμεν τὴν σελήνην καὶ τὰ ἄστρα τ᾿ οὐρανοῦ, καὶ ἡ ἐπιστήμη τοῦ παιδὸς εἶνε καθυστερημένη. Είμεθα πολὺ πίσω· 200, 300, 500 χρόνια. Είμεθα ἀκόμα μακριά, δὲν ἐγνωρίσαμε τὸ παιδί. Τὸ παιδὶ εἶνε κόσμος ὁλόκληρος· εἶνε μεῖγμα κόρακος καὶ περιστερᾶς· ἔχει μέσα του τὸ παιδὶ μεγαλεῖο, ἀλλὰ ἔχει καὶ ἀθλιότητα.
Πρέπει λοιπὸν νὰ γνωρίσῃς, νὰ σπουδάσῃς καλῶς. Τόμοι ὁλόκληροι, 4.000 σελίδες, πρέπει νὰ μελετήσῃς, ἀγαπητή μου σπουδάστρια καὶ ἀγαπητέ μου σπουδαστή· νὰ σπουδάσῃς τὴν σωματολογίαν τοῦ παιδός, νὰ σπουδάσῃς τὴν ψυχολογίαν τοῦ παιδός, νὰ σπουδάσῃς τὴν ψυχολογίαν τῶν ἀτομικῶν διαφορῶν ἑκάστου παιδός (ἐδῶ φαίνεται ὅτι χρησιμοποιεῖ γνώσεις ἀπὸ τὶς δικές του παιδαγωγικὲς σπουδές. Στὴ θεολογία διδάσκονται καὶ τὰ παιδαγωγικά), νὰ σπουδάσῃς ἐν γένει ὅλον τὸν κόσμο του παιδιοῦ – ὅλα τὰ μαθήματα τῆς παιδαγωγικῆς ἐπιστήμης. Νὰ γνωρίσῃς τὸ παιδί· «Γνῶθι…»! τί «γνῶθι»; Τὸ παιδὶ νὰ γνωρίσῃς.
Ἄαα! Μὴ σταματήσετε ὅμως αὐτοῦ· διότι τότε δὲ θὰ γίνετε καλοὶ παιδαγωγοί. Πρέπει ἀκόμα νὰ προχωρήσετε περισσότερο. «Γνῶθι…» – τὸν παῖδα; τὸ παιδί; Ὄχι· προηγουμένως νὰ γνωρίσετε ἀκόμη τὸν ἑαυτό σας, τὸν ἑαυτό σας. Δὲν ἀρκεῖ ἁπλῶς νὰ διαπαιδαγωγήσετε τὸ παιδί. Ἀλλὰ πρὶν διαπαιδαγωγήσετε τὸ παιδί, πρέπει νὰ διαπαιδαγωγήσετε τὸν ἑαυτό σας· νὰ ἐρευνήσετε τὸν ἑαυτόν σας, τί κακίες, τί ἐλαττώματα, τί ἐλλείψεις ἔχετε ὁ καθένας ἀπὸ ᾿σᾶς… Καὶ νὰ καταβάλλετε προσπάθεια νὰ διορθώσετε τὸν ἑαυτό σας.
Διότι ἐὰν δὲ᾿ διορθωθῆτε καὶ μεταβῆτε ὅπως εἶστε τώρα ―μὲ τὰς κακίας καὶ τὰ ἐλαττώματα―, τὰ δὲ παιδιά, τὰ μικρὰ παιδιά, εἶνε φωτογραφικοὶ φακοί, φωτογραφίζουν τὰ παιδιά· φωτογραφίζουν τὴ μητέρα καὶ τὴ δασκάλα καὶ τὴν καθηγήτρια καὶ τὸν δάσκαλο. Λοιπὸν χρειάζεται νὰ εἶστε ὑποδείγματα διδασκάλων, γιὰ νὰ μὴν ἀναγκαστοῦν τὰ παιδιὰ – γιὰ νὰ μὴν πραγματοποιηθῇ καὶ σ᾿ ἐσᾶς ἐκεῖνο ποὺ λέει ὁ λαός· «Δάσκαλος ποὺ δίδασκε, καὶ νόμον δὲν ἐκράτει».
Β΄. Λοιπόν, τὸ πρὸς – στὰ προπύλαια «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος», στὰ προπύλαια «Γνῶθι σαυτόν». Καὶ κατόπιν θὰ εἰσέλθωμε εἰς τὸν κεντρικὸν κυρίως ναόν. Ὅπως ἐδῶ ὑπάρχει κεντρικὸς ναός, οὕτω καὶ εἰς τὸν ναὸν τῆς παιδείας ὑπάρχει κεντρικὸς κυρίως ναός. Ποιός εἶνε ὁ κεντρικὸς κυρίως ναός; Εἶνε ὅλαι αἱ γνώσεις καὶ ὅλαι αἱ ἐπιστῆμαι, τὰς ὁποίας πρέπει νὰ γνωρίσετε. Ὁ διδάσκαλος πρέπει νὰ εἶνε σήμερα ὡς διδάσκων σὲ ἕνα μικρὸ γυμνάσιον, πρέπει ὁ διδάσκαλος νὰ εἶνε ἐγκυκλοπαιδικός, πρέπει ὁ διδάσκαλος νὰ εἶνε ἕνας μικρὸς Ἀριστοτέλης. Καὶ ὅπως ὁ Ἀριστοτέλης συνεκέντρωσε τὸ ἅπαντον τοῦ ἐπιστητοῦ, ὅλας τὰς γνώσεις, οὕτω πως κ ᾿ ἐσεῖς πρέπει νὰ εἶστε ἐγκυκλοπαιδικοί, γιὰ νὰ μπορέσετε νὰ καλύψετε τὸν κύκλον ὅλων τῶν γνώσεων. Καὶ ὄχι μόνο ἐγκυκλοπαιδικοί· πρέπει νὰ γνωρίσετε τὸ ὑλικὸν ποὺ πρέπει νὰ διδάξετε. Καὶ ὄχι μόνο τὸ ὑλικόν, τί θὰ διδάξετε, ἀλλὰ ἀκόμα περισσότερον πρέπει νὰ γνωρίσετε τὸν τρόπον τῆς διδασκαλίας. Δὲν εἶνε τί, εἶνε τὸ πῶς θὰ διδάξετε.
Νὰ φέρω ἕνα παράδειγμα; Δῶστε τὰ ὑλικὰ σὲ δύο ἀνθρώπους νὰ μαγειρέψουν, σὲ δύο νοικοκυρὲς νὰ μαγειρέψουν. Λοιπόν, ἡ μιὰ εἶνε τεχνίτρα μαγείρισσα· μαγειρεύει ―τὸ ίδιο τὸ ίδιο― καὶ γίνεται ἐξαίσιο φαγητό. Τὰ δίνεις σὲ ἄλλη, ποὺ δὲν ξέρει· πάει χαμένο τὸ ὑλικό. Τὸ καλύτερο ὑλικὸ τοῦ φαγητοῦ, ἐὰν τὸ δώσῃς σὲ μία ποὺ δὲν ξέρει νὰ μαγειρέψῃ, εἶνε ἀδύνατον νὰ τὸ φάῃ κανείς.
Οὕτω πως. Παραπάνω λοιπὸν ἀπὸ τὸ ποσόν, τὸ ποσὸν τῆς γνώσεως εἶνε ὁ τρόπος τῆς προσφορᾶς, πῶς θὰ προσφέρεται. Ἐδῶ Αὐτὸ εἶνε τὸ μεγαλύτερο. Ὑπάρχουν βέβαια διδάσκαλοι χαρισματοῦχοι, ποὺ χωρὶς πολὺ κόπο κάνουν κατανοητὸ τὸ μάθημα· ἀλλ᾿ αὐτὸ εἶνε σπάνιον. Ξέρεις, τί κόπος χρειάζεται; Δὲν εἶνε ἁπλῶς νὰ μάθῃς ἕνα ποσὸν γνώσεως· αὐτὸ εἶνε τὸ εὐκολώτερον. Καὶ ἂν πρόκειται γι᾿ αὐτὸ οὔτε εἶνε ἀνάγκη νὰ πάῃ τὸ παιδὶ στὸ σχολεῖο· ἀνοίγει ἐγκυκλοπαιδείας, τηλεόρασι κ.λπ.. Τὸ μεγαλύτερο, ἡ δυσκολία ἡ μεγάλη, εἶνε πῶς θὰ προσφέρῃς τὴν διδακτέα ὕλη. Μέσα στοὺς ἑκατὸ δασκάλους, ἕνας ἔχει τὸ τάλαντον αὐτό, Ἕνας ἔχει τὸ τάλαντον αὐτό· τὸ τάλαντον ἐκ Θεοῦ, θεόθεν. Βλέπεις τὰ παιδιὰ ―ὅταν διδάσκῃ― καὶ κρεμιῶνται ἀπὸ τὸ στόμα του· διότι γνωρίζει, ἔχει τρόπους, γνωρίζει κατὰ ποῖον τρόπον θὰ δώσῃ τὶς γνώσεις. Ἀλλὰ γιὰ τοὺς ἄλλους δασκάλους, ποὺ δὲν ἔχουν τὸ τάλαντον, αὐτὸ χρειάζεται κόπο… Πρέπει νὰ κοπιάσῃς δυὸ ὧρες γιὰ νὰ διδάξῃς παιδαγωγικῶς στὸ σχολεῖον σου.
Γ΄. Λοιπόν, στὰ προπύλαια τὸ «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος» καὶ τὸ «Γνῶθι σαυτόν». Ἐντὸς τοῦ ναοῦ, ἐντὸς τοῦ ναοῦ εἶνε οἱ γνώσεις. Πᾶσαν γνῶσιν καὶ πᾶσαν ἐπιστήμην πρέπει νὰ γνωρίζῃ ὁ διδάσκαλος. Καὶ ἀκόμα δὲν πρέπει νὰ σταματήσῃ ἐκεῖ· πρέπει νὰ προχωρήσῃ. Ἀπὸ τὰ προπύλαια στὸ ναόν. Ἀλλ᾿ ἐὰν σταματήσετε ἐκεῖ, θὰ γίνετε ξεροὶ διδάσκαλοι. Πρέπει νὰ προχωρήσετε περισσότερο, νὰ μπῆτε εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων… Νὰ μπῆτε εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων!…
Ὅπως ἐδῶ (=στὸ ναὸ τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονος) ὑπάρχουν τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, καὶ εἰσέρχεται ὁ ἱερεὺς καὶ μεταβάλλει τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ εἰς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, καὶ κοινωνεῖ τῶν ἀχράντων μυστηρίων, οὕτω πως κ᾿ ἐσεῖς, ἀγαπητοί μου, πρέπει νὰ μπῆτε στὰ ἅγια τῶν ἁγίων καὶ νὰ γίνετε ἱερεῖς τοῦ Ὑψίστου. Διότι ὁ διδάσκαλος εἶνε ἱερεύς. Καὶ ὅπως ὁ παπᾶς παίρνει τὸ ἅγιον κοχλιάριον, καὶ μεταδίδει τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα – καὶ τὰ παιδάκια μ᾿ ἀνοιχτὸ τὸ στόμα, ἀπ᾿ τὸν παπᾶ περιμένουν τὴ θεία κοινωνία, οὕτω καὶ ἀπὸ σᾶς περιμένουν τὴν γνῶσιν, τὴν θείαν γνῶσιν. Καὶ εἶνε θεία κοινωνία, καὶ μυσταγωγία, καὶ ἱεροτελεστία.
―Τὰ εἰσόδια; Μπᾶ! Ἡ Παναγία ἔκανε τὰ εἰσόδια εἰς τὸν ναόν· ἐμεῖς ποῦ κάναμε τὰ εἰσόδια; εἰς τὸν ναὸν ἐτοῦτον;…
Ὄχι· κάνατε τὰ εἰσόδια – δὲν εἶνε μόνο ναὸς αὐτός· εἶνε ναὸς καὶ κάποιος ἄλλος, καὶ σεῖς κάνατε τὰ εἰσόδια εἰς τὸ ναόν· σὲ ποιόν ναόν; εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας. Ἡ παιδαγωγικὴ ἀκαδημία εἶνε ναὸς τῆς παιδείας, εἶνε ναὸς τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν μελλόντων νὰ γίνουν διδάσκαλοι καὶ παιδαγωγοὶ τῆς Ἑλληνικῆς νεότητος. Ναός εἶνε. Καὶ ὅπως στὸ ναὸ δὲν ἐπιτρέπεται οὐδεμία ἀταξία – (αὐτὴ τὴν ὥρα κανείς, οὔτε καπνίζει οὔτε παίζει… Μόνο κάποιος ἐκεῖ πέρα κοιτάζει τὰ μαλλιά του). Λοιπόν… Ὅπως, παιδιά μου, ἐδῶ στέκεστε, μ᾿ αὐτὴν τὴν εὐλάβειαν πρέπει νὰ στέκετε καὶ εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας, εἰς τὴν Παιδαγωγική σας Ἀκαδημία. Ναὸς εἶνε.
Καὶ ὅπως εἰς τὸ ναὸν διακρίνομε προπύλαια, διακρίνομε κεντρικὸν κυρίως ναόν, καὶ διακρίνομεν ἱερὸ βῆμα καὶ ἅγια τῶν ἁγίων, ἔτσι καὶ εἰς τὴν Παιδαγωγική σας Ἀκαδημία καὶ εἰς πᾶσαν σχολὴν καὶ πᾶν ἐκπαιδευτικὸν ἵδρυμα διακρίνομεν τρία πράγματα.
Α΄. Προπύλαια – Στὰ προπύλαια τῆς ἀκαδημίας σας βλέπω – τί βλέπω; Βλέπω δύο ἐπιγράμματα, δύο προγονικὰ ῥητά.
Τὸ ἕνα, τὸ ἕνα· «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος», δηλαδὴ «Μακριὰ κάθε βέβηλος». Μάλιστα. Ἕνας – ὅπως εἰς τοὺς ἀρχαίους ναοὺς δὲν ἐπέτρεπον νὰ εἰσέλθῃ (μᾶλλον ὁ πατὴρ θὰ ἤθελε νὰ πῇ, «νὰ εἰσέλθουν ἐντὸς τοῦ ναοῦ, τοῦ ναοῦ, τοῦ ἀρχαίου ναοῦ, ἀμύητοι, ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν εὐγενῆ αἰσθήματα καὶ ἰδέας καὶ πεποιθήσεις ἁγνάς, οὕτω πως καὶ εἰς τὸ ναὸν τῆς παιδείας, εἰς τὴν Παιδαγωγικὴν Ἀκαδημίαν, δὲν ἐπιτρέπεται νὰ εἰσέλθουν βέβηλοι, ἄνθρωποι ἀκάθαρτοι, νέοι οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὰ ὑψηλὰ καὶ εὐγενῆ ἰδανικὰ τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ ἡμῶν ἔθνους καὶ τοῦ Χριστοῦ.
«Ἑκὰς πᾶς βέβηλος»! Ἐάν τις δὲν ἔχῃ πόθον νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν Ἑλληνικὴ νεότητα, ἐάν τις δὲν ἔχῃ ὑψηλὰ καὶ εὐγενῆ ἰδανικά, τότε προτιμότερον νὰ κάνῃ μεταβολὴν 180 μοιρῶν καὶ νὰ στραφῇ πρὸς ἄλλα ἐπαγγέλματα, εἰς τὰ ὁποῖα ὑπάρχει χρυσὸς καὶ ἄργυρος καὶ ἐξαιρετική τις ἐπιτυχία.
Γνωρίζω εἰς τὸν βίον μου διδασκάλους, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τὰ σχολεῖα, διότι δὲν ᾐσθάνοντο κλῆσιν. Μοῦ ἔλεγε μάλιστα κάποιος, ὅτι ἦτο στὴν παιδαγωγικὴ ἀκαδημία τῶν Ἀθηνῶν· κ᾿ ἐνῷ ἕνας σοφὸς καθηγητής, παιδαγωγὸς ἄριστος, διευθυντὴς ἐδίδασκε, αὐτὸς καθ᾿ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ μαθήματος χασμουριούντανε, ζωγράφιζε κ.λπ.. Τὸν κάλεσε ὁ διευθυντὴς – σοφὸς διευθυντής· τὸν κατάλαβε. Λέει· Παιδί μου, κατὰ λάθος εἶσαι ἐδῶ. Ἐνῷ ὅλα τὰ παιδιὰ εἶνε προσηλωμένα στὸ μάθημα καὶ προσέχουν τὸ μάθημα, ἐσὺ ἀλλοῦ ἔχεις τὸ νοῦ σου. Κατὰ λάθος βρέθηκες ἐδῶ. Σοῦ συνιστῶ ν᾿ ἀλλάξῃς ἐπάγγελμα… ῎ Αλλαξε πράγματι ἐπάγγελμα κ᾿ ἔγινε ἕνας ἀπὸ τοὺς γενναιοτάτους ἀξιωματικούς.
Λέγω λοιπόν, ὅτι «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος». Καὶ εἶνε εὔκολον ἕνας καθηγητὴς κ᾿ ἕνας διευθυντὴς τῆς ἀκαδημίας νὰ διακρίνῃ ἀπὸ τὸ πρόσωπον τοῦ σπουδαστοῦ καὶ τῆς σπουδαστρίας ἐὰν, ἐὰν ὑπάρχῃ πόθος ὑψηλὸς νὰ γίνῃ κανεὶς ὑπηρέτης τῆς παιδείας. Ἐὰν δὲν εἶνε, ν᾿ ἀλλάξῃ ἐπάγγελμα. Καὶ ἔξυπνα πρόσωπα εἶστε, θὰ διαπρέψετε εἰς ἄλλους κλάδους. Ὁ ναὸς τῆς παιδείας θέλει ἐξαιρετικὰ προσόντα, μᾶλλον ψυχικὰ ἢ νοητικά. Καὶ εἰς τὸν ναὸν αὐτόν, εἰς τὰ πρόπυλα λοιπόν, ὑπάρχει τὸ προγονικὸ ῥητὸ «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος».
Ὑπάρχει καὶ κάποιο ἄλλο ῥητὸν εἰς τὰ προπύλαια τῆς Ἀκαδημίας σας. Ποιό ἄλλο· «Γνῶθι…», νὰ γνωρίσῃς· Τί νὰ γνωρίσῃς; Τὸ παιδί. Τὸ παιδί εἶνε κόσμος μέγας. Εἶνε δυστύχημα, ὅτι ἐρευνῶμεν τὴν σελήνην καὶ τὰ ἄστρα τ᾿ οὐρανοῦ, καὶ ἡ ἐπιστήμη τοῦ παιδὸς εἶνε καθυστερημένη. Είμεθα πολὺ πίσω· 200, 300, 500 χρόνια. Είμεθα ἀκόμα μακριά, δὲν ἐγνωρίσαμε τὸ παιδί. Τὸ παιδὶ εἶνε κόσμος ὁλόκληρος· εἶνε μεῖγμα κόρακος καὶ περιστερᾶς· ἔχει μέσα του τὸ παιδὶ μεγαλεῖο, ἀλλὰ ἔχει καὶ ἀθλιότητα.
Πρέπει λοιπὸν νὰ γνωρίσῃς, νὰ σπουδάσῃς καλῶς. Τόμοι ὁλόκληροι, 4.000 σελίδες, πρέπει νὰ μελετήσῃς, ἀγαπητή μου σπουδάστρια καὶ ἀγαπητέ μου σπουδαστή· νὰ σπουδάσῃς τὴν σωματολογίαν τοῦ παιδός, νὰ σπουδάσῃς τὴν ψυχολογίαν τοῦ παιδός, νὰ σπουδάσῃς τὴν ψυχολογίαν τῶν ἀτομικῶν διαφορῶν ἑκάστου παιδός (ἐδῶ φαίνεται ὅτι χρησιμοποιεῖ γνώσεις ἀπὸ τὶς δικές του παιδαγωγικὲς σπουδές. Στὴ θεολογία διδάσκονται καὶ τὰ παιδαγωγικά), νὰ σπουδάσῃς ἐν γένει ὅλον τὸν κόσμο του παιδιοῦ – ὅλα τὰ μαθήματα τῆς παιδαγωγικῆς ἐπιστήμης. Νὰ γνωρίσῃς τὸ παιδί· «Γνῶθι…»! τί «γνῶθι»; Τὸ παιδὶ νὰ γνωρίσῃς.
Ἄαα! Μὴ σταματήσετε ὅμως αὐτοῦ· διότι τότε δὲ θὰ γίνετε καλοὶ παιδαγωγοί. Πρέπει ἀκόμα νὰ προχωρήσετε περισσότερο. «Γνῶθι…» – τὸν παῖδα; τὸ παιδί; Ὄχι· προηγουμένως νὰ γνωρίσετε ἀκόμη τὸν ἑαυτό σας, τὸν ἑαυτό σας. Δὲν ἀρκεῖ ἁπλῶς νὰ διαπαιδαγωγήσετε τὸ παιδί. Ἀλλὰ πρὶν διαπαιδαγωγήσετε τὸ παιδί, πρέπει νὰ διαπαιδαγωγήσετε τὸν ἑαυτό σας· νὰ ἐρευνήσετε τὸν ἑαυτόν σας, τί κακίες, τί ἐλαττώματα, τί ἐλλείψεις ἔχετε ὁ καθένας ἀπὸ ᾿σᾶς… Καὶ νὰ καταβάλλετε προσπάθεια νὰ διορθώσετε τὸν ἑαυτό σας.
Διότι ἐὰν δὲ᾿ διορθωθῆτε καὶ μεταβῆτε ὅπως εἶστε τώρα ―μὲ τὰς κακίας καὶ τὰ ἐλαττώματα―, τὰ δὲ παιδιά, τὰ μικρὰ παιδιά, εἶνε φωτογραφικοὶ φακοί, φωτογραφίζουν τὰ παιδιά· φωτογραφίζουν τὴ μητέρα καὶ τὴ δασκάλα καὶ τὴν καθηγήτρια καὶ τὸν δάσκαλο. Λοιπὸν χρειάζεται νὰ εἶστε ὑποδείγματα διδασκάλων, γιὰ νὰ μὴν ἀναγκαστοῦν τὰ παιδιὰ – γιὰ νὰ μὴν πραγματοποιηθῇ καὶ σ᾿ ἐσᾶς ἐκεῖνο ποὺ λέει ὁ λαός· «Δάσκαλος ποὺ δίδασκε, καὶ νόμον δὲν ἐκράτει».
Β΄. Λοιπόν, τὸ πρὸς – στὰ προπύλαια «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος», στὰ προπύλαια «Γνῶθι σαυτόν». Καὶ κατόπιν θὰ εἰσέλθωμε εἰς τὸν κεντρικὸν κυρίως ναόν. Ὅπως ἐδῶ ὑπάρχει κεντρικὸς ναός, οὕτω καὶ εἰς τὸν ναὸν τῆς παιδείας ὑπάρχει κεντρικὸς κυρίως ναός. Ποιός εἶνε ὁ κεντρικὸς κυρίως ναός; Εἶνε ὅλαι αἱ γνώσεις καὶ ὅλαι αἱ ἐπιστῆμαι, τὰς ὁποίας πρέπει νὰ γνωρίσετε. Ὁ διδάσκαλος πρέπει νὰ εἶνε σήμερα ὡς διδάσκων σὲ ἕνα μικρὸ γυμνάσιον, πρέπει ὁ διδάσκαλος νὰ εἶνε ἐγκυκλοπαιδικός, πρέπει ὁ διδάσκαλος νὰ εἶνε ἕνας μικρὸς Ἀριστοτέλης. Καὶ ὅπως ὁ Ἀριστοτέλης συνεκέντρωσε τὸ ἅπαντον τοῦ ἐπιστητοῦ, ὅλας τὰς γνώσεις, οὕτω πως κ ᾿ ἐσεῖς πρέπει νὰ εἶστε ἐγκυκλοπαιδικοί, γιὰ νὰ μπορέσετε νὰ καλύψετε τὸν κύκλον ὅλων τῶν γνώσεων. Καὶ ὄχι μόνο ἐγκυκλοπαιδικοί· πρέπει νὰ γνωρίσετε τὸ ὑλικὸν ποὺ πρέπει νὰ διδάξετε. Καὶ ὄχι μόνο τὸ ὑλικόν, τί θὰ διδάξετε, ἀλλὰ ἀκόμα περισσότερον πρέπει νὰ γνωρίσετε τὸν τρόπον τῆς διδασκαλίας. Δὲν εἶνε τί, εἶνε τὸ πῶς θὰ διδάξετε.
Νὰ φέρω ἕνα παράδειγμα; Δῶστε τὰ ὑλικὰ σὲ δύο ἀνθρώπους νὰ μαγειρέψουν, σὲ δύο νοικοκυρὲς νὰ μαγειρέψουν. Λοιπόν, ἡ μιὰ εἶνε τεχνίτρα μαγείρισσα· μαγειρεύει ―τὸ ίδιο τὸ ίδιο― καὶ γίνεται ἐξαίσιο φαγητό. Τὰ δίνεις σὲ ἄλλη, ποὺ δὲν ξέρει· πάει χαμένο τὸ ὑλικό. Τὸ καλύτερο ὑλικὸ τοῦ φαγητοῦ, ἐὰν τὸ δώσῃς σὲ μία ποὺ δὲν ξέρει νὰ μαγειρέψῃ, εἶνε ἀδύνατον νὰ τὸ φάῃ κανείς.
Οὕτω πως. Παραπάνω λοιπὸν ἀπὸ τὸ ποσόν, τὸ ποσὸν τῆς γνώσεως εἶνε ὁ τρόπος τῆς προσφορᾶς, πῶς θὰ προσφέρεται. Ἐδῶ Αὐτὸ εἶνε τὸ μεγαλύτερο. Ὑπάρχουν βέβαια διδάσκαλοι χαρισματοῦχοι, ποὺ χωρὶς πολὺ κόπο κάνουν κατανοητὸ τὸ μάθημα· ἀλλ᾿ αὐτὸ εἶνε σπάνιον. Ξέρεις, τί κόπος χρειάζεται; Δὲν εἶνε ἁπλῶς νὰ μάθῃς ἕνα ποσὸν γνώσεως· αὐτὸ εἶνε τὸ εὐκολώτερον. Καὶ ἂν πρόκειται γι᾿ αὐτὸ οὔτε εἶνε ἀνάγκη νὰ πάῃ τὸ παιδὶ στὸ σχολεῖο· ἀνοίγει ἐγκυκλοπαιδείας, τηλεόρασι κ.λπ.. Τὸ μεγαλύτερο, ἡ δυσκολία ἡ μεγάλη, εἶνε πῶς θὰ προσφέρῃς τὴν διδακτέα ὕλη. Μέσα στοὺς ἑκατὸ δασκάλους, ἕνας ἔχει τὸ τάλαντον αὐτό, Ἕνας ἔχει τὸ τάλαντον αὐτό· τὸ τάλαντον ἐκ Θεοῦ, θεόθεν. Βλέπεις τὰ παιδιὰ ―ὅταν διδάσκῃ― καὶ κρεμιῶνται ἀπὸ τὸ στόμα του· διότι γνωρίζει, ἔχει τρόπους, γνωρίζει κατὰ ποῖον τρόπον θὰ δώσῃ τὶς γνώσεις. Ἀλλὰ γιὰ τοὺς ἄλλους δασκάλους, ποὺ δὲν ἔχουν τὸ τάλαντον, αὐτὸ χρειάζεται κόπο… Πρέπει νὰ κοπιάσῃς δυὸ ὧρες γιὰ νὰ διδάξῃς παιδαγωγικῶς στὸ σχολεῖον σου.
Γ΄. Λοιπόν, στὰ προπύλαια τὸ «Ἑκὰς πᾶς βέβηλος» καὶ τὸ «Γνῶθι σαυτόν». Ἐντὸς τοῦ ναοῦ, ἐντὸς τοῦ ναοῦ εἶνε οἱ γνώσεις. Πᾶσαν γνῶσιν καὶ πᾶσαν ἐπιστήμην πρέπει νὰ γνωρίζῃ ὁ διδάσκαλος. Καὶ ἀκόμα δὲν πρέπει νὰ σταματήσῃ ἐκεῖ· πρέπει νὰ προχωρήσῃ. Ἀπὸ τὰ προπύλαια στὸ ναόν. Ἀλλ᾿ ἐὰν σταματήσετε ἐκεῖ, θὰ γίνετε ξεροὶ διδάσκαλοι. Πρέπει νὰ προχωρήσετε περισσότερο, νὰ μπῆτε εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων… Νὰ μπῆτε εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων!…
Ὅπως ἐδῶ (=στὸ ναὸ τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονος) ὑπάρχουν τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, καὶ εἰσέρχεται ὁ ἱερεὺς καὶ μεταβάλλει τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ εἰς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, καὶ κοινωνεῖ τῶν ἀχράντων μυστηρίων, οὕτω πως κ᾿ ἐσεῖς, ἀγαπητοί μου, πρέπει νὰ μπῆτε στὰ ἅγια τῶν ἁγίων καὶ νὰ γίνετε ἱερεῖς τοῦ Ὑψίστου. Διότι ὁ διδάσκαλος εἶνε ἱερεύς. Καὶ ὅπως ὁ παπᾶς παίρνει τὸ ἅγιον κοχλιάριον, καὶ μεταδίδει τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα – καὶ τὰ παιδάκια μ᾿ ἀνοιχτὸ τὸ στόμα, ἀπ᾿ τὸν παπᾶ περιμένουν τὴ θεία κοινωνία, οὕτω καὶ ἀπὸ σᾶς περιμένουν τὴν γνῶσιν, τὴν θείαν γνῶσιν. Καὶ εἶνε θεία κοινωνία, καὶ μυσταγωγία, καὶ ἱεροτελεστία.
* * *
Εἰσέλθετε λοιπόν, ἀγαπητοί μου. Προχωρῆστε ἀπὸ τὰ προπύλαια στὸν κεντρικὸ ναό. Γνωρίσατε καλῶς τὸν παῖδα, γνωρίσατε τὸν παιδικὸ κόσμο, γνωρίσατε τὸν ἑαυτό σας. Καλλιεργήσατε τὰ εὐγενῆ καὶ ὑψηλὰ ἰδανικὰ τῆς φυλῆς. Μιμηθῆτε τοὺς ὑπερόχους διδασκάλους τοῦ γένους ἡμῶν καὶ προχωρῆστε εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων. Γίνετε ἱερεῖς - διδάσκαλοι, οἱ ὁποῖοι θὰ μεταλαμπαδεύσετε εἰς τὰς ψυχὰς τῶν παιδιῶν τὰ ἅγια καὶ τὰ ἱερά.
Καὶ πρὸ παντός, γνωρίσατε τὸ Διδάσκαλον – ποιόν; Τὸν Διδάσκαλον ὄχι μὲ μικρὸ δέλτα, τὸν Διδάσκαλον μὲ κεφαλαῖα. Καὶ ἕνας – συνδεθῆτε· γνωρίσατε τὸν Παιδαγωγόν, τὸν μοναδικὸν Παιδαγωγόν! Γνωρίσατε ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος εἶνε – εἶνε τὸ πρότυπον ὅλων τῶν διδασκάλων καὶ ὅλων τῶν παιδαγωγῶν. Γνωρίσατε ἐκεῖνον ποὺ εἶπε, ὅτι «Ὑμεῖς… μὴ κληθῆτε» διδάσκαλοι καὶ «καθηγηταί»· «εἷς… ὁ διδάσκαλος» καὶ «εἷς… ὁ καθηγητής» (Ματθ. 23,8,10).
Ὁ καλύτερος διδάσκαλος δὲν φτάνει τὴ μονάδα· εἶνε κλάσμα τῆς μονάδος. Τὸ ἕνα, ὁ ἀκέραιος, ποὺ δὲν ἔχει οὐδεμίαν ἔλλειψιν, ὁ καλύτερος διδάσκαλος θὰ εἶνε 40% – 44%· δὲ θὰ πλησιάσῃ ποτέ τὴ μονάδα. Ὁ τέλειος, τὸ ὑπόδειγμα ὅλων τῶν διδασκάλων, ὁ παιδαγωγὸς ὁ ἄριστος, τὸ ἄλφα (Α) καὶ τὸ ὠμέγα (Ω) τῆς παιδαγωγικῆς, ὁ αἰώνιος παιδαγωγὸς τοῦ κόσμου, εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· «ὅν», σπουδασταὶ καὶ σπουδάστριαι, «ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας»· ἀμήν.
Καὶ πρὸ παντός, γνωρίσατε τὸ Διδάσκαλον – ποιόν; Τὸν Διδάσκαλον ὄχι μὲ μικρὸ δέλτα, τὸν Διδάσκαλον μὲ κεφαλαῖα. Καὶ ἕνας – συνδεθῆτε· γνωρίσατε τὸν Παιδαγωγόν, τὸν μοναδικὸν Παιδαγωγόν! Γνωρίσατε ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος εἶνε – εἶνε τὸ πρότυπον ὅλων τῶν διδασκάλων καὶ ὅλων τῶν παιδαγωγῶν. Γνωρίσατε ἐκεῖνον ποὺ εἶπε, ὅτι «Ὑμεῖς… μὴ κληθῆτε» διδάσκαλοι καὶ «καθηγηταί»· «εἷς… ὁ διδάσκαλος» καὶ «εἷς… ὁ καθηγητής» (Ματθ. 23,8,10).
Ὁ καλύτερος διδάσκαλος δὲν φτάνει τὴ μονάδα· εἶνε κλάσμα τῆς μονάδος. Τὸ ἕνα, ὁ ἀκέραιος, ποὺ δὲν ἔχει οὐδεμίαν ἔλλειψιν, ὁ καλύτερος διδάσκαλος θὰ εἶνε 40% – 44%· δὲ θὰ πλησιάσῃ ποτέ τὴ μονάδα. Ὁ τέλειος, τὸ ὑπόδειγμα ὅλων τῶν διδασκάλων, ὁ παιδαγωγὸς ὁ ἄριστος, τὸ ἄλφα (Α) καὶ τὸ ὠμέγα (Ω) τῆς παιδαγωγικῆς, ὁ αἰώνιος παιδαγωγὸς τοῦ κόσμου, εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· «ὅν», σπουδασταὶ καὶ σπουδάστριαι, «ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας»· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(ἱ. ναὸς Ἁγ. Παντελεήμονος; Φλωρίνης Τετάρτη 21-11-1973)
