Μέσα στη μακρόχρονη ιστορική πορεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας έλαμψαν φωτεινές μορφές, που διακρίθηκαν για τον ιεραποστολικό τους ζήλο και αγωνίστηκαν με το φλογερό τους κήρυγμα για τη θεμελίωση του δένδρου της χριστιανικής πίστεως. Ανάμεσα σ' αυτές ξεχωριστή θέση κατέχει ο πολιούχος και προστάτης άγιος της Σπάρτης, ο Όσιος Νίκων ο Μετανοείτε, με τον βίο του οποίου ασχολήθηκαν, λόγω της μεγάλης θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, επιφανείς Γερμανοί ιστορικοί του μεσαίωνα, όπως ο Κάρολος Χόπφ, ο Γουσταύδος Χέρτσμπεργκ και ο Φερδινάνδος Γκρεγκορόβιους. Ο Όσιος Νίκων γεννήθηκε στα τέλη του πρώτου τετάρτου του 10 μ.Χ. αιώνα, γύρω στο 920 μ.Χ., στη σημερινή Αρμενία και κοντά στην αρχαία Παφλαγονία του Πόντου. Οι γονείς του ήταν πλούσιοι και του καλλιέργησαν την ευσέβεια και την πίστη στον Σωτήρα Χριστό. Σε ηλικία μόλις 20 ετών εγκατέλειψε το
πατρικό του σπίτι και εγκαταβίωσε στο μοναστήρι της Χρυσής Πέτρας, όπου έμεινε δώδεκα χρόνια. Στη συνέχεια επισκέφθηκε χώρες της Ανατολής, όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο του Χριστού για τρία χρόνια.
Το 961 μ.Χ. πήγε στην Κρήτη με προτροπή του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά, όπου με έδρα την πόλη της Γορτύνης επέδειξε ιδιαίτερο ιεραποστολικό ζήλο. Στα επτά χρόνια της παραμονής του στο νησί, κατόρθωσε να χειραγωγήσει τους Κρήτες στην αληθινή πίστη, η οποία είχε αλλοτριωθεί από τους κατακτητές, και να οικοδομήσει πολλούς ναούς. Απέσπασε μάλιστα τον σεβασμό και την αγάπη των Κρητών, οι οποίοι του απέδωσαν ευγνωμόνως τον τίτλο «Μετανοείτε», επειδή καλούσε διαρκώς τους χριστιανούς σε μετάνοια.
Το 968 μ.Χ. έφτασε στην Πελοπόννησο και επισκέφτηκε την Επίδαυρο. Στη συνέχεια μετέβη στην Αίγινα, τη Σαλαμίνα, την Αττική, την Εύβοια, τη Θήβα, την Κόρινθο, το Άργος και το Ναύπλιο, όπου παντού κήρυττε το Ευαγγέλιο του Χριστού και με τη χάρη του Θεού επιτελούσε θαύματα. Από το Ναύπλιο κατευθύνθηκε προς τη Σπάρτη, ενώ στη συνέχεια επισκέφτηκε τη Μάνη και τη Μεσσηνία. Αφού έλαμψε παντού με το φλογερό του κήρυγμα περί μετανοίας, επέστρεψε στη Σπάρτη, η οποία την εποχή εκείνη ονομαζόταν Λακεδαιμονία. Στον ιστορικό αυτό τόπο, τον οποίο αγάπησε περισσότερο από την πατρίδα του, παρέμεινε μέχρι την οσιακή του κοίμηση το 998 μ.Χ. κηρύττοντας και θαυματουργώντας. Με την προσευχή του μάλιστα διασώθηκε η πόλη από τη φοβερή μάστιγα μιας θανατηφόρου ασθένειας, η οποία απειλούσε τη ζωή των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Πλήθος κόσμου συγκεντρωνόταν στη Λακεδαιμονία για να ακούσει το πύρινο κήρυγμά του για τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, ενώ η πλούσια ιεραποστολική του δράση επισφραγίσθηκε με την ανοικοδόμηση περικαλλούς ναού στο όνομα του Σωτήρος Ιησού Χριστού, ο οποίος μάλιστα σχεδιάστηκε από τον ίδιο. Πολλά και θαυμαστά είναι τα γεγονότα, που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ανεγέρσεως του ναού, ο οποίος ανοικοδομήθηκε ανάμεσα στα έτη 970 και 992 μ.Χ. και εγκαινιάσθηκε από τον ενάρετο και ευσεβή Επίσκοπο της Λακεδαιμονίας Θεόπεμπο. Ο ναός αυτός μετατράπηκε αργότερα σε μοναστήρι, που έφτασε σε ιδιαίτερη ακμή κατά τον 14ο μ.Χ. αιώνα. Στο μοναστήρι αυτό ο Όσιος Νίκων εκοιμήθη εν ειρήνη στις 26 Νοεμβρίου του 998 μ.Χ., ημέρα κατά την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά και εορτάζει την πάντιμη μνήμη του.
 |
| Στιγμιότυπο από την πανήγυρη του πολιούχου της Σπάρτης Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε |
Η κοίμηση του Οσίου Νίκωνος λύπησε βαθύτατα τους κατοίκους της Λακεδαιμονίας που έχασαν τον διδάσκαλο και πνευματικό τους πατέρα, τον εθνικό και θρησκευτικό καθοδηγητή, του οποίου η προσφορά υπήρξε πολύτιμη για την πνευματική αναγέννηση της Πελοποννήσου, της Κρήτης και της Στερεάς Ελλάδος κατά τον μεσαίωνα. Ο Όσιος Νίκων άρχισε να τιμάται ως άγιος από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά την οσιακή του κοίμηση, αφού στο καθολικό της ιστορικής Ιεράς Μονής του Οσίου Λουκά Βοιωτίας σώζεται η αρχαιότερη παράσταση, που απεικονίζει τον Όσιο και χρονολογείται τον 11ο αιώνα. Το 1875 εκδόθηκε στη Σπάρτη η ακολουθία του Οσίου, την οποία επιμελήθηκε το 1847 ο ιεροκήρυκας της περιοχής Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Γεωργόπουλος. Το 1893 καθιερώθηκε ο πανηγυρικός εορτασμός της μνήμης του με λιτανεία της ιεράς εικόνος του και με καθολική αργία στην πόλη της Σπάρτης, η οποία μέχρι σήμερα τιμά και εορτάζει με κάθε επισημότητα τον πολιούχο και προστάτη της στον μεγαλοπρεπή ιερό ναό του Οσίου Νίκωνος. Ο περικαλλής αυτός ιερός ναός, ο οποίος αποτελεί το σημείο ευλαβικής αναφοράς για τους κατοίκους της Σπάρτης, αλλά και ολόκληρης της Λακωνίας, θεμελιώθηκε το 1929 με σχέδια του Αναστασίου Ορλάνδου και εγκαινιάστηκε το 1955 με ιδιαίτερη λαμπρότητα και με την παρουσία πλήθους πιστών.
Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός