Ο βίος και τα συγγράμματα του Αγίου
ΣΗΜΕΡΑ, ἀγαπητοί μου, 18 Ὀκτωβρίου, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἑορτάζει τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Λουκᾶ. Ἀλλὰ ποιός εἶνε ὁ ἅγιος Λουκᾶς; Ἦταν Ἕλληνας στὴν καταγωγὴ καὶ στὴν πατρίδα. Στὸ θρήσκευμα ἦταν εἰδωλολάτρης, ὅπως ἦταν τότε ὅλος ὁ κόσμος. Ζοῦσε κι αὐτὸς μέσα στὸ πυκνὸ σκοτάδι τῶν εἰδώλων, ποὺ λάτρευαν οἱ ἀρχαῖοι. Σκοτάδι εἶχε στὴν ψυχή του. Ἀλλὰ τὸ σκοτάδι ἔγινε φῶς. Αὐτὸ δηλώνει καὶ
τὸ ὄνομά του· τὸ λατινικὸ «Λουκᾶς» θὰ πῇ «Φωτεινός». Ἔφυγε ἀπὸ τὸ σκοτάδι καὶ γνώρισε τὸ φῶς. Τὸ σκοτάδι ἦταν ἡ εἰδωλολατρία· τὸ φῶς, ὁ ἥλιος ποὺ λάμπει εἰς αἰῶνας αἰώνων, εἶνε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας. Ἐπίστευσε στὸ Χριστὸ διὰ τοῦ κηρύγματος τῶν ἀποστόλων, καὶ ἰδιαιτέρως τοῦ φλογεροῦ κηρύγματος τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Βαπτίστηκε καὶ ἔγινε Χριστιανός· ἦταν ὄχι τυχαῖος, ἀλλὰ ἕνας σπουδαῖος παράγων τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ ἐπάγγελμά του ἦταν γιατρός. Προσέφερε δωρεὰν τὶς ὑπηρεσίες του στοὺς πάσχοντας ἀδελφούς, ὅπως ἔπειτα ὁ ἅγιοι Ἀνάργυροι καὶ ὁ ἅγιος Παντελεήμων. Ἔτσι ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα γιὰ τοὺς γιατροὺς ποὺ θέλουν ν᾿ ἀφοσιωθοῦν στὴν ἐπιστήμη τους καὶ νὰ ὑπηρετήσουν μὲ ἐνθουσιασμὸ τὸν ἀσθενῆ. Ὡς ἰατρὸς προσέφερε τὶς ὑπηρεσίες του καὶ στὸν ἀπόστολο Παῦλο, ποὺ κι αὐτὸς εἶχε ἀνάγκη. ―Περίεργο πρᾶγμα, θὰ πῇ κάποιος· ἀφοῦ ἦταν ἅγιος, γιατί ἦταν ἀσθενής;… Ἐμεῖς, ὅταν δοῦμε κάποιον ν᾿ ἀρρωστήσῃ, νομίζουμε ὅτι εἶνε ἁμαρτωλός. Δὲν προσβάλλονται ὅμως μόνο οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ ἀσθένειες. Ἀσθενοῦν καὶ οἱ ἅγιοι, καὶ κορυφαῖοι ἅγιοι, ὅπως ὁ Ἰὼβ ποὺ ὑπέφερε ἀπὸ λέπρα. Ἔτσι καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶχε ἀσθένειες. Ὁ Λουκᾶς ἦταν, λοιπόν, γιατρὸς τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Καὶ ὄχι μόνο γιατρός, ἀλλὰ καὶ πιστὸς ἀκόλουθος καὶ συνεργάτης του. Ἀκολούθησε τὸν ἀπόστολο Παῦλο σὲ ὅλη τὴ δευτέρα ἀποστολικὴ περιοδεία του καὶ ἔφθασε μαζί του μέχρι τὴ Ῥώμη. Καὶ ἐνῷ ἄλλοι τὸν ἐγκατέλειψαν «ἀγαπήσαντες τὸν νῦν αἰῶνα» (Β΄ Τιμ. 4,10), ὁ Λουκᾶς ἔμεινε κοντά του πιστὸς μέχρι τέλους· κι ὅταν ὁ Νέρων ἔρριξε τὸν ἀπόστολο Παῦλο στὰ μπουντρούμια, κ᾿ ἐκεῖ ἀκόμα τοῦ προσέφερε τὶς ὑπηρεσίες του ὁ «Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητός» (Κολ. 4,14). Λένε, ὅτι μετὰ τὸ μαρτυρικὸ θάνατο τοῦ διδασκάλου του, ὁ Λουκᾶς περιώδευσε ἀρκετὲς πόλεις καὶ χῶρες καὶ κήρυξε μὲ φλογερὴ καρδιὰ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Ἀκόμα ἡ παράδοσις λέει, ὅτι ἦταν καὶ ζωγράφος· ἐχειρίζετο ὄχι μόνο τὸ νυστέρι ἀλλὰ καὶ τὸ πινέλλο θαυμάσια· καὶ ὅτι ζωγράφησε εἰκόνες. Ἰδιαιτέρως ζωγράφησε τὴν εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὅπως λέει ὁ Παρακλητικὸς κανών· «Ἄλαλα τὰ χείλη τῶν ἀσεβῶν, τῶν μὴ προσκυνούντων τὴν εἰκόνα σου τὴν σεπτήν, τὴν ἱστορηθεῖσαν ὑπό τοῦ ἀποστόλου Λουκᾶ ἱερωτάτου τὴν ὁδηγήτριαν» (μεγαλ.). Νυστέρι λοιπὸν κρατοῦσε καὶ ἁγίαζε, πινέλλο κρατοῦσε καὶ ἁγίαζε. Ἀλλ᾿ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ δύο αὐτὰ κρατοῦσε κ᾿ ἕνα ἄλλο πινέλλο ποὺ ἔδινε ζωντανὲς περιγραφές, καὶ αὐτὸ ἦταν ἡ πέννα, ὁ λόγος του. Καὶ ἔμεινε ὁ Λουκᾶς ἀθάνατος ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιό του, τὸ τρίτο στὴ σειρὰ τῶν Εὐαγγελίων (πρῶτο εἶνε τοῦ Ματθαίου, δεύτερο τοῦ Μάρκου, τρίτο τοῦ Λουκᾶ), γραμμένο σὲ μιὰ ὡραία ἑλληνικὴ γλῶσσα. Ὅποιος τὸ διαβάζει νομίζει ὅτι βλέπει ζωγραφιστὲς εἰκόνες· εἰκόνα τοῦ Προδρόμου, εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, εἰκόνα τῶν ἀποστόλων, καὶ προπαντὸς τὴν ἔξοχο εἰκόνα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πολλά, τὰ ὁποῖα δὲν λένε ὁ Ματθαῖος καὶ ὁ Μᾶρκος, μᾶς τὰ διασῴζει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς. Πολλὲς παραβολὲς εἶπε ὁ Χριστός· ποιά εἶνε ἡ πιὸ ὡραία; Εἶνε ἡ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, τὴν ὁποία διέσωσε ὁ Λουκᾶς (βλ. Λουκ. 15,11-32). Εἶπαν ὅτι, κι ἂν τίποτε ἄλλο δὲν ἔλεγε ὁ Χριστός, παρὰ μόνο τὴν παραβολὴ αὐτή, ἔφτανε αὐτὴ ν᾿ ἀποδείξῃ, ὅτι αὐτὸς ποὺ τὴν εἶπε εἶνε Θεός. Διότι μόνο ὁ Θεὸς γνωρίζει τὰ βάθη τῆς ἀνθρωπίνης καρδίας. Στὴν παραβολὴ αὐτὴ βλέπουμε, σὲ ποιό σημεῖο καταπτώσεως ἀλλὰ καὶ σὲ ποιό ὕψος μπορεῖ νὰ φτάσῃ ὁ ἄνθρωπος. Δείχνει τὴ φύσι τοῦ ἀνθρώπου, ἄλλοτε μὲν στὰ ὕψη, ἄλλοτε δὲ στὰ βάθη, καὶ τί δύναμι ἔχει ἡ μετάνοια, ποὺ γκρεμίζει τὰ κάστρα τοῦ διαβόλου. Ἀκόμα ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἔγραψε τὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων, ὅπου ἐξιστορεῖ τὸ ἔργο τῆς ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας καὶ ἰδίως τοῦ διδασκάλου του, τοῦ ἀποστόλου Παύλου.
* * *
Αὐτὸς ἦταν ὁ ἀπόστολος καὶ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς. Καὶ τιμᾶται σ᾿ Ἀνατολὴ καὶ Δύσι. Πολλοὶ φέρουν τὸ ὄνομά του· καὶ πόλεις καὶ χωριὰ ἀκόμα ὀνομάζονται «Ἅγιος Λουκᾶς». Ἡ Λαμία, ἡ μεγάλη πόλις τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, τὸν ἔχει πολιοῦχο της. Κ᾿ ἐμεῖς ἀποφασίσαμε νὰ χτιστῇ στὴ Φλώρινα μιὰ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ, στὸ νοσοκομεῖο. Γιατὶ οἱ ἄρρωστοι ἔχουν ἀνάγκη τὴ θεία ἐνίσχυσι.
Βέβαια οἱ ἄρρωστοι ἔχουν ἀνάγκη τοὺς γιατρούς. Καὶ κανείς δὲν ἀρνεῖται τὶς ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε, προσφέρει καὶ θὰ προσφέρῃ στὴν ταλαίπωρο ἀνθρωπότητα ἡ ἰατρική. Καὶ ἡ Γραφὴ λέει· Τίμα τὸν ἰατρό, διότι ὁ Θεὸς τὸν ἔδωσε· καὶ δέξου τὰ φάρμακα, διότι κι αὐτὰ βγαίνουν ἀπὸ τὰ βότανα τῆς γῆς (βλ. Σοφ. Σειρ. 38,1,4). Τιμοῦμε λοιπὸν τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Ἀλλὰ πρέπει νὰ παραδεχθοῦμε, ὅτι καὶ ἡ ἐπιστήμη, παρ᾿ ὅλες τὶς προόδους της, ἔρχονται στιγμὲς ποὺ σταματᾷ. Κι ὁ καλύτερος γιατρὸς δὲν ἔχει πλέον νὰ προσφέρῃ τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνο νὰ ὑψώσῃ τὰ χέρια στὸν οὐρανὸ καὶ νὰ ἐπικαλεσθῇ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἐποχὴ καὶ μέχρι σήμερα σὲ συνταγές τους οἱ γιατροὶ γράφουν· «Κοὺμ Ντέο» (ἒ῟ἣ ἲὸ῏), σὺν Θεῷ, μαζὶ μὲ τὸ Θεό. Καὶ εἶνε γεγονός, ὅτι ἄρρωστοι, ποὺ καὶ οἱ καλύτεροι γιατροὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ τοὺς ἀπήλπισαν, θεραπεύθηκαν μὲ τὴ θεία βοήθεια. Ἔχω πολλὰ παραδείγματα ἀπὸ τὴν ὑπηρεσία μου στὴν Ἀθήνα ἐπὶ 15 χρόνια ὡς ἱεροκήρυκος· ἄρρωστοι, τοὺς πῆραν καὶ τοὺς πῆγαν στὸ Λονδῖνο, στὴ Νέα Ὑόρκη, στὴ Μόσχα κ.λπ., καὶ ἀπελπίστηκαν. Οἱ γιατροὶ τοὺς εἶπαν· Δὲν ὑπάρχει θεραπεία. Καὶ ἔγιναν καλά μὲ τὴν πίστι στὸ Θεό.
Ναί! Ἡ πίστις εἶνε μεγάλος παράγων καὶ γιὰ τὴ θεραπεία τῶν ἀσθενῶν. Καὶ κάνει θαύματα ἡ Παναγία καὶ ἡ ἅγιοι· δὲν εἶνε ψέμα. Στὴν πίστι, λοιπόν, καταφεύγει ὁ ἄνθρωπος τὴν ὥρα τῆς ἀσθενείας, σὲ στιγμὲς ὀδύνης. Δὲν ὑπάρχει, ναὶ δὲν ὑπάρχει ἄλλος ἰατρὸς ἀνώτερος ἀπὸ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Καὶ δὲν ὑπάρχει ἄλλο φάρμακο ἀνώτερο ἀπὸ τὴν πίστι. Μεγάλο πρᾶγμα ἡ πίστις. Ὁ Καρρέλ, ἕνας μεγάλος ἰατροφιλόσοφος, εἶπε, ὅτι ἡ πίστις εἶνε παράγων θεραπείας· ὅταν ὁ ἀσθενὴς χάσῃ τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν πίστι στὸ Θεό, ἀπογοητεύεται καὶ πεθαίνει. Ἕνας δὲ ἄλλος διάσημος γιατρὸς ἔγραψε ἕνα βιβλίο ποὺ μεταφράσθηκε καὶ στὴν ἑλληνικὴ μὲ τίτλο «Πίσω μας στέκει ὁ Θεός», πίσω δηλαδὴ ἀπὸ ὅλα εἶνε ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ.
Βέβαια οἱ ἄρρωστοι ἔχουν ἀνάγκη τοὺς γιατρούς. Καὶ κανείς δὲν ἀρνεῖται τὶς ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε, προσφέρει καὶ θὰ προσφέρῃ στὴν ταλαίπωρο ἀνθρωπότητα ἡ ἰατρική. Καὶ ἡ Γραφὴ λέει· Τίμα τὸν ἰατρό, διότι ὁ Θεὸς τὸν ἔδωσε· καὶ δέξου τὰ φάρμακα, διότι κι αὐτὰ βγαίνουν ἀπὸ τὰ βότανα τῆς γῆς (βλ. Σοφ. Σειρ. 38,1,4). Τιμοῦμε λοιπὸν τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Ἀλλὰ πρέπει νὰ παραδεχθοῦμε, ὅτι καὶ ἡ ἐπιστήμη, παρ᾿ ὅλες τὶς προόδους της, ἔρχονται στιγμὲς ποὺ σταματᾷ. Κι ὁ καλύτερος γιατρὸς δὲν ἔχει πλέον νὰ προσφέρῃ τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνο νὰ ὑψώσῃ τὰ χέρια στὸν οὐρανὸ καὶ νὰ ἐπικαλεσθῇ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἐποχὴ καὶ μέχρι σήμερα σὲ συνταγές τους οἱ γιατροὶ γράφουν· «Κοὺμ Ντέο» (ἒ῟ἣ ἲὸ῏), σὺν Θεῷ, μαζὶ μὲ τὸ Θεό. Καὶ εἶνε γεγονός, ὅτι ἄρρωστοι, ποὺ καὶ οἱ καλύτεροι γιατροὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ τοὺς ἀπήλπισαν, θεραπεύθηκαν μὲ τὴ θεία βοήθεια. Ἔχω πολλὰ παραδείγματα ἀπὸ τὴν ὑπηρεσία μου στὴν Ἀθήνα ἐπὶ 15 χρόνια ὡς ἱεροκήρυκος· ἄρρωστοι, τοὺς πῆραν καὶ τοὺς πῆγαν στὸ Λονδῖνο, στὴ Νέα Ὑόρκη, στὴ Μόσχα κ.λπ., καὶ ἀπελπίστηκαν. Οἱ γιατροὶ τοὺς εἶπαν· Δὲν ὑπάρχει θεραπεία. Καὶ ἔγιναν καλά μὲ τὴν πίστι στὸ Θεό.
Ναί! Ἡ πίστις εἶνε μεγάλος παράγων καὶ γιὰ τὴ θεραπεία τῶν ἀσθενῶν. Καὶ κάνει θαύματα ἡ Παναγία καὶ ἡ ἅγιοι· δὲν εἶνε ψέμα. Στὴν πίστι, λοιπόν, καταφεύγει ὁ ἄνθρωπος τὴν ὥρα τῆς ἀσθενείας, σὲ στιγμὲς ὀδύνης. Δὲν ὑπάρχει, ναὶ δὲν ὑπάρχει ἄλλος ἰατρὸς ἀνώτερος ἀπὸ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Καὶ δὲν ὑπάρχει ἄλλο φάρμακο ἀνώτερο ἀπὸ τὴν πίστι. Μεγάλο πρᾶγμα ἡ πίστις. Ὁ Καρρέλ, ἕνας μεγάλος ἰατροφιλόσοφος, εἶπε, ὅτι ἡ πίστις εἶνε παράγων θεραπείας· ὅταν ὁ ἀσθενὴς χάσῃ τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν πίστι στὸ Θεό, ἀπογοητεύεται καὶ πεθαίνει. Ἕνας δὲ ἄλλος διάσημος γιατρὸς ἔγραψε ἕνα βιβλίο ποὺ μεταφράσθηκε καὶ στὴν ἑλληνικὴ μὲ τίτλο «Πίσω μας στέκει ὁ Θεός», πίσω δηλαδὴ ἀπὸ ὅλα εἶνε ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ.
* * *
Ἀπευθύνομαι πρὸς τοὺς ἰατροὺς καὶ τοὺς ἀσθενεῖς ποὺ τιμοῦν τὴ μνήμη τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ. Θὰ σᾶς βάλω σήμερα ἕνα κανόνα. Καὶ πιστεύω ὅτι, ὅπως μὲ προθυμία τιμᾶτε τὸν ἅγιο, ἔτσι μὲ προθυμία θὰ ἐκτελέσετε καὶ τὸν κανόνα. Μικρὸς κανόνας θὰ εἶνε. Δὲν πρόκειται νὰ σᾶς πῶ νὰ σηκώσετε ἕνα βουνὸ σὰν τὸν Ὄλυμπο· σᾶς ζητῶ ὅλοι τὰ σηκώσετε κάτι ποὺ μπορεῖτε, κάτι πολὺ ἐλαφρό· δυὸ χαλικάκια θὰ σᾶς δώσω.
Τὸ ἕνα χαλικάκι εἶνε, ὅτι ἀπὸ σήμερα, ἀπὸ ἀπόψε, σᾶς παρακαλῶ ν᾿ ἀνοίξετε τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ, νὰ διαβάσετε τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο. Καὶ μετά, τὸ δεύτερο χαλικάκι, νὰ διαβάσετε καὶ τὸ ἄλλο βιβλίο τοῦ Λουκᾶ, τὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων. Θὰ εὐφρανθῇ ἡ καρδιά σας. Τί ὡραῖα πράγματα ὑπάρχουν ἐκεῖ! Τηλεόρασις, πνευματικὴ τηλεόρασις εἶνε τὰ θεόπνευστα βιβλία. Ἐνῷ στὴν ἄλλη τηλεόρασι, ποὺ δαπανᾷ τόσο χρόνο ὁ κόσμος, ἐκεῖ εἶνε αἰσχρὰ κι ἀκατονόμαστα· ἔχουμε δυστυχῶς τὴ χειρότερη τηλεόρασι. Ἂν θέ᾿ς τηλεόρασι πνευματική, ἂν θέ᾿ς νὰ δῇς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοὺς γαλαξίες, τὴν Παναγία καὶ τοὺς ἀποστόλους καὶ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ζῶντα Θεόν· ἂν θέ᾿ς νὰ δῇς ὅλα αὐτὰ τὰ ὡραῖα, ἄνοιξε τὰ βιβλία αὐτά, τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο καὶ τὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων, βιβλία ποὺ ἐθαύμασαν μεγάλοι ἄνδρες τῆς ἱστορίας.
Πολλοὶ δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι, δὲν τὰ ἔχουν ἀκόμη διαβάσει. Πιστεύω νὰ δώσῃ ὁ Θεὸς νὰ δείξετε προθυμία, καὶ τότε διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Λουκᾶ νὰ ἔχουμε ὅλοι τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.
Τὸ ἕνα χαλικάκι εἶνε, ὅτι ἀπὸ σήμερα, ἀπὸ ἀπόψε, σᾶς παρακαλῶ ν᾿ ἀνοίξετε τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ, νὰ διαβάσετε τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο. Καὶ μετά, τὸ δεύτερο χαλικάκι, νὰ διαβάσετε καὶ τὸ ἄλλο βιβλίο τοῦ Λουκᾶ, τὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων. Θὰ εὐφρανθῇ ἡ καρδιά σας. Τί ὡραῖα πράγματα ὑπάρχουν ἐκεῖ! Τηλεόρασις, πνευματικὴ τηλεόρασις εἶνε τὰ θεόπνευστα βιβλία. Ἐνῷ στὴν ἄλλη τηλεόρασι, ποὺ δαπανᾷ τόσο χρόνο ὁ κόσμος, ἐκεῖ εἶνε αἰσχρὰ κι ἀκατονόμαστα· ἔχουμε δυστυχῶς τὴ χειρότερη τηλεόρασι. Ἂν θέ᾿ς τηλεόρασι πνευματική, ἂν θέ᾿ς νὰ δῇς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοὺς γαλαξίες, τὴν Παναγία καὶ τοὺς ἀποστόλους καὶ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ζῶντα Θεόν· ἂν θέ᾿ς νὰ δῇς ὅλα αὐτὰ τὰ ὡραῖα, ἄνοιξε τὰ βιβλία αὐτά, τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο καὶ τὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων, βιβλία ποὺ ἐθαύμασαν μεγάλοι ἄνδρες τῆς ἱστορίας.
Πολλοὶ δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι, δὲν τὰ ἔχουν ἀκόμη διαβάσει. Πιστεύω νὰ δώσῃ ὁ Θεὸς νὰ δείξετε προθυμία, καὶ τότε διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Λουκᾶ νὰ ἔχουμε ὅλοι τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
(Ομιλια του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου
εκφωνήθηκε εις τον ἱερό ναὸ του Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 18-10-1983)
http://www.augoustinos-kantiotis.gr
εκφωνήθηκε εις τον ἱερό ναὸ του Ἁγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 18-10-1983)
http://www.augoustinos-kantiotis.gr
