ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ, ἀγαπητοί μου, ἐρωτῶ τὸν ἑαυτό μου, ἐρωτῶ τοὺς ἄλλους, καὶ τώρα ἐρωτῶ κ᾽ ἐσᾶς· εἴμαστε Χριστιανοί;
Περίεργο, θὰ πῆτε· δόξα τῷ Θεῷ ὅλοι βγήκαμε ἀπὸ τὴν κολυμβήθρα τῆς Ὀρθοδοξίας· πῶς μᾶς κάνεις τέτοιο ἐρώτημα; Δυστυχῶς, ἀγαπητοί μου, μὲ τὰ χείλη εἴμαστε Χριστιανοί. Ὅπως λέει ὁ προφήτης Ἠσαΐας, «ὁ λαὸς αὐτὸς μὲ λατρεύει μὲ τὰ χείλη, ἀλλὰ ἡ καρδιά του εἶνε μακριὰ ἀπὸ μένα» (Ἡσ. 29,13. Ματθ. 15,8. Μᾶρκ. 7,6).
Ἀφορμὴ νὰ κάνω τὸ ἐρώτημα αὐτὸ μοῦ δίνει ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή, ἡ ὁποία διαβάζεται εἰς μνήμην τῶν ἁγίων πατέρων τῶν ἕξι Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἡ περικοπὴ αὐτὴ εἶνε ἕνας πνευματικὸς καθρέφτης, καὶ μᾶς καλεῖ ὅλους νὰ ἐξετάσουμε βαθειὰ τὸν ἑαυτό μας, ἂν εἴμαστε πράγματι Χριστιανοί. Καὶ θὰ εἴμαστε, ἐὰν τηροῦμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου.
Ἐάν, ἀγαπητοί μου, πῆτε σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς πολλοὺς ποὺ θεωροῦνται Χριστιανοὶ ὅτι εἶνε ἁμαρτωλὸς καὶ πρέπει νὰ ἐξομολογηθῇ, θὰ τὸ ἀρνηθῇ. Στοὺς ἑκατὸ χριστιανοὺς ζήτημα ἂν ἕνας ἔχῃ ἐξομολογηθῆ.
Καὶ ἐδῶ στὴν ἐκκλησία ὑπάρχουν ὡρισμένοι ποὺ κάνουν ὅλα τὰ ἄλλα, ἀλλὰ δὲν ἔχουν ἐξομολογηθῆ ποτέ στὴ ζωή τους· τὰ μαλλιά τους ἄσπρισαν, πλησιάζουν στὸν τάφο, καὶ κινδυνεύουν νὰ φύγουν ἀνεξομολόγητοι. Ἐὰν λοιπὸν πῆτε σὲ ἕναν ἀπ᾽ αὐτοὺς ὅτι εἶνε ἀνάγκη νὰ ἐξομολογηθῇ γιατὶ εἶνε ἁμαρτωλός, θὰ σᾶς πῇ· Ἐγὼ ἁμαρτωλός; Ἐγὼ εἶμαι ὁ καλύτερος Χριστιανός. Δὲν ἔκανα κανένα κακό· δὲ σκότωσα, δὲν πῆγα σὲ δικαστήριο, δὲ μπῆκα στὸ σπίτι τοῦ ἄλλου νὰ ἀτιμάσω τὴ γυναῖκα του, δὲν ἔκλεψα, δέν….
Ἀλλὰ μ᾽ αὐτὰ τὰ «δὲν» κανείς δὲν σῴζεται· δὲν εἶνε τόσο εὔκολο νὰ πάρῃ εἰσιτήριο γιὰ τὸν παράδεισο. Ἡ πύλη εἶνε «στενὴ» καὶ ἡ ὁδὸς ποὺ ὁδηγεῖ ἐκεῖ «τεθλιμμένη» (Ματθ. 7,14), ἀνηφορικὸς Γολγοθᾶς. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, ἀγώνας ἰσόβιος, πόλεμος στῆθος μὲ στῆθος. Ὁ Κύριος εἶπε· «Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν» (ἔ.ἀ. 11,12).
Λένε αὐτοί, ὅτι δὲν ἔκαναν κακό, ὅτι ἐτήρησαν τὶς ἐντολές, αὐτὲς τὶς μεγάλες ἐντολές. Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἐντολὲς ποὺ καυχῶνται ὅτι ἐτήρησαν, αὐτὲς ποὺ ἀπαγορεύουν τὸ φόνο τὴ μοιχεία τὴν ψευδορκία κ.τ.λ., ὑπάρχουν καὶ ἄλλες ἐντολὲς στὸ Εὐαγγέλιο. Ὁ κόσμος τὶς θεωρεῖ μικρές. Καὶ ὁ Κύριος σήμερα στὸ εὐαγγέλιο, ἀπὸ ταπείνωσι καὶ μὴ θέλοντας νὰ ἐκφρασθῇ ἐπιτακτικά, τὶς ὀνομάζει «ἐλάχιστες». Ἐν τούτοις ἡ τήρησί τους εἶνε ἀπαραίτητη γιὰ τὴν σωτηρία. Ὅποιος, λέει, παραβῇ μία ἀπὸ αὐτὲς τὶς ταπεινὲς ἐντολές μου, ποὺ ὁ κόσμος περιφρονεῖ καὶ τὶς θεωρεῖ ἀσήμαντες, «ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν» (ἔ.ἀ. 5,19), δὲν θὰ δῇ δηλαδὴ πρόσωπο Θεοῦ.
Τὶς μεγάλες ἐντολές, τὶς χοντρές, τὶς ξέρουμε. Ποιές εἶνε οἱ «μικρὲς» ἐντολές, ποὺ δυστυχῶς τὶς παραβαίνουμε κ᾽ ἐν τούτοις νομίζουμε ὅτι εἴμαστε Χριστιανοὶ καὶ θὰ σωθοῦμε;
* * *
Ἄχ, ἀδελφοί μου! Ἂν μᾶς φώτιζε ὁ Θεὸς νὰ καταλάβουμε τί λόγο θὰ δώσουμε, θὰ φροντίζαμε νὰ τηροῦμε καὶ τὶς «μικρὲς» ἐντολές.
Ποιές εἶν᾽ αὐτές; Ἕνα ἀστεῖο ποὺ λέμε καὶ γελᾶμε ἀλλὰ κάνει τὸν ἄλλο καὶ πικραίνεται. Ἕνα ψεματάκι ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ λέμε καθημερινῶς καὶ τὰ θεωροῦμε ἁλατοπίπερο τῆς ζωῆς. Μιὰ χειρονομία ποὺ κάνουμε, ἀθῴα δῆθεν, ποὺ δίνει ὅμως ἀφορμὴ στὸν ἄλλο νὰ σκανδαλισθῇ. Ἕνας τρόπος συμπεριφορᾶς ἀνάρμοστος, ἕνας λόγος ἄπρεπος. Ἀκόμα περισσότερο, μιὰ σκέψι ποὺ περνάει ἀνεξέλεγκτα ἀπ᾽ τὸ μυαλό μας· σκέψι ὑπερήφανη, σκέψι κακίας, σκέψι κατακρίσεως, σκέψι ζήλειας, σκέψι πονηρή, σκέψι ἀπιστίας, σκέψι ἀπελπισίας…. Ἀπ᾽ τοὺς λογισμοὺς ἀρχίζει τὸ κακό. Γι᾽ αὐτὸ τέτοιοι λογισμοὶ – τέτοιες σκέψεις εἶνε ἁμαρτία. Στὸν κῆπο δὲν ἀφήνουμε νὰ μπῇ ἡ ὄρνιθα τῆς γειτονιᾶς, μὴ μᾶς κάνῃ ζημιά· ἀφήνουμε ὅμως τὰ ὄρνεα τῶν κακῶν σκέψεων μέσα στὸ μυαλό μας νὰ ῥημάζουν ἀδιάκοπα τὰ λουλούδια τοῦ Θεοῦ.
Ὅλα αὐτὰ θεωροῦνται μικρά. Εἶνε ὅμως ἁμαρτήματα, ἀφοῦ τ᾽ ἀπαγορεύει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Ἀνοῖξτε τὸ Εὐαγγέλιο στὴν Ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁμιλία (Ματθ. κεφ. 5ο κ.ἑ.). Λέει ἐκεῖ ὁ Χριστός, ὅτι ἔνοχος δὲν εἶνε μόνο αὐτὸς ποὺ διαπράττει φόνο ἀλλὰ κι αὐτὸς ποὺ ὀργίζεται ἀδίκως κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ του· ὄχι μόνο ὅποιος διαπράττει μοιχεία ἀλλὰ καὶ ὅποιος ῥίχνει βλέμμα ἁμαρτωλὸ καὶ ἐπιθυμεῖ τὴν ξένη γυναῖκα· ὄχι μόνο ὅποιος καταπατεῖ τὸν ὅρκο του ἀλλὰ κι αὐτὸς ποὺ ὁρκίζεται ἔστω καὶ ἀληθινά· ὄχι μόνο ὅποιος ἐκδικεῖται τὸν ἐχθρό του ἀλλὰ καὶ ὅποιος δὲν τὸν ἀγαπᾷ καὶ δὲν τὸν συγχωρεῖ. Μᾶς λέει δηλαδὴ ὁ Κύριος, ὅτι ὁ Χριστιανός, πρὶν περάσῃ τὸ κατώφλι τῆς ἐκκλησίας πρέπει ν᾽ ἀφήνῃ ἔξω τὸ μῖσος, νὰ ἔχῃ συγχώρησι, ἀγάπη, καρδιὰ πλατειὰ σὰν τὴ θάλασσα καὶ σὰν τὸν οὐρανό· διαφορετικά, χίλια κεριὰ ν᾽ ἀνάβῃ, δὲν δικαιώνεται.
Αὐτὰ λοιπὸν τὰ «μικρὰ» τ᾽ ἀπαγορεύει ὁ Κύριος. Καὶ πόσο δίκιο ἔχει! Διότι εἶνε γεγονὸς ὅτι ἀπὸ τὰ μικρὰ ἀρχίζουν τὰ μεγάλα. Ἀναφέρω δύο παραδείγματα καὶ μερικὲς εἰκόνες.
⃝ Ἔχετε ἀκούσει γιὰ τὸν βασιλέα Δαυΐδ. Ἦταν ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ μὲ εὐγενῆ αἰσθήματα καὶ ἔγραψε τὰ ἀθάνατα τραγούδια τοὺς Ψαλμούς. Καὶ ὅμως ἔπεσε σὲ δύο μεγάλα ἁμαρτήματα, φόνο καὶ μοιχεία, γιὰ τὰ ὁποῖα μετανόησε. Πῶς ἔγιναν αὐτὰ τὰ ἁμαρτήματα; Ἀφορμὴ ἦταν ἕνα βλέμμα· ἀπὸ αὐτὸ ἄναψε ὅλη αὐτὴ ἡ πυρκαϊὰ ποὺ τὸν ἔκαψε. Ἀπὸ τὴν ταράτσα τοῦ ἀνακτόρου του εἶδε γυμνὴ μιὰ γυναῖκα ποὺ ἔκανε τὸ λουτρό της, κ᾽ ἐκεῖνο τὸ βλέμμα ἄναψε τὴ φωτιά. Τὴν ἐπιθύμησε, σχεδίασε τὸ φόνο τοῦ συζύγου της, κ᾽ ἔτσι τὴν πῆρε.
Ὦ σεῖς γυναῖκες ποὺ σᾶς παρασύρει τὸ ῥεῦμα τῆς μόδας, ἂν σκεπτόσασταν τί κακὸ κάνετε στὸν ἑαυτό σας καὶ στοὺς ἄλλους ποὺ τοὺς σκανδαλίζετε! Ἐσὺ ποὺ βγαίνεις γυμνὴ στὸ δρόμο, προτιμότερο νὰ ἔπαιρνες ἕνα μαγκάλι κάρβουνα ἀναμμένα καὶ νὰ τὰ πετᾷς δεξιὰ κι ἀριστερά, νὰ καοῦν δέντρα καὶ σπίτια, παρὰ αὐτὸ ποὺ κάνεις. Μὲ τὴ γύμνια ἀνάβεις φωτιές, προκαλεῖς ἀνθρώπους ν᾽ ἁμαρτάνουν.
⃝ Ἕνα ἄλλο παράδειγμα, ποὺ πρέπει νὰ μᾶς φοβίζῃ, εἶνε ὁ Ἰούδας. Ἀγάπησε καὶ ἀκολούθησε τὸ Χριστό, ἔγινε ἀπόστολος, καὶ θὰ ἦταν μέχρι σήμερα στὴ θέσι αὐτή. Δὲν πρόσεξε ὅμως τὰ «μικρά». Ἄρχισε νὰ παίρνῃ ἀπὸ τὸ κοινὸ ταμεῖο κάτι μικροποσά, γλυκάθηκε ἔτσι στὴν κλοπή, καὶ σιγὰ – σιγὰ ἡ ψυχή του πιάστηκε στὸ δίχτυ τῆς φιλαργυρίας. Καὶ γιὰ νὰ κερδίσῃ χρυσό, ἐπώλησε τὸν Χριστό. Ἄρχισε ἀπὸ τὰ μικρά, γιὰ νὰ φτάσῃ στὸ τεράστιο ἁμάρτημα ποὺ λέγεται προδοσία τοῦ Χριστοῦ.
Γι᾽ αὐτὸ κ᾽ ἐμεῖς ἂς προσέξουμε πολύ. Τώρα τὸ καλοκαίρι φτάνει μιὰ σπίθα, ἕνα τσιγάρο, γιὰ νὰ καῇ ὁλόκληρο δάσος. Δὲν εἶνε πολὺς καιρὸς ποὺ κάποιο ἀεροπλάνο στὴν Ἀμερικὴ ἔπεσε καὶ σκοτώθηκαν δεκάδες ἄνθρωποι· καὶ ἡ ἑταιρεία ἐρεύνησε καὶ βρῆκε, ὅτι τὸ δυστύχημα προῆλθε – ἀπὸ ποῦ; ἀπὸ μιὰ μικρὴ βίδα ποὺ ἦταν χαλασμένη. Ἀπὸ ἕνα τσιγάρο καίγεται ἕνα δάσος, ἀπὸ μιὰ βίδα καταστρέφεται ὁλόκληρο ἀεροπλάνο, κι ἀπὸ ἕνα σάπιο σανίδι μπορεῖ νὰ πνιγῇ ἕνα ὁλόκληρο καράβι. Ἀλλὰ καὶ στὴν ὑγεία μας πολλὲς φορὲς ἕνα σπυράκι, ἂν δὲν τὸ προσέξῃς, ἐξελίσσεται σὲ καρκίνο καὶ πεθαίνεις.
Νά πῶς ἀπὸ τὰ μικρὰ φτάνουμε στὰ μεγάλα. Ἔτσι εἶνε καὶ μέσα στὸ Εὐαγγέλιο οἱ «μικρὲς» ἐντολὲς ποὺ τὶς περιφρονοῦμε. Ἕνα βλέμμα, μιὰ χειρονομία, μία ἄτακτη σκέψι κ.λπ., εἶνε σὰν τὸ σπόρο. Ἀπὸ ἕνα μικρὸ σπόρο βγαίνει ἕνα πλατάνι· κι ἀπὸ μιὰ κακὴ σκέψι μπορεῖ νὰ προέλθουν τὰ μεγαλύτερα ἐγκλήματα.
* * *
Ἂς πάρουμε, ἀγαπητοί μου, κόσκινο καὶ νὰ κοσκινίσουμε τὸ νοῦ μας ἀπὸ πονηρὲς σκέψεις, τὶς αἰσθήσεις μας ἀπὸ ἀκάθαρτα μηνύματα, τὴ φαντασία μας ἀπὸ βλαβερὲς εἰκόνες, τὴν καρδιά μας ἀπὸ αἰσχρὲς ἐπιθυμίες, τὴ γλῶσσα μας ἀπὸ φαρμακερὲς λέξεις.
Ἂς προσέχουμε ὄχι μόνο τὶς μεγάλες ἐντολὲς ἀλλὰ καὶ αὐτὲς ποὺ θεωροῦνται μικρές. Ἂς προσέχουμε τὴ ζωή μας σὲ ὅλα.
Νὰ προσπαθήσουμε νὰ μιμηθοῦμε τοὺς ἁγίους μας, καὶ σήμερα τοὺς ἁγίους πατέρας ποὺ ἑορτάζουμε. Αὐτοὶ ἐφήρμοσαν ὅλο τὸν ἠθικὸ νόμο, τὶς μεγάλες καὶ τὶς «μικρὲς» ἐντολές. Τήρησαν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ μέχρι θανάτου. Τὸ μαχαίρι τοὺς ἔβαλαν στὸ λαιμό, καὶ δὲν ἀρνήθηκαν τὸ Χριστό. Μπροστά μας εἶνε τὰ παραδείγματά τους. Ἂς τοὺς ἀκολουθήσουμε. Ἂς πῇ ὁ καθένας μας· Προτιμότερο νὰ πεθάνω, παρὰ νὰ παραβῶ μία ὁποιαδήποτε ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, εἴτε μικρὴ εἴτε μεγάλη.
Κι ὅταν ὁ Θεὸς μᾶς δώσῃ ἱερὸ ἐνθουσιασμὸ νὰ τηροῦμε ὅλες τὶς ἐντολές του, τότε θὰ γίνουμε ἄξιοι γιὰ τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, δι᾽ εὐχῶν τῶν ἁγίων πατέρων, τῶν ὁποίων τὴ μνήμη ἐπιτελοῦμε σήμερα· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου στον ιερό ναὸ του Ἁγ. Γεωργίου Ν. Ψυχικοῦ – Ἀθῆναι 15-7-1962