Σελίδες

Τρίτη 6 Μαρτίου 2012

Πότε γίνονται τα Μνημόσυνα;

Μετά τήν Νεκρώσιμο Ἀκολουθία καί τήν ταφή ἕπονται κάποιες ἰδιαίτερες ἀκολουθίες, οἱ ὁποῖες τελοῦνται σέ καθορισμένες ἡμέρες ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων ἀδελφῶν μας καί τοῦτο διότι οἱ ἡμέρες αὐτές ἔχουν ἕναν ἰδιαίτερο συμβολισμό.
Καί πρῶτα τελοῦνται τά λεγόμενα τρίτα ἤ τριήμερα μνημόσυνα τά ὁποῖα λαμβάνουν χῶρα τήν τρίτη ἀπό τήν κοίμηση ἡμέρα.
Συμβολίζουν τήν τριήμερο παραμονή τοῦ Κυρίου στόν Τάφο «διά τριῶν ἡμερῶν ἐγερθέντα» ἤ πρός τιμήν τῆς Ἁγ. Τριάδος, κατά τίς ἀποστολικές διαταγές καί τόν Ἅγιο Ἰσίδωρο τόν Πηλουσιώτη.
Τά ἐννιάμερα ἤ ἔνατα πάλι γιά τό ἱερό τοῦ ἀριθμοῦ (3x3) ἤ διότι μᾶς ὑπενθυμίζουν τά ἐννέα τάγματα τῶν ἁγίων Ἀγγέλων, στά ὁποία ζητᾶμε νά

συναριθμηθεῖ ὁ κεκοιμημένος, ὡς ἄυλος πιά καί αὐτός. 
Τά σαράντα ἤ τεσσαρακοστά τελοῦνται «διά τήν τοῦ Σωτῆρος Ἀνάληψιν», ἡ ὁποία ἔλαβε χῶρα σαράντα ἡμέρες μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.
 Κατά τήν ἡμέρα αὐτή ἔχει ἤδη καί αὐτός ὅπως ὁ Κύριος «ἁρπαγεῖ ἐν νεφέλαις» γιά νά συναντήσει τόν Κριτή καί νά κριθεῖ, κατά τόν Ἅγ. Συμεών Θεσσαλονίκης. 
Κατά τίς Ἀποστολικές Διαταγές τελοῦνται «κατά τόν παλαιόν τύπον», διότι ἔτσι πένθησε καί ὁ Ἰσραηλιτικός λαός τόν Μωυσῆ.

Τά τρίμηνα, ἑξάμηνα, ἐννιάμηνα καί τρίχρονα, πολλαπλάσια τῆς τριάδος, συμβολίζουν τήν «Τριάδα, τόν τῶν ὅλων Θεόν» καί γίνονται «εἰς δόξαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ὑπέρ τοῦ μεταστάντος».


Τό ἐτήσιο τέλος Μνημόσυνο, τό ὁποῖο τελεῖται κατά τήν ἐπέτειο τῆς κοιμήσεως, κατά τήν πίστη δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας, τήν ἡμέρα τῆς ἀληθινῆς γεν­νήσεώς τους, τῆς μεταστάσεως.


Κατ’ αὐτές τίς ἡμέρες συνηθίζεται οἱ συγγενεῖς νά προσάγουν κόλλυβα εἴτε στόν Ναό, εἴτε στόν τάφο τοῦ κεκοιμημένου ὥστε νά τελεσθεῖ Τρισάγιο (στά τριήμερα, ἐννιάμερα, τρίμηνα, ἑξάμηνα, ἐννιάμηνα καί τρίχρονα)Μνημόσυνο (στά σαράντα ἤ τόν χρόνο) ὑπέρ ἀναπαύσεώς του. 
Κανονικά αὐτό πρέπει νά λαμβάνει χῶρα κατά τήν τέλεση Θείας Λειτουργίας γιά τούς λόγους πού ἤδη ἔχουν ἀναφερθεῖ, συνήθεια πού ἐξακολουθεῖ σέ ἀρκετές ἀκόμη περιοχές, κυρίως ἐπαρχιακές. Συνοδεύονται δέ τά κόλλυβα, ὅταν θά τελεσθεῖ τό Μνημόσυνο ἤ τό Τρισάγιο κατά τήν Θεία Λειτουργία, μέ ὅλα τά ἀπαραίτητα γιά τήν τέλεση τῆς ἀναίμακτης θυσίας, τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἐφ’ ὅσον εἰς μνήμην τοῦ κεκοιμημένου τελεῖται αὐτή, συνοδεύονται δηλαδη μέ τό πρόσφορο, τό νᾶμα, τό λάδι γιά τά κανδήλια, τά κεριά, καί τό θυμίαμα.

Ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει ἐπίσης καθιερώσει κάποιες συγκεκριμένες ἡμέρες κατά τίς ὁποῖες πρέπει νά τελοῦνται τά Ἱερά Μνημόσυνα.

Κατά πρῶτον τά Σάββατα.
Κάθε Σάββατο εἶναι ἀφιερωμένο σύν τοῖς ἄλλοις καί στούς κεκοιμημένους, μέσα στόν ἑβδομαδιαῖο κύκλο ἑορτῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Κατ’ αὐτήν τήν ἡμέρα θά ἔπρεπε νά τελοῦνται καί τά μνημόσυνα καί ὄχι τήν Κυριακή, ἡ ὁποία εἶναι ἡμέρα ἀφιερωμένη στήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. 
Γιά διαφόρους λόγους ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἀνέχεται καί ἐπιτρέπει τήν τέλεσή τους ἀκόμη καί Κυριακή.

Γιά μιά ἀκόμη φορά θά πρέπει νά τονισθεῖ πώς ἡ ἐπιδειξιομανία δέν ἔχει τόπο στά Ἱερά Μνημόσυνα.
Οἱ ἀμέτρητοι καί ἀτελείωτοι στολισμοί καθώς καί οἱ φωτογραφίες ἐπάνω στούς δίσκους τῶν κολλύβων μόνον κομπασμό καί ἐγωισμό ὑποδεικνύουν. 
Δυό βάζα μέ μερικά λουλούδια καί φυσικά ὁ δίσκος μέ τά κόλλυβα ἀρκοῦν. 
Πολλοί γνωρίζουν ὅτι θά σχολιασθοῦν καί θά κατακριθοῦν ἀπό συγγενεῖς, γνωστούς καί φίλους ἐάν πράξουν μέ σύνεση καί χωρίς ἐξεζητημένους στολισμούς καί δυστυχῶς παρασύρονται. Δέν θά πρέπει ὅμως νά συμβαίνει κάτι τέτοιο. Δέκα ἀντί δυό βάζα μέ λουλούδια, ἐκεῖνο τό πανί ἤ τό ἄλλο στό τραπέζι, δέν προσθέτουν τίποτε παραπάνω στήν ψυχή ἤ στήν μνήμη τοῦ κεκοιμημένου. Ἀντιθέτως προσθέτουν οἱ ἐλεημοσύνες, οἱ Θεῖες Λειτουργίες, τά Μνημόσυνα καί οἱ ἀγαθοεργίες.

Ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει ἐπίσης ὁρίσει δυό φορές τόν χρόνο νά γίνονται κοινά Μνημόσυνα. Αὐτά γίνονται τό Σάββατο πρίν τήν Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω καί τό Σάββατο πρίν ἀπό τήν Πεντηκοστῆ καί τά ὁποῖα ὀνομάζονται Ψυχοσάββατα.


Ὁ λόγος πού καθιερώθηκε τό πρῶτο εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἐπειδή πολλοί κατά καιρούς κοιμήθηκαν στήν ξενιτειά ἤ στή θάλασσα ἤ στά ὄρη καί στούς γκρεμούς ἤ καί ἐπειδή μερικοί δέν εἶχαν συγγενεῖς ἤ λόγῳ πτωχείας δέν ἀξιώθηκαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, «οἱ θεῖοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι ἐθέσπισαν τό μνημόσυνο αὐτό ὑπέρ πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων Χριστιανῶν».
 Ἐπειδή δέ τήν Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω θυμόμαστε τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου καί οἱ κεκοιμημένοι μας ἀκόμη δέν κρίθηκαν ὁλοκληρωτικά, τούς μνημονεύουμε αὐτή τήν ἡμέρα καί, ἐπικαλούμενοι τό ἄπειρο ἔλεός Του, Τόν παρακαλοῦμε μέ τό Μνημόσυνο πού κάνουμε, νά τούς ἀναπαύσει.

Εἶναι ὅμως ταυτόχρονα καί μία εὐκαιρία γιά ἐμᾶς νά θυμηθοῦμε τόν θάνατο, «νά ξυπνήσουμε» τρόπον τινά, τήν συνείδησή μας καί νά τραποῦμε σέ μετάνοια.

Τό δεύτερο Ψυχοσάββατο τοῦ ἔτους, πού εἶναι τήν παραμονή τῆς Πεντηκοστῆς, εἶναι μιά ἀκόμη εὐκαιρία λόγῳ τῆς ἐπελεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά ἐπικαλεσθοῦμε τόν φωτισμό Του ἀλλά καί νά παρακαλέσουμε γιά τήν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν.

Τά Μνημόσυνα τελοῦνται ἀπαραιτήτως σέ συνάρτηση μέ τή Θεία Λειτουργία καί μέ τή συνοδεία κολλύβων καί αὐτό γιατί τά κόλλυβα ἔχουν ἕνα ἰδιαίτερο συμβολισμό. Ὅπως δηλαδή ὁ κόκκος τοῦ σιταριοῦ πέφτει στή γῆ καί θάπτεται καί χωνεύεται καί σαπίζει σ’ αὐτή χωρίς νά φθείρεται καί φυτρώνουν ἀπό τήν ὕλη τοῦ νέοι κόκκοι πλουσιότεροι καί ὡραιότεροι, χωρίς νά ὑπολείπονται σέ τίποτε ἀπό τήν οὐσία ἐκείνου πού θάφτηκε καί χωνεύτηκε, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί τό νεκρό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου θάπτεται στή γῆ καί σαπίζει, ἔπειτα ἀπό τήν ἴδια οὐσία θά ἀναστηθεῖ ἄλλο σῶμα, τό ὁποῖο, παρ’ ὅλο πού δέν θά εἶναι φθαρτό καί σαπέν, σέ τίποτε δέν θά ὑπολείπεται ἀπό τήν ὕλη του. Ἀλλά καί ὁ Κύριος μίλησε γιά τήν ἀνάστασή Του μέ τήν παραβολή τοῦ κόκκου καί τοῦ σίτου (Ἰωάν. 12,24).

Γιά ὅλον αὐτό τόν ἰδιαίτερο συμβολισμό θά πρέπει νά διατηρηθεῖ ἡ τέλεση τῶν Ἱερῶν Μνημοσύνων μέ κόλλυβα καί μόνον κόλλυβα. Δυστυχῶς ὑπάρχει ἡ καινοφανής συνήθεια νά προσάγονται γιά τήν τέλεση Τρισαγίων διάφορα εἴδη, ὅπως κουλουράκια κτλ. Γιά τούς λόγους πού ἀναφέρθηκαν θά πρέπει νά θεωρηθεῖ ἀπορριπτέα αὐτή ἡ συνήθεια.

Ὑπάρχουν ὅμως καί κάποιες ἡμέρες κατά τίς ὁποῖες δέν τελοῦνται μνημόσυνα.

Ἐν πρώτοις ἡ περίοδος ἀπό τό Σάββατο τοῦ Ἁγ. Λαζάρου μέχρι καί τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ.
 
Τοῦτο «διά νά δεσπόζη τό Πάθος τοῦ Κυρίου καί Αὐτός μόνον νά λατρεύεται ἐξ ὅλης τῆς καρδίας τῶν πιστῶν, ἐν τελείᾳ μεταρσιώσει καί κατανύξει, ἐντός τοῦ κλίματος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, νά ὑποχωροῦν δ’ οἱ πάντες καί τά πάντα ἐνώπιον Αὐτοῦ, οὕτω παραγγέλει ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, ὅπως τήν κοινήν Ἀνάστασιν πρό τοῦ θείου Πάθους πιστούμενοι καί τά βάϊα τῆς νίκης τοῦ Χριστοῦ φέροντες ἀνά χείρας καί πολλῷ μᾶλλον Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι μνημονεύωμεν ἀποκλειστικῶς καί μόνον τοῦ Χριστοῦ καταργήσαντος μέν τόν θάνατον, φωτίσαντος δέ ζωήν καί ἀφθαρσίαν, περιορίζωμεν δέ τάς πενθίμους καί τελετικάς ἐκδηλώσεις».
 Κατά συνεκδοχῆν δέ καί σέ ὅλες τίς ἑορτές τοῦ Κυρίου, τίς Δεσποτικές δηλαδή.
 Ἐπίσης στίς Θεομητορικές ἑορτές, δηλαδή τῆς Παναγίας καί τήν 14η Σεπτεμβρίου.

Σέ περίπτωση δέ πού συμπίπτει τό μνημόσυνο προσφιλοῦς μας προσώπου κατά τίς ἡμέρες ἤ περιόδους αὐτές, καλόν εἶναι νά ἐρχόμαστε σέ συνεννόηση μέ τόν Ἱερέα τοῦ Ναοῦ ὅπου θά τό τελέσουμε (καί μάλιστα ἀρκετές ἡμέρες πρωτύτερα), ὥστε νά μᾶς ἐνημερώσει γιά τήν καλύτερη καί σωστότερη ἡμερομηνία τελέσεώς του.