Είναι ο πρώτος από τους Επτά Διακόνους, ο αρχιδιάκονος, που διάλεξε ο πιστός λαός των Ιεροσολύμων για να προσφέρει, μαζί με τους άλλους, τις υπηρεσίες. του στα κοινά συσσίτια, στις καλούμενες τράπεζες αγάπης των Πρώτων Χριστιανών.
Το ζήτημα για την εκλογή Διακόνων στην Πρωτοχριστιανική Εκκλησία προέκυψε όταν μερικοί Ελληνιστές Ιουδαίοι, δηλαδή ελληνόφωνοι Εβραίοι της διασποράς,
διατύπωσαν παράπονα για άνιση μεταχείριση.
Παραπονιόνταν συγκεκριμένα, εκείνοι, ότι στην καθημερινή διανομή των τροφών που γινόταν μεταξύ των Πρώτων Χριστιανών παραβλέπονταν οι ανάγκες των χηρών
και των ορφανών, των Ελληνιστών Εβραίων.
Ποιος είναι ο ΣτέφανοςΑς σταθούμε όμως τώρα με ιδιαίτερη προσοχή στο γενναίο αυτό στρατιώτη του Χριστού που ονομάζεται Στέφανος. Ας δούμε αυτόν το σεμνό νέο, τον ενάρετο άντρα
με τη φλογερή πίστη που σήκωσε για την αγάπη του Κυρίου το δικό του σταυρό και έγινε η απαρχή του Χριστιανικού Μαρτυρολογίου, ο σημαιοφόρος και το σύμβολο
της μαρτυρικής Χριστιανοσύνης.
Ο Στέφανος ήταν Χριστιανός μεγάλης πίστεως. Ήταν, όπως φαίνεται, πολύ γνωστός ανάμεσα στους Πρώτους Χριστιανούς των Ιεροσολύμων για την αρετή, την
εργατικότητα, τη σοβαρότητα, τη δικαιοσύνη και τα έργα γενικά της φιλανθρωπίας.
Τον είχαν επισημάνει ασφαλώς οι πιστοί. Τον είχαν ξεχωρίσει, ίσως από τις φροντίδες του στη θεάρεστη αποστολή του να φροντίζει τους αδύνατους
Χριστιανούς, «εἰς τό διακονεῖν τραπέζαις», προτού εκλεγεί επίσημα και του ανατεθεί η ευθύνη του ως Διακόνου. Δέν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι οι πιστοί τον
έκλέγουν Πρώτο ανάμεσα στους Επτά Διακόνους!
Ο Στέφανος ήταν άνδρας μορφωμένος. Μαθητής του νομοδιδασκάλου Γαμαλιήλ. Εκτός όμως από Διάκονος, καθώς αναφέρει ο Επιφάνιος, ήτανε κι ένας από τους
Εβδομήκοντα Μαθητές του Χριστού.
Είχε ο μακάριος Στέφανος αγνή, καθαρή καρδιά και πίστη θερμή. Ήταν ψυχή ταπεινή, καλοπροαίρετη, που ποθούσε να τεθεί κάτω από την επίδραση και την
καθοδήγηση της Χάρης του Θεού. Κι αυτό βέβαια έγινε με τη χειροθεσία των Αποστόλων. Από τη στιγμή εκείνη το Άγιο Πνεύμα κατευθύνει τη ζωή και τη δράση
του. Έτσι, με τη Χάρη του Θεού ο Στέφανος δε διακονεί μόνο τους αδύνατους Χριστιανούς στις υλικές ανάγκες τους αλλά αναδεικνύεται και κήρυκας του
Ευαγγελίου ανάμεσα στο λαό. Γίνεται πρώτα η χειροτονία και επακολουθεί η δράση του ως κήρυκα του Ευαγγελίου.
Το συναρπαστικό κήρυγμά του και τα ακαταμάχητα επιχειρήματα του για την πίστη του Χριστού μαγνητίζουν τα πλήθη που τον ακούνε τα χαρίσματα του Αγίου
Πνεύματος του δωρίζουν λάμψη πνευματική και σωματική. Του δωρίζει ο Κύριος όχι μόνο εξαιρετική ικανότητα να μιλά ωραία και πειστικά αλλά να κάνει και θαύματα.
Θαυματουργούσε λοιπόν ο Άγιος Πρωτομάρτυρας Στέφανος. τα κηρύγματά του τα στήριζαν και τα επιβεβαίωναν μεγάλα κι εξαίσια θαύματα. Ο χαρισματικός λόγος του
Στεφάνου, η προσωπικότητά του και τα θαύματά του προσελκύουν πολλούς στην πίστη του Χριστού ανάμεσα τους και μεγάλο αριθμό Ιουδαίων.
Ενοχοποίηση και σύλληψη τουΌταν όμως οι άνθρωποι της ανομίας, οι υπηρέτες του αντίχριστου αποδεικνύονται ανίσχυροι στο διάλογο δεν παραιτούνται από τα σχέδιά τους, δεν σταυρώνουν τα
χέρια, αλλά εφαρμόζουν νέα τακτική στην κακοποιό δράση τους. Χρησιμοποιούν το ψευδός, τη συκοφαντία και τη βία. Χαλκεύουν κατηγορίες. Κατασκευάζουν ένοχους και σέρνουν ως κατηγορουμένους, αθώους, ανθρώπους του Θεού.
Αυτό λοιπόν εφαρμόζουν και κατά του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου οι άνθρωποι του Ιουδαϊκού Συνεδρίου. Επιστρατεύουν εναντίον του ψευδομάρτυρες που τους
δασκαλεύουν κατάλληλα. Έτσι εμφανίζονται κατόπιν εκείνοι και καταγγέλλουν δήθεν αυθόρμητα ότι τάχα άκουσαν το Στέφανο να μιλάει βλάσφημα εναντίον του
Μωυσή, του Θεού και του ναού. Καλλιεργείται κατάλληλα εχθρικό κλίμα εναντίον του κήρυκα του Ευαγγελίου, Διακόνου Στεφάνου, και υφαίνεται σατανικά, με
συκοφαντίες, το κατηγορητήριο του. Άνθρωποι της Ιουδαϊκής Συναγωγής είναι εκείνοι που υποκινούν, που δωροδοκούν και κατευθύνουν την εκστρατεία κατά του Αγίου Στεφάνου.
Οι συκοφαντίες κατά του Διακόνου Στεφάνου, όπως μας πληροφορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς πέτυχαν το σκοπό τους. Προκάλεσαν μίσος, φανατισμό κι επιθετικότητα
στον Ιουδαϊκό λαό, στους πρεσβυτέρους, τους προεστούς των Ιουδαίων και τους γραμματείς: «Συνεκίνησαν τέ τόν λαόν καί τούς Πρεσβυτέρους καί τούς γραμματεῖς»
(Πραξ. στ 12).
Προκαλείται λοιπόν αρχικά αναταραχή και εξέγερση. Επακολουθεί όμως καθοδηγούμενη ληστρική επιδρομή κατά του Στεφάνου. Προπηλακίζεται και
συλλαμβάνεται. Του κάνουν βιαία απαγωγή και τον οδηγούν, ως επικίνδυνο πρόσωπο, στο Συνέδριο.
Η σκευωρία είναι πολύ καλά οργανωμένη. Έτοιμο είναι και το κατηγορητήριο. Όλα λοιπόν προχωρούν σύμφωνα με το σχέδιο και η δίκη αρχίζει. Ο Πρωτομάρτυρας
Στέφανος ακούει τους ψευδομάρτυρες να καταθέτουν τις συκοφαντικές κατηγορίες τους, κάτω από τα θολά και χαιρέκακα βλέμματα των άδικων δικαστών του, γαλήνιος
κι ατάραχος. Ενώ λοιπόν τελειώνει το κατηγορητήριο, οι ψευδομάρτυρες, οι κατήγοροι, οι άδικοι δικαστές και όλοι οι παρευρισκόμενοι στο Συνέδριο, στρέφουν
ξαφνικά τα βλέμματά τους στον ηρωικό Μάρτυρα και βλέπουν κάτι θαυμαστό. Βλέπουνε ν’ αστράφτει το πρόσωπο του Αρχιδιακόνου Στεφάνου σαν πρόσωπο
αγγέλου. Στο πρόσωπο του Στεφάνου λάμπει η καλοσύνη. Αστράφτει η αγιότητα. Στο βλέμμα του λαμπυρίζει η Χάρη του Θεού με θείο φως, που είναι μαρτυρία του Αγίου
Πνεύματος, προεικονίζει θαυμαστά ο Θεός το αναμενόμενο στεφάνι της νίκης, του επικείμενου μαρτυρίου του αθλητού Του.
Η απολογία του Στεφάνου
Οι άνθρωποι του Ιουδαϊκού Συνεδρίου, οι δικαστές, γνωρίζανε καλά τον Πρωτομάρτυρα Στέφανο δεν του συγχωρούσαν τη δραστηριότητά του ως κήρυκα του
Ευαγγελίου δεν μπορούσαν ν ανεχτούν τα θαύματα που έκανε στ’ όνομα του Χριστού. Θέλανε λοιπόν να του κλείσουν το στόμα.
Είχαν με λίγα λόγια προαποφασίσει την εξόντωση του. Προσπαθούσαν όμως να τηρήσουν τους τύπους. Παρίσταναν τους δικαστές.
Γι αυτό, αφού μίλησαν οι επιστρατευμένοι ψευδομάρτυρες κι ακούστηκαν οι χαλκευμένες κατηγορίες τους, ο αρχιερέας του Συνεδρίου ρώτησε το Στέφανο:
-Είναι αληθινά, κατηγορούμενε, όσα καταγγέλλουν εναντίον σου οι μάρτυρες;
Μετά το ερώτημα αυτό του αρχιερέα του Συνεδρίου αρχίζει η απολογία του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου. Απολογούμενος ο Μάρτυρας του Χριστού μιλάει στην
αρχή μ’ ευγένεια και σε χαμηλούς τόνους. Ανατρέχει σε μεγάλα γεγονότα του ιστορικού παρελθόντος του ισραηλιτικού λαού και αναφέρεται σε ιερά πρόσωπα,
όπως τον Αβραάμ, τον Ιακώβ, τον Πάγκαλο Ιωσήφ, το Μωυσή κ.λπ.
Θέλει να φανερώσει την κακή προϊστορία των Ιουδαίων απέναντι στους προφήτες, στους ευεργέτες τους και σ’ Αυτόν τον ίδιο το Λυτρωτή Χριστό.
Μιλάει λοιπόν στο Συνέδριο ο Στέφανος για την πίστη και την υπακοή που είχαν στο Θεό οι Πατριάρχες των Ιουδαίων. Αναφέρεται στη συνέχεια ο Στέφανος στην ιστορία
του Ιακώβ και ειδικότερα του Ιωσήφ του ονομαζόμενου Παγκάλου που τον πουλήσανε τα’ αδέρφια του. Μιλάει μετά ο Πρωτομάρτυρας για το Μωυσή. Εκφράζει
γι αυτόν, όπως και για τους Πατριάρχες του Ισραήλ, το σεβασμό του. Αποκαλύπτει όμως και καταγγέλλει ότι οι Ιουδαίοι πρόγονοι τους, του συμπεριφέρθηκαν με
σκληρότητα, κακία και αγνωμοσύνη.
Κατηγορούν και ελέγχουν το Στέφανο στο Ιουδαϊκό Συνέδριο ότι μιλάει βλάσφημα, δήθεν, για το Μωυσή. Κι εκείνος τους επιστρέφει την κατηγορία λέγοντάς τους πόσο
υβριστικά φερθήκανε στο Μωυσή οι προγονοί τους. Και πόσο ασεβέστατα αγνόησαν την προφητεία του περί του Χριστού οι σύγχρονοι του. Ο Μωυσής είχε προαναγγείλει
τον ερχομό Του και είχε παραγγείλει αυτού ακούσεσθε. Να υπακούσετε σ’ Αυτόν. Κι εκείνοι αντί υπακοής συλλάβανε και σταυρώσανε το Χριστό. Και με μανία οδηγούσαν σε δίκη τους κήρυκές Του.
Ξεσκεπάζει λοιπόν και φανερώνει ο Στέφανος τους Ιουδαίους κακότροπους, έτοιμους για κάθε τί το άνομο, το άσεβές και αγνώμον. Αποκαλύπτει ότι με κακόβουλο
φρόνημα στρέφονται κατά των ευεργετών τους...
Ασκεί δριμύτατο έλεγχο
Φοβερός καταπέλτης για τους δικαστές του, γίνεται προς το τέλος της η απολογία του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου. Ασκεί ο Άγιος δριμύτατο έλεγχο σ αυτούς που τάχα
εκόπτοντο για το ναό και το Μωυσή. Τους αποκαλεί προδότες και φονείς του Δικαίου Ιησού Χριστού.
Ας δούμε αυτό το θαρραλέο κατηγορώ του Στεφάνου:
-Σκληροτράχηλοι και αναίσθητοι στην καρδιά και στ’ αυτιά σας. Εγωιστές και ισχυρογνώμονες, που βουλώνετε τα αυτιά στην πνευματική αλήθεια. Πάντοτε
στέκεστε αντίθετοι, εχθρικοί στο Άγιο Πνεύμα, όπως και οι προγονοί σας. Ποιόν, αλήθεια, από τους προφήτες δεν καταδιώξανε οι πατέρες σας;
Κι όχι μόνο τους καταδιώξανε αλλά και φόνευσαν εκείνους που προανήγγειλαν τον ερχομό του Μεσσία Χριστού. Και σ’ αυτόν τον ίδιο το Χριστό, τον απόλυτα
αναμάρτητο και δίκαιο, εσείς έχετε γίνει προδότες και φονιάδες...
Γκρεμίζει ο Μάρτυρας του Χριστού το σαθρό κατηγορητήριο. Γίνεται από κατηγορούμενος δριμύτατος κατήγορος. Τους καταγγέλλει και αποδεικνύει ότι είναι
εθελόκακοι, εθελότυφλοι και προφητοκτόνοι. Τους καταγγέλλει για φονικό μένος κι εναντίωση στο Άγιο Πνεύμα:
-Πάντοτε στέκεστε αντίθετοι, εχθρικοί στο Άγιο Πνεύμα, όπως και οι προγονοί σας, τονίζει.
«Ὑμεῖς ἀεί τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίω ἀντιπίπτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καί ὑμεῖς» (Πράξ. ζ΄51).
Καταγγέλλοντας λοιπόν μ’ αυτόν το σκληρό τρόπο τους δικαστές του ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος, ήταν ωσάν να έβγαζε τούτο το συμπέρασμα:
Λοιπόν, τί νομίζετε, ότι δεν καταλαβαίνω τα φονικά σας ένστικτα; Αποτελείτε εσείς την συνεπή συνέχεια των προηγηθέντων εγκλημάτων. Αφού φονεύσατε τους
προφήτες, αφού σταυρώσατε το Χριστό, θα σας ήταν δύσκολο να συνεχίσετε τα εγκλήματα σας κατά των Μαθητών και Αποστόλων Του;
Οι δικαστές του Πρωτομάρτυρα, πέτρινα, βλοσυρά πρόσωπα, ακούνε στην αρχή την απολογία του ανέκφραστοι και με παγερή περιφρόνηση.
Σιγά-σιγά όμως θορυβούνται. Αλλάζουν βλέμματα οργής και αγανάκτησης και εκδηλώνουν ταραχή. Έτσι όταν ή απολογία του γίνεται καταπέλτης, φουσκώνουν οί
καρδιές τους από κακία και τα δόντια τους χτυπούν, τρίζουν από μανία εκδίκησης.
Ο λιθοβολισμός του Στεφάνου
Στο τέλος της απολογίας του Στεφάνου, ενώ το μίσος του Ιουδαϊκού Συνεδρίου κορυφώνεται εναντίον του, η Χάρη του Θεού τον περιβάλλει θαυματουργά. Γίνεται
μεγάλο θαύμα. Βλέπει ο Άγιος Στέφανος μια ουράνια οπτασία. Βλέπει τους ουρανούς ανοιχτούς και γεμάτος χαρά αναφωνεί:
«Να, βλέπω ανοιγμένους τους Ουρανούς και τον Υιό του ανθρώπου να βρίσκεται στα δεξιά του Θεού!
Ταράζεται τότε το Συνέδριο. Κραυγές οργής ξεσπούν εναντίον του. Γροθιές εκδίκησης υψώνονται στον αέρα. Πολλοί κλείνουν τα αυτιά τους, μη θέλοντας ν’
ακούσουν τα βλάσφημα, τάχα, λόγια του Στεφάνου. Είναι μια έκρηξη φονικής οργής που εκδηλώνεται με κραυγή μίσους και κλείσιμο των αυτιών από τους ανθρώπους
του Συνεδρίου. Γράφει σχετικά μ’ αυτό ο Λουκάς: «Κράξαντες φωνή μεγάλη συνέσχον τά ὦτα αὐτῶν» (Πράξ. ζ 57).
Τελικά όλοι ορμούν εναντίον του, τον αρπάζουν και τον σέρνουν έξω από την αίθουσα. Τον βγάζουν έξω από την πόλη. Εκεί μπαίνει σ’ εφαρμογή το δολοφονικό
σχέδιο του Συνεδρίου.
Στον τόπο του μαρτυρίου του περιβάλλεται ο πρωτομάρτυρας από άγριες, εγκληματικές μορφές. Οι δήμιοι του δημιουργούν πανδαιμόνιο με τις βρισιές και τις
αιμοχαρείς κραυγές τους.
Συγκεντρώνουν πέτρες για το λιθοβολισμό. Βγάζουν μέρος των ενδυμάτων τους οι ψευδομάρτυρες ώστε να λιθοβολούν με άνεση.
Ο Μάρτυρας του Χριστού προσεύχεται. Προσεύχεται και γι αυτούς που είναι έτοιμοι να τον συντρίψουν με άγριο λιθοβολισμό.
Σε λίγο βροχή πέφτουν οι πέτρες καταπάνω του. το σώμα του πληγώνεται, το αίμα τρέχει. Τον χτυπούν όλοι, σκληρά, ανελέητα. Καταματωμένος συγκεντρώνει τις
τελευταίες δυνάμεις του και προσεύχεται:
«Κύριε Ιησού, δέξαι τό πνεῦμα μου», ψιθυρίζει.
Ο άγριος λιθοβολισμός συνεχίζεται. Τα χτυπήματα τσακίζουν το σώμα του. Οι δυνάμεις αρχίζουν να τον εγκαταλείπουν. Αισθάνεται ο Μάρτυρας ότι λίγες είναι οι
στιγμές της επίγειας ζωής που του απομένουν. Στις στιγμές αυτές των φρικτών πόνων του, φέρνει στο νου του τους πόνους του Εσταυρωμένου του Γολγοθά. Συγκεντρώνει
έπειτα για στερνή φορά τις δυνάμεις του και γονατιστός προσεύχεται στο Θεό να συγχωρήσει αυτούς που τον λιθοβολούν. Εφαρμόζει την Θεοδίδακτη τελειότητα της
αγάπης, την αγάπη για τους εχθρούς. Μιμείται ο Πρωτομάρτυρας το Σωτήρα Χριστό που συγχώρεσε τους σταυρωτές Του και κράζει μεγαλόφωνα:
«Κύριε, μή στήσης αὐτοῖς τήν ἁμαρτίαν ταύτην!» Κύριε μην καταλογίσεις σ’ αυτούς αυτήν την αμαρτία.
Μ’ αυτά τα τελευταία λόγια της συγγνώμης παραδίνει την αγία του ψυχή στον Βασιλέα Χριστό. Και του το ειπών εκοιμήθη, γράφει ο ιερός Ευαγγελιστής.
Έτσι μια γενναία ηρωική ψυχή, λουσμένη με το αίμα του μαρτυρίου και στολισμένη με το στεφάνι της νίκης, μπαίνει στην ατέλειωτη χαρά και ευτυχία του Ουρανού.
Ο λιθοβολισμός του Στεφάνου έγινε χωρίς την έγκριση της Ρωμαϊκής αρχής. Έγινε παρανόμως. Οι Ρωμαίοι δεν είχαν παραχωρήσει τέτοιο δικαίωμα, ποινής θανάτου,
στο Συνέδριο των Ιουδαίων.
Το άγιο σώμα του αγγελόμορφου Πρωτομάρτυρα το φρόντισαν και το ενταφίασαν οι Χριστιανοί των Ιεροσολύμων που θρήνησαν το θάνατο του. ο λιθοβολισμός του
Πρωτομάρτυρα έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, τρία περίπου χρόνια μετά την Ανάληψη του Χριστού. Ήτανε παρών σε αυτόν και ο νεανίας Σαύλος, ο μετέπειτα φλογερός
Απόστολος του Χριστού Παύλος.
Η ημέρα του Λιθοβολισμού του Στεφάνου καταγράφεται στην Ιστορία της Στρατευομένης Εκκλησίας του Χριστού ως η αφετηρία του Πρώτου Διωγμού των
Χριστιανών που άρχισε από τα Ιεροσόλυμα. για τον διωγμό αυτό γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς:
«Εγένετο δε εν εκείνη τη ημέρα διωγμός μέγας επί την εκκλησίαν την εν Ιεροσολύμοις, πάντες δε διεσπάρησαν κατά τάς χώρας της Ιουδαίας και της
Σαμαρείας, πλήν των αποστόλων» (Πραξ. η΄ 1).
Μετά τον λιθοβολισμό του Στεφάνου το ιουδαϊκό μένος στρέφεται αδιάκριτα εναντίον όλων των Χριστιανών των Ιεροσολύμων. Εξαπολύεται διωγμός μέγας κατά
της Εκκλησίας. Διωγμός φοβερός ώστε αναγκάζονται οι Χριστιανοί να εγκαταλείψουν τα Ιεροσόλυμα και να διασκορπιστούν στα χωριά της Ιουδαίας και
της Σαμάρειας. Φύγανε σχεδόν όλοι πλην των αποστόλων. Εκείνοι, ως πρόμαχοι και ταγοί της Εκκλησίας, έπρεπε να μείνουν κοντά στη μάχη, για να είναι παράδειγμα
πίστεως, ανδρείας και θάρρους... Κι αυτό έπραξαν!
Το Μέγιστον Έπαθλον
Ποιά όμως είναι τα μέγιστα και ανεκτίμητου αξίας έπαθλα που χάρισε ο Θεός στον Πρωτομάρτυρα, σ’ ανταμοιβή της θερμής Πίστης του και της σθεναρής υπέρ Χριστού
ομολογίας του;
Του έδωσε τη χάρη Του. Του χάρισε θαυματουργική δύναμη. Του δώρισε λάμψη ουράνια και μορφή αγγελική μέσα στο Ιουδαϊκό Συνέδριο. Κι ενώ ήταν έτοιμος για
το μαρτύριο, είδε μέγα και θαυμαστό όραμα. Είδε ανοιχτούς τους ουρανούς και τον Χριστό να στέκεται όρθιος στα δεξιά του Πατρός!
Σύμφωνα με τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, ο πόθος του μαρτυρίου ανεβάζει το Χριστιανό σε αγγελικό αξίωμα. Ανοίγει τις πύλες των ουρανών.
Και όταν οι πέτρες πέφτουν με οργή και σφοδρότητα στο νεανικό σώμα του Πρωτομάρτυρα εκείνος υπομένει καρτερικά και συγχωρεί. Γίνεται μιμητής του
Χριστού. Και ποιο είναι εδώ το έπαθλο του; Φονεύεται αλλά δεν αποθνήσκει. Ένδοξη κοίμηση είναι το έπαθλο. Οι φονικές πέτρες γίνονται σκάλες και σκαλοπάτια που τον
οδηγούν στον ουρανό να λάβει το στεφάνι της νίκης.
Στίχος
Λόγων στεφάνοις, οἷα τιμίοις λίθοις, Στέφω Στέφανον, ὃν προέστεψαν λίθοι. Εἰκάδι λαΐνεος Στέφανον μόρος ἑβδόμῃ εἷλεν.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε
Βασίλειον διάδημα, ἐστέφθη σὴ κορυφή, ἐξ ἄθλων ὧν ὑπέμεινας, ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, Μαρτύρων Πρωτόαθλε· σὺ γὰρ τὴν Ἰουδαίων, ἀπελέγξας μανίαν, εἶδες σου τὸν
Σωτῆρα, τοῦ Πατρὸς δεξιόθεν. Αὐτὸν οὖν ἐκδυσώπει ἀεί, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον
Ὁ Δεσπότης χθὲς ἡμῖν, διὰ σαρκὸς ἐπεδήμει, καὶ ὁ δοῦλος σήμερον, ἀπὸ σαρκὸς ἐξεδήμει· χθὲς μὲν γάρ, ὁ Βασιλεύων σαρκὶ ἐτέχθη, σήμερον δέ, ὁ οἰκέτης
λιθοβολεῖται· δι᾽ αὐτὸν καὶ τελειοῦται, ὁ Πρωτομάρτυς καὶ θεῖος Στέφανος.
Κάθισμα Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ
Ἀπόστολε Χριστοῦ, Διακόνων ὁ πρῶτος, Πρωτόαθλε σοφέ, τῶν Μαρτύρων ἀκρότης, ὁ κόσμου τὰ πέρατα, ἁγιάσας τοῖς ἄθλοις σου, καὶ τοῖς θαύμασι, ψυχὰς ἀνθρώπων
λαμπρύνας, τους τιμῶντάς σε, ῥῦσαι παντοίων κινδύνων, πανεύφημε Στέφανε.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσὴφ
Τὴν τοῦ Πνεύματος πηγήν, ἐν τῇ καρδίᾳ μυστικῶς, κεκτημένος τοῦ Χριστοῦ, ὁ Πρωτομάρτυς ἀληθῶς, τῶν Ἰουδαίων ἀπήλεγξε τὴν αὐθάδειαν, καὶ ἔδειξεν αὐτοῖς,
τόν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἐκ σπέρματος Δαυΐδ, ἀναβλαστήσαντα, τῷ τῆς σοφίας καὶ χάριτος πληρώματι, πεπληρωμένος ὁ ἔνδοξος. Ἀλλ' ὦ Τρισμάκαρ, τοὺς σὲ τιμῶντας,
σῷζε θείαις πρεσβείαις σου.
Ὁ Οἶκος
Ὡς ἀστὴρ φαεινὸς σήμερον συνεξέλαμψε, τῇ Γεννήσει Χριστοῦ, ὁ Πρωτομάρτυς Στέφανος, ἀστράπτων καὶ φωτίζων τὰ πέρατα ἅπαντα, τῶν Ἰουδαίων μόνον
ἠμαύρωσε τὴν πᾶσαν δυσσέβειαν, σοφίας λόγοις τούτους διελέγξας, ἀπὸ τῶν Γραφῶν διαλεγόμενος, καὶ πείθων τούτους, τὸν γεννηθέντα ἐκ τῆς Παρθένου Ἰησοῦν, Υἱὸν
αὐτόν εἶναι Θεοῦ, κατῄσχυνε τούτων τὴν ἀσεβῆ κακουργίαν, ὁ Πρωτομάρτυς καὶ θεῖος Στέφανος.
Μεγαλυνάριον
Πρῶτος Διακόνων ἀναδειχθείς, πρῶτος τοῦ Δεσπότου, ἐχρημάτισας μιμητής· ὅθεν Ἀθλοφόρω, πρωτεύων Πρωτομάρτυς, τύπος αύτοῖς ἐγένου, πρώταθλε Στέφανε.
Οι άνθρωποι του Ιουδαϊκού Συνεδρίου, οι δικαστές, γνωρίζανε καλά τον Πρωτομάρτυρα Στέφανο δεν του συγχωρούσαν τη δραστηριότητά του ως κήρυκα του
Ευαγγελίου δεν μπορούσαν ν ανεχτούν τα θαύματα που έκανε στ’ όνομα του Χριστού. Θέλανε λοιπόν να του κλείσουν το στόμα.
Είχαν με λίγα λόγια προαποφασίσει την εξόντωση του. Προσπαθούσαν όμως να τηρήσουν τους τύπους. Παρίσταναν τους δικαστές.
Γι αυτό, αφού μίλησαν οι επιστρατευμένοι ψευδομάρτυρες κι ακούστηκαν οι χαλκευμένες κατηγορίες τους, ο αρχιερέας του Συνεδρίου ρώτησε το Στέφανο:
-Είναι αληθινά, κατηγορούμενε, όσα καταγγέλλουν εναντίον σου οι μάρτυρες;
Μετά το ερώτημα αυτό του αρχιερέα του Συνεδρίου αρχίζει η απολογία του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου. Απολογούμενος ο Μάρτυρας του Χριστού μιλάει στην
αρχή μ’ ευγένεια και σε χαμηλούς τόνους. Ανατρέχει σε μεγάλα γεγονότα του ιστορικού παρελθόντος του ισραηλιτικού λαού και αναφέρεται σε ιερά πρόσωπα,
όπως τον Αβραάμ, τον Ιακώβ, τον Πάγκαλο Ιωσήφ, το Μωυσή κ.λπ.
Θέλει να φανερώσει την κακή προϊστορία των Ιουδαίων απέναντι στους προφήτες, στους ευεργέτες τους και σ’ Αυτόν τον ίδιο το Λυτρωτή Χριστό.
Μιλάει λοιπόν στο Συνέδριο ο Στέφανος για την πίστη και την υπακοή που είχαν στο Θεό οι Πατριάρχες των Ιουδαίων. Αναφέρεται στη συνέχεια ο Στέφανος στην ιστορία
του Ιακώβ και ειδικότερα του Ιωσήφ του ονομαζόμενου Παγκάλου που τον πουλήσανε τα’ αδέρφια του. Μιλάει μετά ο Πρωτομάρτυρας για το Μωυσή. Εκφράζει
γι αυτόν, όπως και για τους Πατριάρχες του Ισραήλ, το σεβασμό του. Αποκαλύπτει όμως και καταγγέλλει ότι οι Ιουδαίοι πρόγονοι τους, του συμπεριφέρθηκαν με
σκληρότητα, κακία και αγνωμοσύνη.
Κατηγορούν και ελέγχουν το Στέφανο στο Ιουδαϊκό Συνέδριο ότι μιλάει βλάσφημα, δήθεν, για το Μωυσή. Κι εκείνος τους επιστρέφει την κατηγορία λέγοντάς τους πόσο
υβριστικά φερθήκανε στο Μωυσή οι προγονοί τους. Και πόσο ασεβέστατα αγνόησαν την προφητεία του περί του Χριστού οι σύγχρονοι του. Ο Μωυσής είχε προαναγγείλει
τον ερχομό Του και είχε παραγγείλει αυτού ακούσεσθε. Να υπακούσετε σ’ Αυτόν. Κι εκείνοι αντί υπακοής συλλάβανε και σταυρώσανε το Χριστό. Και με μανία οδηγούσαν σε δίκη τους κήρυκές Του.
Ξεσκεπάζει λοιπόν και φανερώνει ο Στέφανος τους Ιουδαίους κακότροπους, έτοιμους για κάθε τί το άνομο, το άσεβές και αγνώμον. Αποκαλύπτει ότι με κακόβουλο
φρόνημα στρέφονται κατά των ευεργετών τους...
Ασκεί δριμύτατο έλεγχοΦοβερός καταπέλτης για τους δικαστές του, γίνεται προς το τέλος της η απολογία του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου. Ασκεί ο Άγιος δριμύτατο έλεγχο σ αυτούς που τάχα
εκόπτοντο για το ναό και το Μωυσή. Τους αποκαλεί προδότες και φονείς του Δικαίου Ιησού Χριστού.
Ας δούμε αυτό το θαρραλέο κατηγορώ του Στεφάνου:
-Σκληροτράχηλοι και αναίσθητοι στην καρδιά και στ’ αυτιά σας. Εγωιστές και ισχυρογνώμονες, που βουλώνετε τα αυτιά στην πνευματική αλήθεια. Πάντοτε
στέκεστε αντίθετοι, εχθρικοί στο Άγιο Πνεύμα, όπως και οι προγονοί σας. Ποιόν, αλήθεια, από τους προφήτες δεν καταδιώξανε οι πατέρες σας;
Κι όχι μόνο τους καταδιώξανε αλλά και φόνευσαν εκείνους που προανήγγειλαν τον ερχομό του Μεσσία Χριστού. Και σ’ αυτόν τον ίδιο το Χριστό, τον απόλυτα
αναμάρτητο και δίκαιο, εσείς έχετε γίνει προδότες και φονιάδες...
Γκρεμίζει ο Μάρτυρας του Χριστού το σαθρό κατηγορητήριο. Γίνεται από κατηγορούμενος δριμύτατος κατήγορος. Τους καταγγέλλει και αποδεικνύει ότι είναι
εθελόκακοι, εθελότυφλοι και προφητοκτόνοι. Τους καταγγέλλει για φονικό μένος κι εναντίωση στο Άγιο Πνεύμα:
-Πάντοτε στέκεστε αντίθετοι, εχθρικοί στο Άγιο Πνεύμα, όπως και οι προγονοί σας, τονίζει.
«Ὑμεῖς ἀεί τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίω ἀντιπίπτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καί ὑμεῖς» (Πράξ. ζ΄51).
Καταγγέλλοντας λοιπόν μ’ αυτόν το σκληρό τρόπο τους δικαστές του ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος, ήταν ωσάν να έβγαζε τούτο το συμπέρασμα:
Λοιπόν, τί νομίζετε, ότι δεν καταλαβαίνω τα φονικά σας ένστικτα; Αποτελείτε εσείς την συνεπή συνέχεια των προηγηθέντων εγκλημάτων. Αφού φονεύσατε τους
προφήτες, αφού σταυρώσατε το Χριστό, θα σας ήταν δύσκολο να συνεχίσετε τα εγκλήματα σας κατά των Μαθητών και Αποστόλων Του;
Οι δικαστές του Πρωτομάρτυρα, πέτρινα, βλοσυρά πρόσωπα, ακούνε στην αρχή την απολογία του ανέκφραστοι και με παγερή περιφρόνηση.
Σιγά-σιγά όμως θορυβούνται. Αλλάζουν βλέμματα οργής και αγανάκτησης και εκδηλώνουν ταραχή. Έτσι όταν ή απολογία του γίνεται καταπέλτης, φουσκώνουν οί
καρδιές τους από κακία και τα δόντια τους χτυπούν, τρίζουν από μανία εκδίκησης.
Ο λιθοβολισμός του Στεφάνου
Στο τέλος της απολογίας του Στεφάνου, ενώ το μίσος του Ιουδαϊκού Συνεδρίου κορυφώνεται εναντίον του, η Χάρη του Θεού τον περιβάλλει θαυματουργά. Γίνεται
μεγάλο θαύμα. Βλέπει ο Άγιος Στέφανος μια ουράνια οπτασία. Βλέπει τους ουρανούς ανοιχτούς και γεμάτος χαρά αναφωνεί:
«Να, βλέπω ανοιγμένους τους Ουρανούς και τον Υιό του ανθρώπου να βρίσκεται στα δεξιά του Θεού!
Ταράζεται τότε το Συνέδριο. Κραυγές οργής ξεσπούν εναντίον του. Γροθιές εκδίκησης υψώνονται στον αέρα. Πολλοί κλείνουν τα αυτιά τους, μη θέλοντας ν’
ακούσουν τα βλάσφημα, τάχα, λόγια του Στεφάνου. Είναι μια έκρηξη φονικής οργής που εκδηλώνεται με κραυγή μίσους και κλείσιμο των αυτιών από τους ανθρώπους
του Συνεδρίου. Γράφει σχετικά μ’ αυτό ο Λουκάς: «Κράξαντες φωνή μεγάλη συνέσχον τά ὦτα αὐτῶν» (Πράξ. ζ 57).
Τελικά όλοι ορμούν εναντίον του, τον αρπάζουν και τον σέρνουν έξω από την αίθουσα. Τον βγάζουν έξω από την πόλη. Εκεί μπαίνει σ’ εφαρμογή το δολοφονικό
σχέδιο του Συνεδρίου.
Στον τόπο του μαρτυρίου του περιβάλλεται ο πρωτομάρτυρας από άγριες, εγκληματικές μορφές. Οι δήμιοι του δημιουργούν πανδαιμόνιο με τις βρισιές και τις
αιμοχαρείς κραυγές τους.
Συγκεντρώνουν πέτρες για το λιθοβολισμό. Βγάζουν μέρος των ενδυμάτων τους οι ψευδομάρτυρες ώστε να λιθοβολούν με άνεση.
Ο Μάρτυρας του Χριστού προσεύχεται. Προσεύχεται και γι αυτούς που είναι έτοιμοι να τον συντρίψουν με άγριο λιθοβολισμό.
Σε λίγο βροχή πέφτουν οι πέτρες καταπάνω του. το σώμα του πληγώνεται, το αίμα τρέχει. Τον χτυπούν όλοι, σκληρά, ανελέητα. Καταματωμένος συγκεντρώνει τις
τελευταίες δυνάμεις του και προσεύχεται:
«Κύριε Ιησού, δέξαι τό πνεῦμα μου», ψιθυρίζει.
Ο άγριος λιθοβολισμός συνεχίζεται. Τα χτυπήματα τσακίζουν το σώμα του. Οι δυνάμεις αρχίζουν να τον εγκαταλείπουν. Αισθάνεται ο Μάρτυρας ότι λίγες είναι οι
στιγμές της επίγειας ζωής που του απομένουν. Στις στιγμές αυτές των φρικτών πόνων του, φέρνει στο νου του τους πόνους του Εσταυρωμένου του Γολγοθά. Συγκεντρώνει
έπειτα για στερνή φορά τις δυνάμεις του και γονατιστός προσεύχεται στο Θεό να συγχωρήσει αυτούς που τον λιθοβολούν. Εφαρμόζει την Θεοδίδακτη τελειότητα της
αγάπης, την αγάπη για τους εχθρούς. Μιμείται ο Πρωτομάρτυρας το Σωτήρα Χριστό που συγχώρεσε τους σταυρωτές Του και κράζει μεγαλόφωνα:
«Κύριε, μή στήσης αὐτοῖς τήν ἁμαρτίαν ταύτην!» Κύριε μην καταλογίσεις σ’ αυτούς αυτήν την αμαρτία.
Μ’ αυτά τα τελευταία λόγια της συγγνώμης παραδίνει την αγία του ψυχή στον Βασιλέα Χριστό. Και του το ειπών εκοιμήθη, γράφει ο ιερός Ευαγγελιστής.
Έτσι μια γενναία ηρωική ψυχή, λουσμένη με το αίμα του μαρτυρίου και στολισμένη με το στεφάνι της νίκης, μπαίνει στην ατέλειωτη χαρά και ευτυχία του Ουρανού.
Ο λιθοβολισμός του Στεφάνου έγινε χωρίς την έγκριση της Ρωμαϊκής αρχής. Έγινε παρανόμως. Οι Ρωμαίοι δεν είχαν παραχωρήσει τέτοιο δικαίωμα, ποινής θανάτου,
στο Συνέδριο των Ιουδαίων.
Το άγιο σώμα του αγγελόμορφου Πρωτομάρτυρα το φρόντισαν και το ενταφίασαν οι Χριστιανοί των Ιεροσολύμων που θρήνησαν το θάνατο του. ο λιθοβολισμός του
Πρωτομάρτυρα έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, τρία περίπου χρόνια μετά την Ανάληψη του Χριστού. Ήτανε παρών σε αυτόν και ο νεανίας Σαύλος, ο μετέπειτα φλογερός
Απόστολος του Χριστού Παύλος.
Η ημέρα του Λιθοβολισμού του Στεφάνου καταγράφεται στην Ιστορία της Στρατευομένης Εκκλησίας του Χριστού ως η αφετηρία του Πρώτου Διωγμού των
Χριστιανών που άρχισε από τα Ιεροσόλυμα. για τον διωγμό αυτό γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς:
«Εγένετο δε εν εκείνη τη ημέρα διωγμός μέγας επί την εκκλησίαν την εν Ιεροσολύμοις, πάντες δε διεσπάρησαν κατά τάς χώρας της Ιουδαίας και της
Σαμαρείας, πλήν των αποστόλων» (Πραξ. η΄ 1).
Μετά τον λιθοβολισμό του Στεφάνου το ιουδαϊκό μένος στρέφεται αδιάκριτα εναντίον όλων των Χριστιανών των Ιεροσολύμων. Εξαπολύεται διωγμός μέγας κατά
της Εκκλησίας. Διωγμός φοβερός ώστε αναγκάζονται οι Χριστιανοί να εγκαταλείψουν τα Ιεροσόλυμα και να διασκορπιστούν στα χωριά της Ιουδαίας και
της Σαμάρειας. Φύγανε σχεδόν όλοι πλην των αποστόλων. Εκείνοι, ως πρόμαχοι και ταγοί της Εκκλησίας, έπρεπε να μείνουν κοντά στη μάχη, για να είναι παράδειγμα
πίστεως, ανδρείας και θάρρους... Κι αυτό έπραξαν!
Το Μέγιστον Έπαθλον
Ποιά όμως είναι τα μέγιστα και ανεκτίμητου αξίας έπαθλα που χάρισε ο Θεός στον Πρωτομάρτυρα, σ’ ανταμοιβή της θερμής Πίστης του και της σθεναρής υπέρ Χριστού
ομολογίας του;
Του έδωσε τη χάρη Του. Του χάρισε θαυματουργική δύναμη. Του δώρισε λάμψη ουράνια και μορφή αγγελική μέσα στο Ιουδαϊκό Συνέδριο. Κι ενώ ήταν έτοιμος για
το μαρτύριο, είδε μέγα και θαυμαστό όραμα. Είδε ανοιχτούς τους ουρανούς και τον Χριστό να στέκεται όρθιος στα δεξιά του Πατρός!
Σύμφωνα με τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, ο πόθος του μαρτυρίου ανεβάζει το Χριστιανό σε αγγελικό αξίωμα. Ανοίγει τις πύλες των ουρανών.
Και όταν οι πέτρες πέφτουν με οργή και σφοδρότητα στο νεανικό σώμα του Πρωτομάρτυρα εκείνος υπομένει καρτερικά και συγχωρεί. Γίνεται μιμητής του
Χριστού. Και ποιο είναι εδώ το έπαθλο του; Φονεύεται αλλά δεν αποθνήσκει. Ένδοξη κοίμηση είναι το έπαθλο. Οι φονικές πέτρες γίνονται σκάλες και σκαλοπάτια που τον
οδηγούν στον ουρανό να λάβει το στεφάνι της νίκης.
Στίχος
Λόγων στεφάνοις, οἷα τιμίοις λίθοις, Στέφω Στέφανον, ὃν προέστεψαν λίθοι. Εἰκάδι λαΐνεος Στέφανον μόρος ἑβδόμῃ εἷλεν.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε
Βασίλειον διάδημα, ἐστέφθη σὴ κορυφή, ἐξ ἄθλων ὧν ὑπέμεινας, ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, Μαρτύρων Πρωτόαθλε· σὺ γὰρ τὴν Ἰουδαίων, ἀπελέγξας μανίαν, εἶδες σου τὸν
Σωτῆρα, τοῦ Πατρὸς δεξιόθεν. Αὐτὸν οὖν ἐκδυσώπει ἀεί, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον
Ὁ Δεσπότης χθὲς ἡμῖν, διὰ σαρκὸς ἐπεδήμει, καὶ ὁ δοῦλος σήμερον, ἀπὸ σαρκὸς ἐξεδήμει· χθὲς μὲν γάρ, ὁ Βασιλεύων σαρκὶ ἐτέχθη, σήμερον δέ, ὁ οἰκέτης
λιθοβολεῖται· δι᾽ αὐτὸν καὶ τελειοῦται, ὁ Πρωτομάρτυς καὶ θεῖος Στέφανος.
Κάθισμα Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ
Ἀπόστολε Χριστοῦ, Διακόνων ὁ πρῶτος, Πρωτόαθλε σοφέ, τῶν Μαρτύρων ἀκρότης, ὁ κόσμου τὰ πέρατα, ἁγιάσας τοῖς ἄθλοις σου, καὶ τοῖς θαύμασι, ψυχὰς ἀνθρώπων
λαμπρύνας, τους τιμῶντάς σε, ῥῦσαι παντοίων κινδύνων, πανεύφημε Στέφανε.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσὴφ
Τὴν τοῦ Πνεύματος πηγήν, ἐν τῇ καρδίᾳ μυστικῶς, κεκτημένος τοῦ Χριστοῦ, ὁ Πρωτομάρτυς ἀληθῶς, τῶν Ἰουδαίων ἀπήλεγξε τὴν αὐθάδειαν, καὶ ἔδειξεν αὐτοῖς,
τόν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἐκ σπέρματος Δαυΐδ, ἀναβλαστήσαντα, τῷ τῆς σοφίας καὶ χάριτος πληρώματι, πεπληρωμένος ὁ ἔνδοξος. Ἀλλ' ὦ Τρισμάκαρ, τοὺς σὲ τιμῶντας,
σῷζε θείαις πρεσβείαις σου.
Ὁ Οἶκος
Ὡς ἀστὴρ φαεινὸς σήμερον συνεξέλαμψε, τῇ Γεννήσει Χριστοῦ, ὁ Πρωτομάρτυς Στέφανος, ἀστράπτων καὶ φωτίζων τὰ πέρατα ἅπαντα, τῶν Ἰουδαίων μόνον
ἠμαύρωσε τὴν πᾶσαν δυσσέβειαν, σοφίας λόγοις τούτους διελέγξας, ἀπὸ τῶν Γραφῶν διαλεγόμενος, καὶ πείθων τούτους, τὸν γεννηθέντα ἐκ τῆς Παρθένου Ἰησοῦν, Υἱὸν
αὐτόν εἶναι Θεοῦ, κατῄσχυνε τούτων τὴν ἀσεβῆ κακουργίαν, ὁ Πρωτομάρτυς καὶ θεῖος Στέφανος.
Μεγαλυνάριον
Πρῶτος Διακόνων ἀναδειχθείς, πρῶτος τοῦ Δεσπότου, ἐχρημάτισας μιμητής· ὅθεν Ἀθλοφόρω, πρωτεύων Πρωτομάρτυς, τύπος αύτοῖς ἐγένου, πρώταθλε Στέφανε.