Που υπάρχει ή χαρά;

Α' στάσις Ακάθιστου ύμνου

Που υπάρχει ή χαρά;

«ΧΑΙΡΕ, ΔΙ ΗΣ Η ΧΑΡΑ ΕΚΛΑΜΨΕΙ»

Ο Ακάθιστος ύμνος, αγαπητοί μου, είναι ένα ποίημα της ενδόξου περιόδου του Βυζαντίου, ποίημα πού για πρώτη φορά ακούστηκε στον ιστορικό ναό των Βλαχερνών της βασιλίδος των πόλεων, όταν ή Πόλις κινδύνευε από την επιδρομή των Αβάρων.

Όπως λέει ή ιστορία, Αβαροι και Πέρσες απειλούσαν τους Χριστιανούς και ό κίνδυνος ήταν μεγάλος. Ιταμοί οι βάρβαροι, διεμήνυαν στους Βυζαντινούς, πώς μόνο αν γίνουν ψάρια και κολυμπήσουν ή πουλιά και πετάξουν θα σωθούν. Και όμως ή Υπεραγία Θεοτόκος έσωσε την Πόλι με τρόπο θαυμαστό. Τότε οι πιστοί συναθροίσθηκαν στο ναό και με ευγνωμοσύνη την ύμνησαν όρθιοι όλη τη νύχτα.

Ό ύμνος αυτός είναι ένα πνευματικό αρχιτεκτόνημα, ένας Παρθενών του πνεύματος. Κι όπως ό Παρθενών αποτελείται από πολλούς κίονες - κολώνες, και ή κάθε κολώνα από σπονδύλους, έτσι και ό Ακάθιστος ύμνος αποτελείται —κατά το ελληνικό αλφάβητο — από 24 ποιητικές κολώνες πού λέγονται οίκοι, και κάθε οίκος - κολώνα από 14 σπονδύλους πού είναι τα «χαίρε», συνολικώς 144.

Θα μου επιτρέψετε να πω λίγα λόγια επάνω στον πρώτο χαιρετισμό, το «Χαίρε, δι' ης ή χαρά εκλάμψει» (Άκάθ. ύμν. Α 1 α').

«Χαίρε». Ομιλεί για τη χαρά. Ποια χαρά; Υπάρχουν πολλές χαρές. Χαίρουν οι άγγελοι χαίρουν οι άνθρωποι• χαίρει και ό σατανάς. Κ' επειδή αυτό το τελευταίο φαίνεται παράδοξο, ας αρχίσω από 'κει.

• Ό σατανάς, το πονηρό πνεύμα-, χαίρει. Πότε χαίρει; Όταν κάνη κακό• όταν ενσπείρει ζιζάνια (μίση, έριδες, φιλονικίες), όταν διαλύει οικογένειες, όταν σκορπά καταστροφές. Τότε έχει χαρά ό σατανάς. Στην Αποκάλυψη ονομάζεται «Απολλύων», Ο καταστροφεύς(Άπ. 9,11).

Κι αν ήταν ελεύθερος, θ' αφάνιζε την ανθρωπότητα, θ' ανέτρεπε το σύμπαν. 'Αλλ', όπως λέγουν οι Γραφές, ή κακοποιός δύναμίς του περιορίζεται από τον παντοκράτορα Κύριον.

Μια εικόνα της αγρίας χαράς πού έχει ό σατανάς καταστρέφοντας βρίσκουμε και στη φύση τα άγρια θηρία αναπαριστάνουν την κακία του. Δε ν ήταν βέβαια τα θηρία εξ αρχής έτσι• μετά το προπατορικό αμάρτημα του ανθρώπου αγρίεψε ή φύσις και τα θηρία. Ή αγριότητα αυτή προκαλεί φρίκη και αποτροπιασμό. Ή τίγρης λόγου χάριν χαίρεται όταν κατασπαράζει την αντιλόπη, ό λύκος όταν τρώει το αρνί, το γεράκι όταν πέφτει σαν κεραυνός επάνω στο θήραμα του, ή αλεπού όταν πνίγη τις όρνιθες... Αυτή είναι μια χαρά σαδιστική.

Όμοιοι όμως με τα θηρία γίνονται και ορισμένοι σατανικοί άνθρωποι. Κι αυτοί μία χαρά έχουν, να κάνουν κακό. Για να φέρω μερικά παραδείγματα, χαρά είχε ό Νέρων ό αυτοκράτωρ όταν έβαζε φωτιά κ' έκαιγε τη Ρώμη κι από τα ανάκτορα του έβλεπε το τρομερό θέαμα. Χαρά είχε ό Αλί πασάς όταν τη νύχτα έπνιγε τις ταλαίπωρες γυναίκες μέσα στη λίμνη των Ιωαννίνων. Χαρά είχε κι ό Αβδούλ-Χαμίτ —-άλλος τύραννος αυτός—, όταν έπνιγε στο Βόσπορο τα θύματα του. «Χαρά»! Αυτή είναι σατανική χαρά. • 'Αλλ' ας αποστρέψουμε το πρόσωπο από τις εικόνες αυτής της χαράς. "Ας έλθουμε στους ανθρώπους και ας δούμε την ανθρώπινη χαρά. Υπάρχει στον άνθρωπο χαρά; Πώς δεν υπάρχει! Χαρές ανθρώπινες ποιες είναι; Χαίρει ή γυναίκα όταν γεννά παιδί και γίνεται μάνα• έχει χαρά, λέει το ευαγγέλιο, «ότι έγεννήθη άνθρωπος εις τον κόσμον» (Ίωάν. 16,21). 

Χαίρει ή μάνα όταν κράτηση στην αγκάλη της το βρέφος. Χαίρει και το βρέφος όταν βρίσκεται στην αγκάλη της μητέρας. Χαίρει το μικρό παιδί όταν παίζει αθώα στην αυλή της οικογενείας του. Χαίρει ό μαθητής όταν μαθαίνει γράμματα και προοδεύει κι ακούει το εύγε από το δάσκαλο. Χαίρει ό φοιτητής όταν προχωρεί στην επιστήμη. Χαίρουν οι επιστήμονες και δοκιμάζουν διανοητικές χαρές όταν ανακαλύπτουν μυστήρια της φύσεως και λύνουν δύσκολα προβλήματα- όταν ό Αρχιμήδης κατόρθωσε να λύση ένα δύσκολο πρόβλημα βγήκε γυμνός στους δρόμους καί φώναζε «Εύρηκα, εύρηκα!». Χαρά είχαν καί οί αστροναύτες όταν πάτησαν πάνω στο φεγγάρι. είναι χαρές αυτές. Άλλ' υπάρχουν κι άλλες χαρές —ας μην τις αποκρύψουμε—, χαρές κατώτερες, επιθυμητές όμως στον πολύ κόσμο. Ας υπενθυμίσω μερικές• χαίρει ό αλκοολικός όταν κρατάει στα δάχτυλα του το ποτήρι καί πίνη, χαίρει ό φιλάργυρος όταν έχη στα χέρια του καί μετράει τα τριάκοντα αργύρια του Ιούδα, χαίρει ό φιλόδοξος όταν κατορθώνει να πατήσει πάνω σε πτώματα ανθρώπων καί ν' ανέβει στα υψηλά αξιώματα, χαίρει ό φιλήδονος —κατ εξοχήν δε ή εποχή μας είναι εποχή φιλήδονων ανθρώπων του σεξ, εποχή πανσεξουαλισμού— όταν κατορθώνει να ικανοποιεί τις σαρκικές του ορέξεις. 

Άλλα οφείλουμε να το πούμε καί να το τονίσουμε, ότι ή χαρά αυτή πού αισθάνεται ό αλκοολικός, ή χαρά πού αισθάνεται ό φιλάργυρος, ή χαρά πού αισθάνεται ό φιλόδοξος, ή χαρά πού αισθάνεται ό φιλήδονος, ή χαρά αυτή είναι χαρά στιγμιαία και απατηλή. Μετά; Ω μετά! Μετά ακολουθούν ή μελαγχολία, το άγχος, ή αγωνία, οι τύψεις, πού επικρατούν πλέον σήμερα.

• Άλλα τότε πού υπάρχει χαρά; Ή σατανική χαρά είναι σαδιστική καί αγρία, ή ανθρώπινη χαρά είναι πρόσκαιρος καί απατηλή. Πού λοιπόν υπάρχει ή αληθινή χαρά, ή γαλήνια χαρά, ή αιώνια χαρά; Στα πλούτη, στις ηδονές, στη δόξα καί τα ανθρώπινα μεγαλεία, στην επιστήμη, όχι. Που θα τη βρούμε; Υπάρχει; Υπάρχει. είναι όμως χαρά μυστική. Όταν λέει εδώ ό Ακάθιστος ύμνος προς την Θεοτόκο «Χαίρε, δι' ης ή χαρά εκλάμψει», σημαίνει ότι ή Παναγία είναι πηγής της χαράς. Υπάρχει λοιπόν, αγαπητοί μου, ή μυστική πηγή πού αναβλύζει άφθονα τα νάματα της χαράς• καί ή χαρά αυτή είναι —μία λέξη στον κόσμο— ό Χριστός καί μόνο ό Χριστός. «Χαίρετε και άγαλλιάσθε», λέει ό ίδιος ό Κύριος μας (Ματθ. 5,12). «Χαίρετε» καί «πάλιν έρώ, χαίρετε», γράφει κι ό απόστολος Παύλος, παρ' όλο πού βρίσκεται δέσμιος στις φυλακές της 'Ρώμης (Φιλ. 4,4). 

«Χαίρε, δι' ης ή χαρά εκλάμψει». Δεν είναι μικρό δίδαγμα το ότι το πρώτο «Χαίρε» του Ακάθιστου είναι αυτό. Διότι ή θρησκεία του Ναζωραίου δεν είναι θρησκεία μελαγχολίας, λύπης, απελπισίας-όχι! είναι θρησκεία χαράς καί αγαλλιάσεως. Άλλα χαράς όχι όπως ή χαρά του διαβόλου, ή χαρά των αγρίων θηρίων, ή χαρά των εμπαθών ανθρώπων πού δουλεύουν στο εγώ τους. είναι χαρά όχι κατωτέρα, αλλά χαρά ανωτέρας ποιότητος, χαρά αγγέλων. Χαίρει αληθινά καί βαθιά - ποιος; Ό άνθρωπος πού πιστεύει στο Θεό, εκείνος πού ήλθε σε προσωπική καί μυστική επαφή με το Χριστό. Χαίρει ό πιστός όταν ανοίγει το Ευαγγέλιο καί όλη την αγία Γραφή καί βλέπη εκεί πράγματα θαυμαστά• χαίρει περισσότερο από 'κείνων πού «εύρε σκύλα πολλά» (Ψαλμ. 118, 162). Χαίρει με την αγία αναστροφή, όταν συναντά αδελφούς του μέσα στην Εκκλησία. 

Χαίρει όταν ανοίγει το χέρι καί ελεεί τον πτωχό καί βοηθεί τον πάσχοντα. Χαίρει όταν επισκέπτεται καί συντροφεύει τον ασθενή. Χαίρει όταν γονατίζει καί προσεύχεται τη νύχτα κάτω από τα άστρα καί επικοινωνεί με τον ουράνιο Πατέρα. Χαίρει όταν εκκλησιάζεται καί μετέχει στα Ιερά μυστήρια. Χαίρει ακόμα — μια μυστική χαρά πού εύχομαι όλοι μας να την αισθανθούμε την περίοδο αυτή— πότε; Δέ' θα μιλήσω εγώ γι' αυτήν θ' αφήσω να μιλήσει ένας μεγάλος συγγραφεύς, πού ήταν άπιστος, αλλά μετά έγινε πιστός καί έγραψε συγγράμματα παγκοσμίου φήμης. είναι 'Ρώσος, είναι ό Ντοστογιέφσκι. Τι λέει; Πήγε καί βρήκε ένα 'Ρώσο παπά, γονάτισε καί είπε τα κρίματά του. Καί μετά ακούστε Τι είπε «Εξομολογήθηκα, καί παράδεισος φύτρωσε στην καρδιά μου».

 Ω αυτή ή χαρά της μετανοίας! Δεν περιγράφεται. Από αυτή ν αρχίζει ή κατάστασης εκείνη πού οί πατέρες την ονομάζουν χαρμολύπη ενώ δηλαδή ό αμαρτωλός κλαίει, στα βάθη της καρδιάς του αισθάνεται χαρά καί αγαλλίαση. Γι' αυτή την κατάσταση ακόμα καί στους αγγέλους «χαρά γίνεται εν ούρανώ επί ένι άμαρτωλω μετανοούντι» (Λουκ. 15,10).

Εύχομαι σε όλους, στους νέους καί στους γέροντες με τα άσπρα μαλλιά πού είναι κοντά στο θάνατο, στις γυναίκες τους άντρες καί τα παιδιά, σε όλους, εύχομαι τώρα, την αγία αυτή περίοδο, όλοι να αισθανθούμε τη χαρά αυτή• καί τότε θα πεισθούμε καί οί ίδιοι εμπειρικώς πού υπάρχει ή χαρά καί Τι σημαίνει αυτό πού λέει ό Ακάθιστος ύμνος• «Χαίρε», Παναγία, «δι’ ης ή χαρά έκλάμψει»

Επίσκοπος Αυγουστίνος
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, ή οποία έγινε στον Ιερό Ναό Αγίου Παντελεήμων Φλωρίνης την 13-03-1981 με άλλο τίτλο. Καταγραφή και μικρά σύντμησης 18-03-2005