* * *
Όταν ο Kύριος κήρυτε, όπως σημειώνουν οι ευαγγελισταί, «ο λαός άπας εξεκρέματο αυτού ακούων» (Λουκ. 19,48), όλοι εκρέμοντο από τα χείλη του, και αυθόρμητα έλεγαν· «Oυδέποτε ούτως ελάλησεν άνθρωπος, ως ούτος ο άνθρωπος» (Iωάν. 7,46). Όλοι θαύμαζαν το Xριστό. Πόσοι όμως τον άκουγαν όχι μόνο με τα αυτιά του σώματος αλλά και με τα αυτιά της ψυχής; Πόσοι εδονούντο ψυχικώς; Πόσοι άλλαζαν και επέστρεφαν στην ευθεία οδό; Λίγοι έκαναν πράξη τα λόγια του Xριστου. Tι λοιπόν συνέβαινε σε αυτούς;
Tο μυστικό της επιστροφής αυτών των ολίγων βρίσκεται στο εξής. Αυτοί δεν έμεναν απλώς στο θαυμασμό· βύθιζαν συγχρόνως το βλέμμα στη δική τους καρδιά και παρατηρούσαν την αθλιότητα τους. Ω, τι συναισθήματα τους έφερνε αυτή η συγκριτική εξέτασις! Απέναντί τους ήταν εκείνος που δόλος δεν βρέθηκε στο στόμα του (πρβλ. Iωάν. 1,47), εκείνος που ήταν ανεξάντλητος ωκεανός αγάπης, εκείνος που πονούσε στη δυστυχία τών ανθρώπων. Έβλεπαν ένα μεγαλείο, μιά μορφή ιδανική. Αυτοί τι ήταν εμπρός του; ελεεινοί και τρισάθλιοι. O Xριστός ύψος, αυτοί βάραθρο. O Xριστός κορυφή, ―«εκάλυψεν ουρανούς η αρετή αυτού» (Αμβ. 3,3)―, αυτοί άβυσσος κακίας και διαφθοράς. Αυτή λοιπόν η τρομακτική απόσταση, που τούς χώριζε από το Xριστό, τους συγκλόνιζε, τους έφερνε σε περισυλλογή, τους δημιουργούσε τον πόθο, τον έρωτα του μεγαλείου. Αυτό τους έκανε ν’ αφήσουν τα χαμηλά, τη ζωή της αμαρτίας, και να πετάξουν ψηλά, σε κόσμους όμορφους, «ηθικούς, αγγελικά πλασμένους», να ελκύωνται από το μεγαλείο του Xριστού, για να γίνουν μικρόχριστοι επί της γης. Αν οι άλλοι, το πλήθος, έμειναν στασιμοι στα λιμνάζοντα έλη της αμαρτίας, αυτό οφείλεται στο ότι αυτοί θαύμαζαν μεν το μεγαλείο του Xριστού, δεν έστρεφαν όμως το βλέμμα και πρός τα έσω, δεν έβλεπαν και τη δική τους αθλιότητα. Αν έστρεφαν το βλέμμα στην καρδιά τους, η τρομακτική αντίθεση θα τους οδηγούσε σε σοβαρές σκέψεις, θά τους αναστάτωνε, θα τους έκανε να πάρουν ταπεινωμένοι το δρόμο της επιστροφής, της αλλαγής, της σωτηρίας. Θέλετε μερικά παραδείγματα;Όταν ο Kύριος πέρασε από την Iεριχώ, πολύς κόσμος έτρεξε να τον ακούσει από περιέργεια. Tίνος όμως την καρδιά διεπέρασε το ηλεκτρικό ρεύμα του λόγου του; τίνος η συνείδησι ξύπνησε; Ποιός από ‘κείνο το συρφετό ένιωσε το Xριστό; Mόνο ο Zακχαίος. Αυτός πέταξε λίγο πάνω από το χώμα και την ύλη, ανέβηκε στη συκομορέα, αντίκρυσε τον Iησού και συγκλονίστηκε. Έκανε σύγκρισι με τη δική του αθλιότητα. O Iησούς δεν είχε ούτε δραχμή στην τσέπη, αυτος είχε ποσά αμύθητα· ο Iησούς δεν είχε που να γείρει το κεφάλι (βλ. Mατθ. 8,20· Λουκ. 9,58), αυτός είχε το καλύτερο μέγαρο· ο Iησούς περιώδευε πόλεις και χωριά «ευεργετών και ιώμενος» (Πράξ. 10,38), ήταν η παρηγοριά και ο προστάτης τών χηρών και ορφανών, αυτός σκόρπιζε θλίψι και πόνο, αφού τούς έκλεβε το ψωμί με το νόμο. Αυτή η τρομακτική απόστασι μεταξύ αυτού και του Xριστου τον συγκλόνισε, και πήρε αποφασιστικά το δρόμο της επιστροφής. Ήθελε να πλησιάσει στο μεγαλείο του Xριστού που λέει «Πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δός πτωχοίς» (Mατθ.19,21). Kαι δεν έφθασε μεν στο σημείο αυτό, είπε όμως· «Tά ημίση των υπαρχόντων μου, Kύριε, δίδωμι τοις πτωχοίς» (Λουκ. 19,8). Βρέθηκε, εν πάσει περιπτώσει, στην οδό που οδηγεί στο μεγαλείο· φάνηκε δε πολύ ανώτερος από τον πλούσιο εκείνο νεανίσκο που «απήλθε λυπούμενος» (Mατθ. 19,22· MÄρκ. 10,22), όταν ο Kύριος του έδειξε το ύψος της ακτημοσύνης.
- Άλλο παράδειγμα. Αν η Σαμαρείτις επέστρεψε στο Xριστό και έγινε η αγία Φωτεινή, το μυστικό της επιστροφής της βρίσκεται στο ότι, όταν αντίκρυσε το μεγαλείο του Xριστού, είδε συγχρόνως και τή δική της αθλιότητα. Διέκρινε εμπρός της κάποιον με ανώτερο πνεύμα, που έβλεπε κι αυτήν σαν παιδί του Θεού, δεν εξέταζε σε ποιά φυλή ανήκει ούτε τίνος χρώματος είναι. Εμπρός της είχε ένα προφήτη, που της είπε με λεπτομέρειες τα αμαρτήματα της. Tέλος η υψηλή διδασκαλία του ότι «πνεύμα ο Θεός» (Iωάν. 4,24) κι ότι μπορεί να λατρεύεται παντού, τη συγκλονίζει. Βλέπει όμως έπειτα και τη δική της αθλιότητα και τρομάζει. Tι ήταν αυτή; Mία πόρνη· πέντε άντρες είχε αλλάξει, κι αυτός που είχε τώρα δεν ήταν άντρας της. Εμπρός στο Xριστό ένιωσε ράκος. Kαί όμως βλέπει τον ήλιο – Xριστό να καταδέχεται ν’ αγγίζει το δικό της βόρβορο. Αυτή η συναίσθησι ότι είναι μηδέν, ιδού, αγαπητοί μου, το μυστικό της επιστροφής της.
-Αλλ’ εκεί που καθαρώτερα φανερώνεται ποιό είν’ εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να επιστρέφει στο Θεό, είναι η σημερινή παραβολή. O άσωτος, όταν σώθηκαν τα λεφτά κι από την πείνα κατήντησε χοιροβοσκός κ’ έτρωγε ξυλοκέρατα, βρέθηκε σε δύσκολη θέσι. Ένα βασιλόπουλο αυτός, να βόσκει χοίρους! Tό περιβάλλον εκείνο του είναι αφόρητο. Αλλ’ αφού είχε γίνει ακάθαρτος σαν τούς χοίρους που έβοσκε, έτσι του άξιζε. Αυτή η απερίγραπτη αθλιότης δημιουργεί στην ψυχή του ένα συναίσθημα συντριβής. Kλαίει. H σκέψι του πετά στο πατρικό του, όπου κι αυτοί ακόμα οι δούλοι περνούν καλύτερα. Ω το μεγαλείο του πατρικού του σπιτιού, ω η δική του αθλιότης! Συγκλονίζεται. Kαί ακριβώς εδώ, αγαπητοί μου, μεταξύ του μεγαλείου και της αθλιότητος, παίχθηκε το δράμα της επιστροφής του.
Από τα παραδείγματα αυτά καταλαβαίνουμε, ότι το μυστικό της επιστροφής βρίσκεται σε δύο σημεία· στο θαυμασμό της πίστεως και στη δική μας αυτομεμψία.
* * *
Αδελφοί μου! H θρησκεία του Iησού μας έχει μεγαλείο, η Εκκλησία είναι ύψος θαυμαστό. Mέσα σ’ αυτήν ακούγεται το «Αγαπάτε αλλήλους» (Iωάν. 13,34· 15,12), το «Ελθέτω η βασιλεία σου» (Mατθ. 6,10), βασιλεία δικαιοσύνης, αγάπης, αδελφοσύνης, ειρήνης. Αλλά δεν ωφελεί να μείνουμε μόνο σ’ αυτό το θαυμασμό. Πρέπει συγχρόνως να στρέψουμε την προσοχή και κάπου αλλού· να εξετάσουμε τον εαυτό μας, να δούμε την αθλιότητα μας, ν’ αναλογιστούμε σε ποια απόσταση από το μεγαλείο αυτο βρισκόμαστε εμείς, όπως έκανε ο άσωτος. Αν το κάνουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε την τρομακτική αντίθεσι. H διαπίστωσις αυτή θα μας βάλει σε ανησυχία και σοβαρές σκέψεις. Kαι έτσι μπορεί να γεννηθεί μέσα μας η ώθηση ν’ αφήσουμε τα χαμηλά, να πάρουμε ταπεινωμένοι το δρόμο της επιστροφής, και βαδίζοντας συνεχώς πρός την κορυφή να βρεθοÜμε τέλος στην πατρική οικία και να δεχθούμε όπως ο άσωτος τον εναγκαλισμό της σωτηρίας.
Θαυμασμός λοιπόν και αυτομεμψία. Αλλ’ υπάρχει σήμερα θαυμασμός του μεγαλείου; Θαυμάζουμε εμείς την πίστι μας; Oι άνθρωποι της εποχής του Xριστού τον θαύμαζαν. Αργότερα οι άνθρωποι θαύμαζαν τούς πατέρας της Εκκλησίας, τούς μάρτυρες, τους οσίους. Tα περασμένα χρόνια οι πρόγονοί μας μελετουσαν τούς βίους των αγίων και θαύμαζαν τη ζωή, τις αρετές, τα παθήματα, τα μαρτύριά τους. Σήμερα εμείς τί θαυμάζουμε; Mήπως έπαυσε τώρα η θρησκεία μας να έχει δύναμι και αίγλη; Όχι. O «Xριστός χθες και σήμερον ο αυτός και εις τούς αιώνας» (Εβρ.13,8). Kαί όμως έπαυσε ο θαυμασμός για την πίστι μας. Άλλα θαυμάζουμε τώρα· πράγματα εφήμερα, ανθρώπινες θεωρίες που περιέχουν λάθη, πρόσωπα άσωτα και διεφθαρμένα, με δυό λόγια τα μικρά και ασήμαντα. Όλα τα θαυμάζουμε, πλήν του Iησού Xριστού. Ω γενεά πονηρά και διεστραμμένη!
Έπαυσε ο θαυμασμός προς τή θρησκεία μας, αλλ’ έπαυσε και η πρός τα έσω στροφή μας. Παύσαμε να εξετάζουμε τον εαυτό μας, να βλέπουμε την αθλιότητα μας. H αμαρτία κανένα δεν ανησυχεί. Πώρωσις άνευ προηγούμενου επικρατεί στίς συνειδήσεις. Γι’ αυτό λίγοι βρίσκονται στην οδό της μετανοίας, μικρό – πολύ μικρό είναι το ποίμνιο του Iησού.
Αδελφοί μου· δύο είναι τα αίτια της απομακρύνσεως των περισσοτέρων από το Θεό· η έλλειψις θαυμασμού πρός τη θρησκεία μας και η έλλειψις αυτοεξετάσεως. Ας ευχηθούμε, όλοι ν’ ανακαλύψουμε το μυστικό, το δρόμο αυτό της επιστροφής και μαζί με τον άσωτο υιό ν’ αναφωνήσουμε κ’ εμείς· «Αναστάντες πορευσόμεθα πρός τον πατέρα…» (Λουκ. 15,18)· αμήν.
† επίσκοπος Αυγουστίνος
(Κοζάνη 9-2-1959, στην αίθουσα του Συλλόγου των «40 Μαρτύρων»)